Από το 1929 που ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ ανακάλυψε την πενικιλίνη, πολλά άλλαξαν για την πορεία της ανθρώπινης ζωής. Ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην εξάλειψη πολλών βακτηριακών λοιμώξεων και μεταδιδόμενων νοσημάτων. Σήμερα, όμως, η επανεμφάνιση της φυματίωσης και άλλων ασθενειών που υποτίθεται ότι είχαν εξαλειφθεί σκιάζει τη θριαμβολογία για τη νίκη των αντιβιοτικών. Αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο δημιουργείται μια νέα εποχή η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα σημαδευτεί από το τέλος της δράσης των αντιβιοτικών, αν συνεχιστεί η αλόγιστη χρήση τους. Ο ίδιος ο Φλέμινγκ παρατήρησε ότι η χορήγηση πενικιλίνης, ακόμη και σε μικρές δόσεις, οδηγούσε σε ανάπτυξη ανθεκτικότητας στους μικροοργανισμούς.
Η Ελλάδα πρώτη σε ανθεκτικά μικρόβια
Τα αντιβιοτικά πολεμάνε τα μικρόβια, αλλά εκδικούνται κιόλας. Σήμερα, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα αντιβιοτικά αποτελούν τη δεύτερη ευρύτερα χρησιμοποιούμενη κατηγορία φαρμάκων μετά τα απλά αναλγητικά και η Ελλάδα κατέχει άλλη μια πρωτιά. Εχει τα πιο υψηλά ποσοστά κατανάλωσης αντιβιοτικών διεθνώς, με αποτέλεσμα να έχουμε και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μικροβίων που είναι ανθεκτικά σε αυτά. Περίπου 50% των ελλήνων γονέων έχουν εφεδρικά αντιβιοτικά στο φαρμακείο του σπιτιού τους καθώς φοβούνται ότι μπορεί να «ξεμείνουν». Σε περίπτωση που ο γιατρός δεν χορηγήσει στο παιδί τους αντιβίωση, ένα 20% αυτών του ασκεί πίεση ή τον αλλάζει.
Είμαι κρυωμένος, να πάρω αντιβίωση;
Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα που καταστρέφουν ή αναστέλλουν την ανάπτυξη των παθογόνων μικροοργανισμών, συνήθως βακτηριδίων. Δεν θεραπεύουν όμως ασθένειες που οφείλονται σε ιούς, όπως το κοινό κρυολόγημα. Η αντιβίωση λοιπόν όχι μόνο δεν σας βοηθά να αντιμετωπίσετε μια ιογενή λοίμωξη, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη, αλλά αντίθετα δημιουργεί και επιπλέον προβλήματα που σχετίζονται με ανεπιθύμητες ενέργειες καθώς και με αύξηση της αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Η θεραπεία των απλών ιώσεων είναι συμπτωματική, προσπαθείτε δηλαδή να αντιμετωπίσετε ένα-ένα τα συμπτώματα. Ετσι, αν κάποιος έχει πυρετό θα πάρει αντιπυρετικό, αν έχει έντονο συνάχι θα πάρει αποσυμφορητικό, αν έχει βήχα αντιβηχικό. Αλλωστε οι περισσότερες από τις ιώσεις περνούν από μόνες τους σε λίγες μέρες. Αντιβίωση δίνεται μόνο αν η απλή ίωση εξελιχθεί σε δευτερογενή λοίμωξη, η οποία συχνά είναι βακτηριδιακή. Αν οι ενοχλήσεις που έχετε επιμείνουν για περισσότερο από μία εβδομάδα, τότε πρέπει να επισκεφτείτε τον γιατρό, γιατί μπορεί τελικά να έχετε περάσει σε αυτή τη δεύτερη φάση, οπότε και να χρειάζεται αντιβίωση.
Πότε είναι απαραίτητα τα αντιβιοτικά
Tα αντιβιοτικά ενδείκνυνται μόνο για την αντιμετώπιση λοιμώξεων που προκαλούνται από μικρόβια και όχι από ιούς. Και χορηγούνται πάντοτε υπό την καθοδήγηση του γιατρού, ο οποίος θα κάνει τη διάγνωση κυρίως από την κλινική εικόνα – και αν κριθεί απαραίτητο, και από κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να χορηγηθούν αντιβιοτικά προληπτικά για την αποφυγή μόλυνσης, όπως για παράδειγμα σε άτομα που ήρθαν σε επαφή με ασθενείς με μηνιγγίτιδα ή με νοσούντες από φυματίωση.
