Καμία άλλη ιατρική παρέμβαση δεν έχει σώσει τόσες ζωές και δεν έχει βελτιώσει περισσότερο την ποιότητα ζωής. Στον αγώνα λοιπόν κατά των λοιμωδών νοσημάτων τα εμβόλια είναι ο μεγάλος σύμμαχος της ανθρωπότητας, καθώς σώζουν περισσότερες από 3,5 εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως κάθε χρόνο και προφυλάσσουν ακόμη περισσότερους ανθρώπους από νόσο ή ισόβια αναπηρία. Αποτελεί μια από τις πλέον επιτυχημένες και αποδοτικές, από άποψη κόστους, παρεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας. Τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχει μια τάση να αμφισβητείται από μια μερίδα του πληθυσμού τόσο η ασφάλεια όσο και η αποτελεσματικότητά τους. Πόσο σοβαρό είναι αυτό και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στη ζωή όλων μας; Ο καθηγητής Παιδιατρικής Ανδρέας Κωνσταντόπουλος και πρόεδρος της Ελληνικής και της Παγκόσμιας Παιδιατρικής Εταιρείας μάς δίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τα εμβόλια. Επισημαίνει τους κινδύνους της αντιεμβολιαστικής εκστρατείας, ξεκαθαρίζει τι ισχύει και ξεδιαλύνει όλους τους μύθους. Πώς λειτουργούνΣκοπός των εμβολίων είναι να ισχυροποιήσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα απέναντι σε συγκεκριμένα μικρόβια, έτσι ώστε ο οργανισμός να είναι ικανός να τους αντισταθεί όταν ξαναέρθει σε επαφή μαζί τους. Οταν μάλιστα υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός εμβολιασμένων ατόμων σε έναν δεδομένο πληθυσμό, η παρουσία τους μπορεί να συμβάλει και στην πρόληψη της ασθένειας σε άτομα του ίδιου πληθυσμού τα οποία δεν έχουν εμβολιαστεί. Πιο συγκεκριμένα, τα εμβόλια που είναι φτιαγμένα από φυσικά ή βιοτεχνολογικά συστατικά είναι ανίκανα να μας κάνουν να αρρωστήσουμε ενώ προκαλούν τη δημιουργία αντισωμάτων. Ετσι, όταν ερχόμαστε σε επαφή με τον φυσικό ιό ή μικρόβιο για το οποίο έχει παρασκευαστεί το εμβόλιο, ο οργανισμός μπορεί να το εξουδετερώσει χάρη στα αντισώματα που έχει παραγάγει όταν έγινε το εμβόλιο. Γι’ αυτό άλλωστε και θεωρείται σημαντικό να γίνονται τα εμβόλια σε μικρή ηλικία, ώστε να αναπτυχθούν εγκαίρως τα προστατευτικά αντισώματα. Ετσι, δεν προστατεύονται μόνο τα ίδια τα παιδιά (που επειδή είναι εμβολιασμένα δεν νοσούν) αλλά και το περιβάλλον τους, που δεν κολλάει από εκείνα και δημιουργείται αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν συλλογική ανοσία. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι επιτυχημένες στρατηγικές εμβολιασμού στα παιδιά έχουν οδηγήσει σε αξιοσημείωτη μείωση της εμφάνισης πολλών νοσημάτων και των θανάτων που αυτά προκαλούν, όπως για παράδειγμα η παρωτίτιδα που ενώ κάθε χρόνο αποτελούσε την αιτία για 152.209 θανάτους μόνο στις ΗΠΑ, πλέον καταγράφονται 236. Επίσης, οι παιδίατροι δεν έχουν δει πολιομυελίτιδα, διφθερίτιδα και τέτανο, λόγω εξαφάνισής τους με τον εμβολιασμό.