Τα τελευταία χρόνια η αγχολυτική δράση της μουσικής και η θεραπευτική της δυνατότητα σε πολλά νοσήματα ως συμπληρωματική μορφή θεραπείας θεμελιώνεται πια και επιστημονικά μέσα από πολλές έρευνες. Η ακρόαση των αργών κομματιών του Μότσαρτ μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση του ψυχοσωματικού στρες μέσω της χαλάρωσης που επιτυγχάνεται και όχι μόνο. Έρευνες επίσης που έγιναν σε ασθενείς με επιληψία έδειξαν ότι η μουσική του Μότσαρτ, και μάλιστα μιας συγκεκριμένης σονάτας, της Κ. 448, μπορεί να μειώνει τον αριθμό και τη σοβαρότητα των επιληπτικών κρίσεων, αφού σύμφωνα με τους ερευνητές που συμμετείχαν στη συγκεκριμένη μελέτη η ρυθμική μουσική του Μότσαρτ μπορεί να αποκαθιστά τη ρυθμική φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Βέβαια, μουσικοθεραπεία δεν είναι μόνο η ακρόαση επιλεγμένης μουσικής (receptive music medicine). Πιο σημαντική είναι η δημιουργική-βιωματική μουσικοθεραπεία κάτω από την καθοδήγηση ειδικά εκπαιδευμένου μουσικοθεραπευτή.
Η μουσική είναι…
Εναλλακτικό ηρεμιστικό
Βέβαια, δεν έχει μόνο η μουσική του Μότσαρτ ή η κλασική μουσική γενικότερα θεραπευτική δράση. Δεν μπορούμε, άλλωστε, όλοι να χαλαρώσουμε με την ίδια μουσική. Σίγουρα παίζουν ρόλο τα ακούσματα του καθενός από την παιδική του ηλικία και γενικότερα οι μουσικές του προτιμήσεις. Αν, δηλαδή, κάποιος δεν έχει συνηθίσει να ακούει κλασική μουσική, είναι πολύ πιθανό να μην καταφέρει να χαλαρώσει ακούγοντας Μότσαρτ. Είναι σημαντικό να μας αρέσει η μουσική που ακούμε, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει αυτή να πληροί κάποιες προϋποθέσεις. Για να αποφορτιστούμε από το στρες, πρέπει να επιλέγουμε μουσική σε χαλαρούς ρυθμούς (andante), που στη γλώσσα της μουσικής σημαίνει μουσική σε μέτριους ρυθμούς. Συγκεκριμένα, πρέπει να έχει τόσα μπιτ, τόσους δηλαδή χτύπους, όσους και οι παλμοί της καρδιάς όταν είναι ήρεμη (60-75 το λεπτό). Με άλλα λόγια, μπορούμε να ακούμε και ελληνική μουσική ή τζαζ ή και έθνικ. Γενικότερα, είναι προτιμότερο να ακούμε μουσική χωρίς στίχους, οργανικά κομμάτια δηλαδή, γιατί οι στίχοι πολλές φορές έχουν ένα συναισθηματικό φορτίο που στον κάθε άνθρωπο μπορεί να ανακαλεί στρεσογόνες αναμνήσεις. Πρέπει επίσης η μουσική να έχει άφθονες εναλλαγές, γιατί η εναλλαγή των ήχων και οι πλούσιες αρμονίες ξεκουράζουν και χαλαρώνουν τον άνθρωπο, σε αντίθεση με τη μονοτονία, η οποία κουράζει και γίνεται στρεσογόνα (σε καταστάσεις έντασης και στρες ο οργανισμός εκκρίνει ορμόνες όπως η αδρεναλίνη). Η ακρόαση όμως μουσικής σε χαλαρούς ρυθμούς andante μεταφέρει στον εγκέφαλο γαλήνια συναισθήματα και μηνύματα, με αποτέλεσμα να αρχίσει σιγά-σιγά να μειώνεται η έκκριση των ορμονών του στρες. Συγκεκριμένα, ελαττώνονται τα επίπεδα της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης στην περιφέρεια, τα αγγεία αρχίζουν να διαστέλλονται, μειώνονται οι καρδιακοί παλμοί και η αρτηριακή πίεση και έτσι επέρχεται σταδιακά χαλάρωση.
Αποτελεσματικό παυσίπονο
Η μουσική ενεργοποιεί την απελευθέρωση ενδορφινών και άλλων νευροορμονών στον εγκέφαλο που σχετίζονται με την αίσθηση του πόνου, με αποτέλεσμα να μειώνεται η έντασή του. Μελέτες δείχνουν ότι ασθενείς που ακούνε μουσική, μετεγχειρητικά έχουν ανάγκη από μικρότερες δόσεις παυσίπονων.
