Οι περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως η θερμοκρασία, αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την καλή σωματική υγεία. Για παράδειγμα, όλοι έχουμε ακούσει ή διαβάσει κατά καιρούς πως τα κύματα καύσωνα είναι υπεύθυνα για την αύξηση των ποσοστών θανάτων, τόσο σε ηλικιωμένους όσο και σε νεότερους σε ηλικία. Αυτό που όμως δεν ακούμε συχνά είναι πως και το κρύο ευθύνεται για μεγάλα ποσοστά θνησιμότητας.
Το κρύο απειλεί την καρδιά μας
Πράγματι, πολλές έρευνες έχουν συσχετίσει τη χαμηλή περιβαλλοντική θερμοκρασία με τον αριθμό θανάτων σε διάφορες χώρες. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The Lancet». Η μελέτη αυτή ανέλυσε 74 εκατομμύρια θανάτους σε 13 χώρες και βρήκε ότι τα 5 περίπου εκατομμύρια εξ αυτών οφείλονταν στο κρύο, ενώ μόνο οι 300.000 περίπου φάνηκε να σχετίζονται με τη ζέστη. Είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό και γιατί το κρύο αυξάνει τόσο τη θνησιμότητα. Μια έρευνα που έγινε σε 50 πόλεις των ΗΠΑ, έδειξε πως μετά από εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα αυξήθηκε ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας και άλλων πολλών παρόμοιων μελετών σε Ευρώπη και Ασία δείχνουν την αύξηση της αρτηριακής πίεσης ως μια από τις βασικές αιτίες για την αυξημένη θνησιμότητα στις χαμηλές θερμοκρασίες.
Η θερμοκρασία επηρεάζει στον ίδιο βαθμό όλες τις ηλικίες;
Από ό,τι φαίνεται όχι! Η σχέση μεταξύ της θερμοκρασίας περιβάλλοντος και της θνησιμότητας δεν είναι ίδια σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, καθώς οι ηλικιωμένοι είναι η πληθυσμιακή ομάδα που φαίνεται να πλήττεται περισσότερο. Οσο μεγαλώνουμε, οι φυσιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος φθίνουν και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας να είναι πιο ευάλωτοι τόσο στις αλλαγές της θερμοκρασίας όσο και στις ακραίες θερμοκρασίες. Επίσης είναι πιθανόν να έχουν ήδη επιβαρυμένο το καρδιαγγειακό τους σύστημα, μεταξύ άλλων, και αυτό τους καθιστά ακόμη πιο ευάλωτους στο αυξημένο στρες που προκαλούν οι χαμηλές θερμοκρασίες. Αναζητώντας την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ των χαμηλών θερμοκρασιών και της θνησιμότητας στην τρίτη ηλικία, το εργαστήριο περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας πραγματοποίησε μια μελέτη στην Κύπρο, όπου και αξιολογήθηκαν οι αιτίες θανάτου 43.107 ηλικιωμένων με συχνότερη αιτία θανάτου τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπήρχε αύξηση της θνησιμότητας όταν η νυχτερινή θερμοκρασία ήταν μικρότερη από 19°C.
Τι ρόλο παίζει η νύχτα;
Επίσης, για πρώτη φορά βρέθηκε ότι η νυχτερινή θερμοκρασία σχετίζεται με τα ποσοστά θνησιμότητας από νοσήματα του κυκλοφορικού. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πως όταν οι θερμοκρασίες το προηγούμενο βράδυ κυμαίνονταν μεταξύ 19°C και 23°C (ζώνη φυσιολογικής θερμοκρασίας για τον άνθρωπο), οι θάνατοι λόγω καρδιαγγειακής νόσου ήταν σημαντικά λιγότεροι σε σχέση με νύχτες που η θερμοκρασία ήταν μικρότερη από 19°C. Κάποιος μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί: «Και τι συμβαίνει σε βόρειες χώρες, όπως η Νορβηγία για παράδειγμα; Πώς αντέχουν στο κρύο;». Οι μελέτες που έχουν γίνει ως τώρα δείχνουν ότι οι κάτοικοι των βόρειων χωρών είναι αφενός εγκλιματισμένοι στο κρύο, αφετέρου καλύτερα προετοιμασμένοι για την αντιμετώπισή του, με θέρμανση και κατάλληλα ρούχα. Αντίστοιχα, στις μεσογειακές χώρες είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για την αντιμετώπιση του καύσωνα σε σχέση με τις βόρειες χώρες. Είναι λοιπόν αναγκαία η δημιουργία οδηγιών για την προστασία των πολιτών σε περιόδους χαμηλών θερμοκρασιών, κυρίως για εκείνους που έχουν εύθραυστη υγεία και πάσχουν από κάποια χρόνια ασθένεια του καρδιαγγειακού συστήματος. Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Ελένη Νίντου, ερευνήτρια του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab, Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού – Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
