Μία από τις μεθόδους που ακολουθούν οι επιστήμονες για να ανακαλύψουν το μυστικό της μακροβιότητας είναι η μελέτη των αιωνόβιων, τόσο του DNA τους όσο και των συνηθειών τους. Συχνά οι ειδικοί εστιάζουν τις έρευνές τους σε συγκεκριμένες κοινότητες ανά τον κόσμο, τις επονομαζόμενες μπλε ζώνες, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται και η δική μας Ικαρία, όπου ο ένας στους τρεις κατοίκους φτάνει τα 90. Οι μπλε ζώνες είναι – όπως γίνεται προφανές – περιοχές στις οποίες υπάρχουν ιδιαίτερα πολλοί άνθρωποι που ξεπερνούν τα 90 και συχνά φτάνουν και ξεπερνούν και τα 100. Κάπως έτσι και η καναδή ψυχολόγος και συγγραφέας Susan Pinker έφτασε στη Σαρδηνία, μία από τις μπλε ζώνες του πλανήτη μας. Επισκέφτηκε τους αιωνόβιους εκεί προσπαθώντας να βρει την απάντηση στο ερώτημα γιατί οι γυναίκες στον πολιτισμένο κόσμο ζουν κατά μέσο όρο 6 με 8 χρόνια περισσότερο από τους άνδρες, ενώ παράλληλα οι άνδρες στις αναπτυγμένες χώρες έχουν ανά πάσα στιγμή διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από ό,τι οι γυναίκες αντίστοιχα.
Ευεργετική η ζωή σε ένα μικρό χωριό
Το πρώτο πράγμα που παρατήρησε; Οτι στη Σαρδηνία οι άνδρες ζουν όσο και οι γυναίκες. Δεν πεθαίνουν νωρίτερα. Γιατί; Αυτό έψαξε να διερευνήσει. Γρήγορα συνειδητοποίησε ότι οι αιωνόβιοι Ιταλοί είχαν χαρακτηριστικά και συνήθειες που καθόλου δεν έχουν συνδυαστεί με τη μακροβιότητα. Κατ’ αρχάς όλοι υπέκυπταν στην πρόκληση ενός γευστικού και παχυντικού συνήθως πιάτου με ζυμαρικά. Οπότε σίγουρα δεν τα είχαν εκατοστίσει χάρη στην ελαφριά διατροφή τους. Μήπως έπαιζε ρόλο ο χαρακτήρας τους; Σκέφτηκε. Μάλλον όχι. Συνάντησε αρκετούς που ήταν κατσούφηδες, αρνητικοί, ακόμη και αντιπαθητικοί. Αυτό όμως που δεν συνάντησε ήταν άνθρωποι μοναχικοί και απομονωμένοι. Ακόμη και οι πιο «δύσκολοι» απολάμβαναν τη φροντίδα των συγγενών τους, την παρέα και τη συμπαράσταση της υπόλοιπης κοινότητας. Αλλωστε ζούσαν σε ένα χωριό. Η Susan Pinker το αντιλήφθηκε πολύ γρήγορα. Καθώς περπατούσε στα στενά δρομάκια του χωριού, όπου τα σπίτια ήταν χτισμένα σχεδόν το ένα πάνω στο άλλο, το συνειδητοποιούσε όλο και περισσότερο, ένιωθε ασταμάτητα πολλά ζευγάρια μάτια να την παρακολουθούν. Πώς ζούσαν με αυτό; Σκέφτηκε. Μετά από λίγο το συνειδητοποίησε: χάρη σε αυτό ζούσαν.
