Ο Αϊνστάιν κάποτε είπε πως ένα σωστά προσδιορισµένο πρόβληµα έχει λυθεί κατά 50%. Η άποψή του αυτή βρίσκει σύµφωνους τους ψυχολόγους, αφού το πρώτο βήµα για την επίλυση ενός προβλήµατος, είναι η επίγνωση, η συνειδητοποίηση δηλαδή ότι υπάρχει. Αυτό µπορεί να εκφράζεται µε συχνές αναφορές στο θέµα που µας προβληµατίζει, µε παράπονα ή µε άλλους τρόπους.
Την αφύπνιση μπορεί να πυροδοτήσει το οτιδήποτε. Από μια τυχαία παρατήρηση ενός φίλου, έως κάποια εσωτερική παρόρμηση. Υπάρχει όμως ένα εμπόδιο σε αυτό το πρώτο στάδιο, στον δρόμο για την εξέλιξη, η αντίσταση. Αντίσταση στην αλλαγή, λόγω φόβου ότι η νέα προσέγγιση που ακολουθούμε είναι μάταιη και μας οδηγεί σε αβέβαια μονοπάτια. Αυτή όμως η αντίδραση είναι η ένδειξη που πιστοποιεί ότι βρισκόμαστε στον δρόμο της αλλαγής. Μια πολύ συνηθισμένη και μεταμφιεσμένη μορφή αντίστασης είναι η ανυπομονησία: η επιθυμία να τα ξεδιαλύνουμε και να τα λύσουμε όλα, χωρίς να κάνουμε τα πρώτα μικρά απαιτούμενα βήματα. Η απαίτηση να ολοκληρωθεί η αλλαγή χωρίς να έχουμε πάρει τον απαιτούμενο χρόνο να διδαχθούμε το μάθημά μας. Η προσδοκία να βαδίσουμε στον δρόμο της ευτυχίας, προτού περάσουμε από τον δρόμο των δακρύων. Αν όμως πάρουμε τον σύντομο δρόμο, δεν θα πάρουμε τα διδάγματά μας.
Εκφράσεις αντίστασης
Μέσω της θεραπείας
Οταν στη θεραπεία ανοίγουμε ένα θέμα δυσάρεστο για τον θεραπευόμενο, ή προτείνουμε έναν νέο τρόπο προσέγγισης ενός θέματος, υπάρχουν ενδείξεις αυτής της αντίστασης: σφιγμένο σαγόνι, σταυρωμένα μπράτσα ή σφιγμένες γροθιές.
Μέσω συμπεριφορών
Κωλυσιεργούμε, γινόμαστε αποφευκτικοί, αναβλητικοί, προσποιούμαστε ασθένεια, τρώμε, πίνουμε, καπνίζουμε, περιφερόμαστε άσκοπα, καταναλώνουμε την ενέργειά μας σε ανούσια πράγματα.
Μέσω υποθέσεων
Ο σύντροφός μου δεν θα με καταλάβει, δεν θα μπορούσε να με βοηθήσει έτσι και αλλιώς, θα λυθεί μόνο του, η περίπτωσή μου είναι διαφορετική.
Μέσω περιοριστικών πεποιθήσεων
Δεν είναι σωστό, δεν είναι ηθικό, είναι ανόητο, είναι ακατόρθωτο, οι άνδρες δεν κλαίνε, οι γυναίκες δεν τα κάνουν αυτά, δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό, είναι κοστοβόρο, είναι χρονοβόρο, δεν είμαι εγώ γι’ αυτά.
Μέσω άλλων
Είναι αμαρτία, δεν ευνοούν τα άστρα, δεν επιτρέπει ο γιατρός, δεν με καταλαβαίνουν, φταίνε οι άλλοι, δεν με αφήνουν να αλλάξω.
Μέσω της γνώμης που σχηματίζουμε για τον εαυτό μας
Είμαι πολύ μεγάλος/η, είμαι πολύ μικρός/ή, είμαι πολύ ψηλός/ή, είμαι πολύ κοντός/ή, είμαι πολύ αδύνατος/η, είμαι πολύ έξυπνος/η, είμαι πολύ χαζός/ή για κάτι.
Μέσω τακτικών αναβλητικότητας
Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή τώρα, θα το κάνω αργότερα, είμαι πολύ απασχολημένος/η, θα το κάνω μόλις τελειώσω τις δουλειές μου, είναι πολύ αργά ή πολύ νωρίς.
Μέσω άρνησης
Και γιατί να αλλάξω; Μια χαρά είμαι, δεν έχω κανένα πρόβλημα, δεν μπορώ να κάνω τίποτα γι’ αυτό, αν το αγνοήσω ίσως πάψει να υφίσταται.