Η κουλτούρα του αντι-εμβολιασμούΑκόμη και σήμερα όμως που χάρη στους εμβολιασμούς σώζονται 2-3 εκατομμύρια ζωές τον χρόνο και λόγω των εμβολίων και των αντιβιοτικών έχει αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής μας κατά 2 ολόκληρες δεκαετίες, υπάρχουν πολλοί που αμφισβητούν την αξία και την ασφάλειά τους. Ενας μύθος που αναπαράγεται από το 1998 είναι ότι το εμβόλιο MMR προκαλεί αυτισμό, παρότι σύμφωνα με τους ειδικούς κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι πρόσφατες επιδημίες ιλαράς σε Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και Ελβετία. Στην Ελλάδα είχαμε ένα κρούσμα ιλαράς τον χρόνο και εφέτος έχουμε 100, και αν δεν εμβολιασθούν άμεσα όλοι θα έχουμε επιδημία ιλαράς σύντομα και στη χώρα μας με δυσάρεστα επακόλουθα. Πολλοί επίσης πιστεύουν ότι πολλά εμβόλια εξασθενούν το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις για αυτό ούτε στους ενηλίκους ούτε στα παιδιά. Ολοι ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με αρκετές εκατοντάδες ξένα βακτήρια και ιούς που κινητοποιούν το ανοσοποιητικό μας και αυτό γίνεται ακόμη και με τα απλούστερα πράγματα, όπως το φαγητό και η αναπνοή. Επομένως ο εμβολιασμός εναντίον μερικών δεκάδων ιών και βακτηρίων δεν βλάπτει το ανοσοποιητικό. Επιπλέον, για όσους πιστεύουν ότι είναι καλύτερα να αποκτά κανείς ανοσία αρρωσταίνοντας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) απαντά ότι δεν είναι καθόλου έτσι καθώς τα νοσήματα εναντίον των οποίων προφυλάσσουν τα εμβόλια έχουν πολλές και σοβαρές επιπλοκές. Η φοβία ότι τα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες αλλά και η λανθασμένη και ελλιπής πληροφόρηση είναι οι αιτίες για τη δημιουργία μιας επικίνδυνης αντι-εμβολιαστικής κουλτούρας. Τα εμβόλια είναι εξαιρετικά ασφαλή γιατί για να χρησιμοποιηθούν εξασφαλίζεται ότι πληρούν αυστηρές προϋποθέσεις, τις οποίες ορίζουν οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί (π.χ. ΕΟΦ, EMA, FDA). Επιπλέον, οι επιτυχημένες στρατηγικές εμβολιασμού στα παιδιά έχουν οδηγήσει σε αξιοσημείωτη μείωση της εμφάνισης πολλών νοσημάτων και των θανάτων που αυτά προκαλούν. Από την άλλη όμως αυτό το γεγονός οδηγεί πολλούς να πιστεύουν ότι οι ασθένειες αυτές δεν είναι πια απειλητικές, καθότι δεν γίνονται αντιληπτές όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ωστόσο είναι επιτακτική η ανάγκη να συνεχιστεί η πρόληψή τους μέσω του εμβολιασμού τόσο στα παιδιά όσο και στους ενηλίκους (π.χ. γρίπη, πνευμονιόκοκκος, ηπατίτιδα, τέτανος, ερυθρά κ.ά.). Δεδομένης μάλιστα της συνεχούς αύξησης του μέσου όρου ηλικίας του γενικού πληθυσμού, ο κίνδυνος για πολλές ασθένειες από αυτές γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος. Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μείωση του ποσοστού της εμβολιαστικής κάλυψης ενός πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει στην επανεμφάνιση και εξάπλωση μεταδοτικών νοσημάτων, όπως η ιλαρά, ο κοκκύτης, η διφθερίτιδα ή ακόμη και η πολιομυελίτιδα.