Οσο πιο κοντινούς φίλους έχουμε τόσο πιο πολύ ζούμε
Η έρευνα της δρος Julianne Holt-Lunstand, καθηγήτριας Ψυχολογίας και Νευροεπιστημών στο Brigham Young University στη Γιούτα των ΗΠΑ, και των συνεργατών της επιβεβαιώνει τις υποψίες και τις παρατηρήσεις της Susan Pinker. Οι ερευνητές από τη Γιούτα μελέτησαν δεκάδες χιλιάδες μεσήλικους αναφορικά με τις συνήθειές τους. Διερεύνησαν τι έτρωγαν, αν κάπνιζαν, τι και πόσο έπιναν, αν ασκούνταν, αν ήταν παντρεμένοι, αν πήγαιναν συχνά στον γιατρό. Στη συνέχεια περίμεναν να περάσουν 7 χρόνια, αναζήτησαν εκ νέου τους συμμετέχοντες στην έρευνα και προσπάθησαν να απαντήσουν στην ερώτηση: ποιες ήταν οι συνήθειες όσων είχαν επιζήσει; Ποιοι ήταν δηλαδή οι παράγοντες που έπαιζαν ρόλο στη μακροβιότητά τους; Ετσι, έφτιαξαν μια λίστα που ξεκινάει από τον λιγότερο σημαντικό προδιαθεσικό παράγοντα για τη μακροζωία και φτάνει στον πλέον σοβαρό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η λίστα αυτή θα μας εκπλήξει: Στη βάση λοιπόν αυτής της λίστας βρίσκεται η καθαρή ατμόσφαιρα, μετά ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, το σωματικό βάρος, η σωματική άσκηση, τα καρδιολογικά προβλήματα, το αντιγριπικό εμβόλιο, η διακοπή του αλκοόλ, η διακοπή του καπνίσματος και στην κορυφή της λίστας βρίσκονται δύο παράγοντες που έχουν να κάνουν με την κοινωνική ζωή! Πρόκειται για το πόσους κοντινούς ανθρώπους έχουμε στη ζωή μας, αυτούς δηλαδή στους οποίους μπορούμε να τηλεφωνήσουμε και να τους ζητήσουμε ένα δάνειο, χωρίς καν να χρειαστεί να εξηγήσουμε γιατί θέλουμε τα χρήματα, ή που θα μας πάνε στο νοσοκομείο αν δεν είμαστε καλά, αλλάζοντας το πρόγραμμά τους ή που θα κάτσουν να μας κάνουν παρέα αν έχουμε ανάγκη να μιλήσουμε και να μας ακούσει κάποιος. Και ο σημαντικότερος παράγοντας; Αυτός που βρίσκεται στην κορυφή της λίστας; Το πόσο είμαστε κοινωνικά ενταγμένοι. Δηλαδή το πόσους ανθρώπους θα χαιρετίσουμε καθώς θα πηγαίνουμε στη δουλειά μας, το αν θα συζητήσουμε με τον άνθρωπο που μας φτιάχνει τον καφέ, το αν θα πούμε καλημέρα στον ταχυδρόμο…
Κοιτάξτε τους άλλους στα μάτια
Σύμφωνα με τους επιστήμονες αυτό που έχει τεράστια σημασία είναι η βλεμματική επαφή με τους άλλους ανθρώπους, αυτήν την οποία είμαστε προγραμματισμένοι να αναζητούμε από τη φύση μας ως άνθρωποι. Αυτή αυξάνει την έκκριση ουσιών στον εγκέφαλό μας (π.χ. οκυτοκίνη, ντοπαμίνη κ.λπ.) και μειώνει τα επίπεδα άλλων (π.χ. την κορτιζόλη που σχετίζεται με το στρες), με αποτέλεσμα να νιώθουμε πιο χαρούμενοι, να έχουμε περισσότερη ενέργεια και λιγότερο άγχος. Και όχι, απαντούν οι ειδικοί, δεν συμβαίνει το ίδιο όταν ερχόμαστε σε επαφή με τους άλλους μέσω κάποιας τεχνολογικής εφαρμογής, αφού έκαναν έρευνες με τη βοήθεια μαγνητικών τομογραφιών καταγράφοντας τη δραστηριότητα στον εγκέφαλο των ανθρώπων όταν έχουν άμεση επαφή με άλλον άνθρωπο ή όταν επικοινωνούν ψηφιακά. Χρειάζεται η βλεμματική επαφή αλλά και η σωματική, το άγγιγμα, η χειραψία, το φιλί, η αγκαλιά για να νιώσουμε καλύτερα και για να απολαύσουμε ουσιαστικά μια προστασία που λειτουργεί σαν να έχουμε κάνει ένα ισχυρό εμβόλιο.
Η σημασία τού να «ανήκουμε»
Κι άλλες έρευνες έρχονται να επιβεβαιώσουν τη σημασία των κοινωνικών επαφών και της ένταξης σε μια κοινωνία που μας νοιάζεται και μας προσέχει όσον αφορά τη μακροζωία. Ετσι, φάνηκε ότι: μπαμπουίνοι που είχαν τουλάχιστον τρεις σταθερές φιλικές σχέσεις στη ζωή τους ζούσαν περισσότερο, τόσο οι ίδιοι όσο και τα παιδιά τους. Γυναίκες με καρκίνο του μαστού που έχουν κοινωνικές επαφές έχουν τέσσερις φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβιώσουν από ό,τι όσες είναι μοναχικές. Ανδρες με εγκεφαλικό που συναντούν τακτικά τους φίλους τους για να παίξουν χαρτιά, να παρακολουθήσουν έναν αγώνα στην τηλεόραση ή έστω να πιουν καφέ ευνοούνται περισσότερο από την κοινωνική επαφή από ό,τι από τα φάρμακα. Ολα τα παραπάνω θεωρεί η Susan Pinker ότι είναι η απάντηση στο ερώτημά της. Ενας από τους λόγους που οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες είναι επειδή βάζουν τις κοινωνικές επαφές πιο πάνω από ό,τι οι άνδρες.
