“Αγάπα την αλήθεια αλλά συγχώρα το λάθος”
Βολταίρος
Τα ερωτήματα από τα οποία πηγάζει ο φιλοσοφικός στοχασμός είναι
απλά και αφορούν τους πάντες. «Ο καθένας από μας θέτει στη
διάρκεια του βίου του φιλοσοφικά ερωτήματα, του τύπου, “ποιος
είμαι;”, “υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο;”» έλεγε τον
Σεπτέμβριο του 2015 ο Ουμπέρτο Εκο στη δημοσιογράφο της «La Reppublica»
Ραφαέλα Ντε Σάντις. Η συζήτησή τους αφορούσε μία από τις τελευταίες μεγάλες
εργασίες του ανεπανάληπτου ιταλού συγγραφέα και διανοουμένου: την επιστημονική
επιμέλεια (από κοινού με τον Ρικάρντο Φεντρίγκα) της “Ιστορίας της Φιλοσοφίας”, ενός πολύτομου και
πολύτιμου έργου που κυκλοφόρησε με την ιταλική εφημερίδα και κυριολεκτικά
συνάρπασε τους γείτονες.
Αρχής γενομένης από την επόμενη Κυριακή, οι έλληνες αναγνώστες θα
έχουν τη μοναδική ευκαιρία να απολαύσουν αυτό το έργο στη γλώσσα τους για πρώτη
φορά, σε οκτώ καλαίσθητους και έγχρωμους τόμους, προσεγμένους, υψηλών
προδιαγραφών, με καλλιτεχνική βιβλιοδεσία. Ολα αυτά με την έγκυρη φροντίδα του
«Βήματος της Κυριακής» που θα τους το προσφέρει. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό
ταξίδι, όχι μόνο στη φιλοσοφική σκέψη, αλλά και στην ιστορία των ιδεών, των
τεχνών και των επιστημών. Η “Ιστορία της Φιλοσοφίας” είναι ένα ασυνήθιστο και σύνθετο
εγχείρημα. Και είναι έτσι σχεδιασμένο και γραμμένο, με ένα ύφος σύγχρονο και
καθαρό, ώστε να απευθύνεται σε όλους: τον ιστορικό, τον φιλόλογο, τον φοιτητή,
τον μαθητή και, ασφαλώς, κάθε φιλέρευνο και ανήσυχο αναγνώστη κάθε ηλικίας.
«Στην πραγματικότητα, ανέκαθεν
ονειρευόμουν να γράψω μια ιστορία της φιλοσοφίας, αλλά ήξερα ότι θα έπρεπε να
είναι κάτι ευρύτερο, να εξετάζει το ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό και
πολιτισμικό πλαίσιο. Δεν σταματήσαμε στη φιλοσοφία, αλλά προσπαθήσαμε να
διερευνήσουμε την κοινωνία στο σύνολό της: πώς μπορεί να γίνει κατανοητή η
αρχαιοελληνική σκέψη εάν δεν κατανοήσουμε τον λόγο του Περικλή προς τους
Αθηναίους ή τι είδους μουσική άκουγαν εκείνοι;» εξηγούσε
τότε ο Ουμπέρτο Εκο, που επέλεξε ο ίδιος τις φωτογραφίες και τις λεζάντες ώστε
να ταιριάζουν με το περιεχόμενο ενός έργου που ξεκινάει από την αρχαία Ελλάδα
και τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, διασχίζει τη μεσαιωνική και μοντέρνα
Ιστορία και καταλήγει στον 20ό αιώνα.
Η οκτάτομη “Ιστορία της Φιλοσοφίας” παρουσιάζεται με εντελώς πρωτότυπα
στοιχεία: οι καλύτεροι ειδήμονες ανά επιστημονικό πεδίο, υπό τον συντονισμό των
δύο επιμελητών, συντάσσουν μεμονωμένες εκθέσεις οι οποίες συγκροτούν την τελική
δομή. Αποτελούν τους καρπούς των πιο σύγχρονων μελετών, οι οποίες φέρουν την
εγγύηση του κύρους των συγγραφέων και, φυσικά, του Ουμπέρτο Εκο και του
Ρικάρντο Φεντρίγκα. Χωρίς να παραβεί τη γραμμικότητα του θέματος, το εγχείρημα
αυτό επιδιώκει να ενορχηστρώσει έναν διάλογο μεταξύ φωνών, θεωριών, πραγματειών
και ερμηνειών που καθιστούν τη φιλοσοφία μια μορφή γνώσης η οποία υπόκειται
συνεχώς στην έρευνα, την κριτική αντιπαράθεση και την εκ νέου αμφισβήτηση των
λύσεων που επιτεύχθηκαν κατά το παρελθόν. Αυτή η Ιστορία
της Φιλοσοφίας παρουσιάζεται,
επομένως, όχι απλώς ως ιστορία της σκέψης, αλλά και ως εργαλείο εξάσκησης στην
πρακτική του φιλοσοφικού συλλογισμού. Υπό αυτή την έννοια, ως προς τη σύλληψη
και την υλοποίησή της, είναι ξεχωριστή. Με τα λόγια του ίδιου του Ουμπέρτο Εκο:
«Η άσκηση στη φιλοσοφία διδάσκει την κριτική
σκέψη, δεν μας δίνει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα αλλά μας βοηθά να
καταλάβουμε γιατί ορισμένες απαντήσεις είναι λανθασμένες: σκεφτείτε την
αριστοτελική λογική και τους συλλογισμούς της. Ας πάρουμε το εξής παράδειγμα:
“Μερικοί μετανάστες είναι έγχρωμοι, κάποιοι Τούρκοι είναι μετανάστες, άρα
μερικοί Τούρκοι είναι έγχρωμοι”. Εχουμε ενστικτωδώς την εντύπωση ότι κάτι
σε τούτο το σκεπτικό δεν λειτουργεί, πρέπει όμως να εξηγήσουμε και το γιατί με
έναν σχεδόν μαθηματικό τρόπο».
Το
πανόραμα του έργου
1ος τόμος
«Τι είναι φιλοσοφία».
Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι, φιλοσοφική σκέψη και αρχαία ελληνική επιστήμη.
2ος τόμος
«Από τους ελληνιστικούς χρόνους στον Αγιο Αυγουστίνο».
Επικούρειοι, στωικοί, σκεπτικιστές.
3ος τόμος
«Μεσαίωνας και Αναγέννηση».
Φιλοσοφία, θεολογία, μονές και διδάσκαλοι.
4ος τόμος
«Από τον Μακιαβέλι στους Εγκυκλοπαιδιστές».
Φιλοσοφία και πολιτική.
5ος τόμος
«Από τον Διαφωτισμό στους Καντ και Χέγκελ».
Φιλοσοφία την εποχή του Λόγου, γερμανικός διαφωτισμός, ιδεαλισμός, φυσική
φιλοσοφία.
6ος τόμος
«Από τον Μαρξ στη γένεση της ανθρώπινης επιστήμης».
Φυσική επιλογή, λογική σκέψη, εθνολογία, γένεση της ψυχολογίας,
γλωσσολογία.
7ος τόμος
«Από τον 19ο στον 20ό αιώνα».
Πραγματισμός, υπερρεαλισμός, αναλυτική φιλοσοφία.
8ος τόμος
«Ο 20ός αιώνας: φιλοσοφία και επιστήμη».
Ιστορία της φιλοσοφίας, ιστορία της επιστήμης, σημειολογία, νεότερες θεωρίες
ηθικής, φιλοσοφία της οικονομίας.
Την Κυριακή με ΤΟ ΒΗΜΑ ο πρώτος τόμος