Μέσω φόβου
Δεν είμαι ακόμη έτοιμη, δεν θέλω να ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου, μπορεί να αποτύχω, τι θα πει ο κόσμος, μπορεί να μου κοστίσει ψυχολογικά, συναισθηματικά, οικονομικά, μπορεί να πληγωθώ. Στη θεραπεία συχνά οι θεραπευόμενοι εξιστορούν με ευκολία όλα τους τα προβλήματα, αλλά τη στιγμή που παρεμβαίνει ο θεραπευτής και τους βγάζει από τη ζώνη βολής τους, δυσανασχετούν. Αυτό προέρχεται από μια εσωτερική αντίσταση, αφού δεν είναι έτοιμοι να αφεθούν στην αλλαγή, να απαγκιστρωθούν από παλιές, δυσλειτουργικές συνήθειες ή να ενεργοποιήσουν τις δυνάμεις τους για τις δικές τους αλλαγές, αντί να εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην αλλαγή των άλλων.
Πώς να μην υποκύψω στην αντίσταση
Αν παραδοθώ σε αυτήν, δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να μάθει αυτά που χρειάζεται για να μπορέσει ύστερα να πραγματοποιήσει τις απαιτούμενες αλλαγές.
Κάνω ασκήσεις μπροστά στον καθρέφτη
Οι καθρέφτες έχουν αξία, γιατί αντανακλούν τα συναισθήματά μας. Αν κάνω θετικές δηλώσεις μεγαλόφωνα, κοιτάζοντας τον εαυτό μου μέσα από έναν καθρέφτη, εντοπίζω πιο εύκολα την όποια αντίσταση και μπορώ να την ξεπεράσω ευκολότερα αφού μπορώ να ελέγξω σε ποια σημεία αντιστέκομαι και σε ποια είμαι δεκτικός και ανοιχτός. Στα σημεία αντίστασης, κάνω στον εαυτό μου την ερώτηση: Ποια είναι η παλιά πεποίθηση που με εμποδίζει;
Εντοπίζω την ανάγκη που βρίσκεται πίσω από κάθε κακή συνήθεια
(Υπερβολική κατανάλωση φαγητού, αλκοόλ ή τσιγάρων, κακές σχέσεις, εκρήξεις θυμού, κ.λπ.). Αν δεν την εντοπίσω και προσπαθήσω να ανακουφίσω το σύμπτωμα χωρίς να αντιμετωπίσω την αιτία που το προκάλεσε, είμαι αναποτελεσματικός, αφού το σύμπτωμα επανεμφανίζεται. Μπορεί φαινομενικά να συμβιβάζομαι με το πρόβλημα, αλλά κάθε φορά που ενδίδω στην κακή συνήθεια, επιβαρύνομαι με περισσότερες ενοχές.
Αναγνωρίζω την αξία μου
Σταματώντας να είμαι αναβλητικός, καταφέρνω περισσότερα πράγματα: Πλησιάζω τον στόχο μου και αποκτώ περισσότερη αυτοπεποίθηση, αφού νιώθω ότι τα καταφέρνω. Στην αντίθετη περίπτωση αυτομαστιγώνομαι για την αναβλητικότητά μου. Η αναγνώριση της αξίας μου και της μοναδικότητάς μου ανοίγει πολλές πόρτες. Αρκεί να αναλογιστώ ότι κανείς δεν είναι ακριβώς σαν εμένα και ότι υπάρχουν άνθρωποι που αναζητούν ακριβώς αυτό που εγώ έχω να προσφέρω.
Αλλάζω τις πεποιθήσεις μου
Όταν κάτι δεν μου αρέσει και δεν με εξυπηρετεί, το αλλάζω. Με προσπάθεια, λοιπόν, απελευθερώνω το παλιό μοτίβο σκέψης που έχει αποδειχθεί τοξικό και το αντικαθιστώ με ένα καινούργιο. Αντί να σκέφτομαι ότι είμαι αδύναμος, κάνω θετικές δηλώσεις σε ενεστώτα χρόνο, του τύπου “είμαι δυνατός και αξίζω τα καλύτερα στη ζωή μου”, τις οποίες βέβαια συνοδεύω και με αντίστοιχες πράξεις: ενισχύω τον αυτοέλεγχό μου και αποδεσμεύομαι από βλαβερές συνήθειες όπως η υπερφαγία. Έτσι, και πραγματώνω την αλλαγή που τόσο επιθυμώ, αλλά και δημιουργώ μέσα μου ένα πρότυπο αυταξίας. Ξεκινώ από τώρα να αγαπώ, να φροντίζω, να κανακεύω και να επιδοκιμάζω τον εαυτό μου, σαν να είμαι ένα μικρό, απροστάτευτο παιδί. Παρηγορώ, αγκαλιάζω και αποδέχομαι το παιδί που υπάρχει μέσα μου.
*Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Ειρήνη Ορφανού, συμβουλευτική ψυχολόγο MSc.