Ποιες ασθένειες προλαμβάνουν τα εμβόλια

Οι κυριότερες ασθένειες που η επιστήμη πλέον μας έχει δώσει τα όπλα για την πρόληψή τους είναι οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, η διφθερίτιδα, ο κοκκύτης, ο τέτανος, η πολιομυελίτιδα, η ηπατίτιδα Α και Β, η ανεμοβλογιά, η μηνιγγίτιδα, ο αιμόφιλος Β, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, η γαστρεντερίτιδα από ροτα-ιό και η γρίπη. Υπάρχουν βέβαια και αρκετά άλλα λοιμώδη νοσήματα που πλέον είναι δυνατόν να προλάβουμε μέσω του έγκαιρου εμβολιασμού των παιδιών.Τι γίνεται με τους μεγάλουςΟ εμβολιασμός συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή, και αυτό το γεγονός μεγάλο μέρος του κοινού δυστυχώς δεν το γνωρίζει. Ο μαζικός εμβολιασμός παιδιών και εφήβων κατά τον 20ό και 21ο αιώνα συνετέλεσε στην εξάλειψη των σοβαρών νοσημάτων. Σε αντίθεση, η πολύ μικρή εμβολιαστική κάλυψη των μεγαλύτερων ενηλίκων οδήγησε στην εμφάνιση νοσημάτων που έπρεπε να έχουν εκλείψει. Ο κίνδυνος μετάδοσης των νοσημάτων αυτών και σε άτομα όλων των ηλικιών είναι υπαρκτός, πολύ περισσότερο στη σημερινή εποχή που ευδοκιμεί η αντι-εμβολιαστική εκστρατεία και αυξάνεται το ποσοστό των γονέων που αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Είναι γνωστό ότι λοιμώξεις όπως η πνευμονιοκοκκική νόσος έχουν μεγάλες πιθανότητες να εμφανιστούν σε βρέφη και παιδιά μικρότερα από 5 ετών και σε άτομα άνω των 50 ετών, καθιστώντας έτσι τη συγκεκριμένη νόσο μια από τις μεγαλύτερες απειλές νόσησης, αλλά και θνητότητας, ιδιαίτερα μάλιστα σε ηλικίες άνω των 50 ετών. Ακόμη περισσότερο μάλιστα, όταν συνυπάρχουν υποκείμενα νοσήματα, όπως η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο χρόνιος αλκοολισμός και το κάπνισμα. Δεν αποτελεί έκπληξη το εύρημα της μελέτης της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας ότι το κόστος της πνευμονίας, τόσο άμεσο (νοσοκομειακή περίθαλψη, φάρμακα) όσο και έμμεσο (χαμένες μέρες εργασίας κ.λπ.), ανέρχεται σε 10 δισ. ευρώ/έτος μόνο στην Ευρώπη! Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με ελληνική φαρμακοοικονομική μελέτη ο εμβολιασμός με το 13δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο οδηγεί σε εξοικονόμηση μεγαλύτερη από 4 εκατ. ευρώ ετησίως.Για τους λόγους αυτούς, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, στην περιοδική αναθεώρηση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών (ΕΠΕ) και ακολουθώντας τις διεθνείς οδηγίες, θεώρησε σκόπιμο να αναθεωρήσει το ήδη υπάρχον ΕΠΕ για τα παιδιά και να καταρτίσει το Πρόγραμμα Εμβολιασμών εφήβων και ενηλίκων και για τη χώρα μας ώστε να υπάρχουν ενιαίοι «πίνακες αναφοράς» για τους γιατρούς όλων των ειδικοτήτων (και γενικά για τους επαγγελματίες Υγείας) και να εφαρμόζεται ένα «ενιαίο πρόγραμμα εμβολιασμών» για τα παιδιά και για τους ενηλίκους. Τα εμβόλια που προτείνονται βάσει αυτών αποζημιώνονται 100% από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον καθηγητή Παιδιατρικής, ΑΝΔΡΕΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟ και πρόεδρο της Ελληνικής και της Παγκόσμιας Παιδιατρικής Εταιρείας