Τα ναι και τα όχι
* Μόνο ο γιατρός, και κανείς άλλος (ούτε φίλοι ούτε γείτονες ούτε συνάδελφοι), μπορεί να χορηγήσει αντιβίωση, να επιλέξει το είδος που ενδείκνυται στην περίπτωσή σας, να υποδείξει τον τρόπο που πρέπει να την παίρνετε, να καθορίσει τη δοσολογία καθώς και το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει η θεραπεία.
* Μην παραλείπετε καμία από τις δόσεις του αντιβιοτικού και τηρείτε αυστηρά τόσο τις ώρες που πρέπει να μεσολαβούν για τη λήψη του όσο και το χρονοδιάγραμμα της θεραπείας, ακόμα και αν τα συμπτώματα δείχνουν να έχουν περάσει. Γιατί διαφορετικά δεν δημιουργούν μέσα στον οργανισμό μας τις απαιτούμενες στάθμες που είναι απαραίτητες είτε για να σκοτώσουν τα μικρόβια είτε για να αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό τους.
* Καλό είναι να διαβάζετε και τις εσώκλειστες στο κουτί οδηγίες έτσι ώστε να ενημερώνεστε για τις πιθανές ιδιαιτερότητες στη λήψη του φαρμάκου.
Να τα παίρνω πάντα με γιαούρτι;
Εξαρτάται από το είδος του αντιβιοτικού που θα πάρετε.
* Μην παίρνετε τετρακυκλίνες ή κινολόνες μαζί με τροφές που περιέχουν ασβέστιο όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα (τυρί, γιαούρτι, γάλα), γιατί αλληλεπιδρούν με το ασβέστιο και σχηματίζουν ενώσεις οι οποίες μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την απορρόφησή τους, με αποτέλεσμα η ποσότητα που φτάνει στον οργανισμό να μην επαρκεί για να σκοτώσει τα διάφορα μικρόβια. Η λήψη τους επίσης με καφέ ή τροφές που περιέχουν καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία, αρρυθμία και υπερένταση. Συγχρόνως οι τετρακυκλίνες και οι κινολόνες αντιδρούν και με τον σίδηρο που περιέχουν διάφορα τρόφιμα (σπανάκι, φακές, μοσχάρι, αποξηραμένα φρούτα, καρύδια κ.λπ.) εμποδίζοντας την απορρόφηση και του σιδήρου και τη δική τους. Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνονται ξεχωριστά από τις τροφές αυτές και σε τέτοια χρονικά διαστήματα (δύο ώρες πριν ή μετά τη λήψη του φαρμάκου) ώστε να μην αναμειγνύονται στο έντερο. Στην περίπτωση που παίρνετε σκευάσματα σιδήρου για κάποιους λόγους υγείας, ενημερώστε τον γιατρό σας.
Προσοχή! Οσον αφορά τα υπόλοιπα αντιβιοτικά που δεν αναφέρονται (π.χ. πενικιλίνες, κεφαλοσπορίνες, μακρολίδες, αμυνογλυκοσίδες), η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων δεν επηρεάζει την απορρόφησή τους και μάλιστα η λήψη τους μαζί με γιαούρτι μπορεί να συμβάλει θετικά στην αποκατάσταση της χλωρίδας του οργανισμού που επιβαρύνεται από αυτά.
* Την περίοδο που παίρνετε κάποιο αντιβιοτικό καλό είναι να αποφεύγετε τους πολλούς καφέδες, τις ντομάτες καθώς και τα φρούτα και τους χυμούς που είναι πλούσια σε οξέα (πορτοκάλια, γκρέιπ φρουτ κ.λπ.) γιατί επηρεάζουν την απορρόφησή του.
* Οι κεφαλοσπορίνες πρέπει να λαμβάνονται μία ώρα πριν από το φαγητό ή δύο ώρες μετά.
* Η ερυθρομυκίνη δεν πρέπει να λαμβάνεται παράλληλα με όξινα φρούτα ή χυμούς γιατί τα οξέα τους μειώνουν τη δράση της.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, αρμόδιος για τις οδηγίες λήψης τους είναι ο θεράπων ιατρός σας.
Eυχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρα αναστάσιο σπαντιδέα, παθολόγο, κλινικό φαρμακολόγο.
