Σε περιόδους απροσδόκητης αβεβαιότητας, όπως η ξαφνική εμφάνιση της πανδημίας του κοροναϊού, οι άνθρωποι μπορεί να γίνουν πιο επιρρεπείς στην παράνοια, σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη από τους ερευνητές του Πανεπιστημίου του Yale. «Όταν ο κόσμος μας αλλάζει απροσδόκητα, θέλουμε να επιρρίψουμε την ευθύνη για αυτήν την αλλαγή σε κάποιον προκειμένου να την κατανοήσουμε και ίσως να την εξουδετερώσουμε» δηλώνει ο Δρ. Philip Corlett, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής και συγγραφέας της μελέτης. «Έχει παρατηρηθεί ότι σε εκτεταμένες περιόδους αναταραχής και ανασφάλειας, από την πυρκαγιά της Αρχαίας Ρώμης το 64 μ.Χ. μέχρι και την τρομοκρατική επίθεση της 11/9, η παράνοια όπως και οι συνωμοτικές σκέψεις τείνουν να αυξάνονται σημαντικά» σύμφωνα με τον ίδιο. Εύρημα που φαίνεται να επιβεβαιώνεται, αν λάβουμε υπόψιν πρόσφατη δημοσκόπηση, που αποκαλύπτει ότι πέντε στους δέκα βλέπουν «ανθρώπινο χέρι» να σχετίζεται με την δημιουργία του κοροναϊού.
Πώς συνδέεται η παράνοια με την κρίση αβεβαιότητας;
Η παράνοια αποτελεί ένα βασικό σύμπτωμα σοβαρής ψυχικής ασθένειας, που χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι άλλοι άνθρωποι έχουν κακόβουλες προθέσεις. Ωστόσο, τείνει να εκδηλώνεται σε ποικίλους βαθμούς στο γενικό πληθυσμό. Σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, έχει διαπιστωθεί ότι το 20% του πληθυσμού μπορεί να θεώρησε, κάποια στιγμή κατά την διάρκεια του προηγούμενου έτους, ότι οι άνθρωποι στράφηκαν εναντίον τους ενώ το 8& πίστεψε ότι μπορεί πράγματι να τους βλάψουν. Σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία, η παράνοια προέρχεται από την αδυναμία ακριβούς αξιολόγησης των κοινωνικών απειλών. Ωστόσο, ο Δρ. Philip Corlett και η επικεφαλής συγγραφέας Erin Reed από το Πανεπιστήμιο του Yale, υποθέτουν ότι η παράνοια βασίζεται σε έναν πιο βασικό μηχανισμό μάθησης, που «πυροδοτείται» από την αβεβαιότητα, ακόμα και αν δεν υπάρχει η πιθανότητα κοινωνικής απειλής.
Ο εγκέφαλος ως… μηχανή πρόβλεψης
«Βλέπουμε τον εγκέφαλο ως μια μηχανή πρόβλεψης. Η απροσδόκητη αλλαγή, είτε κοινωνική φύσης είτε όχι, μπορεί να αποτελέσει ένα είδος απειλής, αφού διαταράσσει και περιορίζει την ικανότητα του εγκεφάλου να κάνει προβλέψεις» εξηγεί η επικεφαλής συγγραφέας Erin Reed. «Η παράνοια μπορεί να θεωρηθεί ως απάντηση γενικά στην αβεβαιότητα και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα περίπλοκες και δύσκολο να προβλεφθούν» σημειώνει. Το ίδιο δύσκολο να προβλεφθεί είναι εξάλλου και η πανδημία. Σύμφωνα με τα εύρηματα από το πείραμα που πραγματοποίησαν με συμμετέχοντες, μια ξαφνική αλλαγή μπορούσε να «πυροδοτήσει» την εντονότερη αντίδραση ακόμα και ατόμων, που αντιμετώπιζαν ήπια παράνοια. «Ελπίζουμε ότι αυτή η έκθεση θα διευκολύνει την μηχανιστική εξήγηση της παράνοιας, ένα πρώτο βήμα για την ανάπτυξη νέων θεραπειών που στοχεύουν σε αυτούς τους υποκείμενους μηχανισμούς» καταλήγει ο Δρ. Philip Corlett.