«Φάρμακο» της καρδιάς
Η ακρόαση κατάλληλης μουσικής μέσω διάφορων εγκεφαλικών διεργασιών περιορίζει την έκκριση των ορμονών του στρες, με αποτέλεσμα να προκαλείται χαλάρωση και να μειώνονται η καρδιακή συχνότητα και η αρτηριακή πίεση. Μελέτη στις Η.Π.Α. έδειξε ότι ασθενείς με στεφανιαία νόσο που υποβλήθηκαν σε bypass είχαν καλύτερη μετεγχειρητική αποκατάσταση όταν άκουγαν μετά την επέμβαση επιλεγμένη μουσική.
Απολαυστικό διεγερτικό
Η μουσική μπορεί να προκαλέσει έντονες σωματικές αντιδράσεις στο 80% των ανθρώπων που την απολαμβάνουν, σύμφωνα με έρευνα. Οι αντιδράσεις αυτές περιλαμβάνουν τρέμουλο, ιδρώτα, ξέσπασμα σε κλάμα ή γέλια, αίσθημα κόμπου στον λαιμό, ρίγος, ακόμα και σεξουαλική διέγερση. Σε κάποιους λίγους μάλιστα από όσους αρέσκονται πολύ στο άκουσμα της μουσικής τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις αυτές είναι τόσο έντονα που τα συγκρίνουν με τον οργασμό. Μάλιστα, στο παρελθόν έχουν γίνει έρευνες για να αναγνωριστούν τα είδη της μουσικής που προκαλούν αυτό το αίσθημα του ρίγους σε όσους την απολαμβάνουν και η κλασική μουσική αποδείχθηκε ότι είναι ένα από τα κυρίαρχα τέτοια είδη.
«Τροφή» του μυαλού
Το άκουσμα μουσικής ευεργετεί τον εγκέφαλο πολλαπλά. Όλοι οι νευροεπιστήμονες σήμερα έχουν εστιάσει στη μελέτη της επίδρασης που έχει η μουσική στον εγκέφαλο και φαίνεται ότι όταν παίζουμε μουσική δραστηριοποιούνται πολλές περιοχές στον εγκέφαλο. Ακόμα και το να φανταζόμαστε τη μουσική έχει βρεθεί ότι κινητοποιεί τα ίδια εγκεφαλικά κέντρα με αυτά που ενεργοποιούνται όταν την ακούμε! Τα παιδιά που μαθαίνουν πιάνο έχουν μια ιδιαίτερη ανεξαρτησία κινήσεων του αριστερού και του δεξιού χεριού και αυτό οδηγεί σε μια ξεχωριστή ανάπτυξη της παρεγκεφαλίδας, ενώ αποκτούν και καλή αίσθηση ισορροπίας και κίνησης στον χώρο. Επιπλέον, παιδιά που έκαναν μαθήματα πιάνου είχαν καλύτερα αποτελέσματα σε διάφορα τεστ νοημοσύνης.
Το «ντόπινγκ» της άσκησης
Η σωματική άσκηση γίνεται πιο εύκολη και πιο ευχάριστη όταν κατά τη διάρκειά της ακούμε μουσική, σύμφωνα με τους ερευνητές από το Πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά. Αυτό συμβαίνει διότι η μουσική διεγείρει την παραγωγή ορισμένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο οι οποίες λειτουργούν σαν φυσικά παυσίπονα, μειώνοντας την αίσθηση του πόνου. Οι χημικές αυτές ουσίες ονομάζονται οπιοειδή και ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα οπιοειδή αναλγητικά, όπως είναι η μορφίνη. Από την άλλη, η μουσική βελτιώνει την αντοχή των ασκουμένων, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπρουνέλ στη Βρετανία. Σε σχετικό πείραμα, οι συμμετέχοντες που ήταν υποχρεωμένοι να ακούνε μουσική εμφάνισαν αύξηση της αντοχής τους κατά 15%. Το μυστικό κρύβεται στον ρυθμό των κομματιών, ο οποίος εξασφαλίζει σταθερότητα των σφυγμών ανά λεπτό, δηλαδή 120 χτύπους για ήπια άσκηση και 140 για δυναμική άσκηση.
Δεν αντικαθιστά τα φάρμακα;
Σε καμία περίπτωση η μουσική δεν αντικαθιστά τη φαρμακευτική αγωγή. Η μουσικοθεραπεία λειτουργεί ως συμπληρωματική μορφή θεραπείας. Κάποιος για παράδειγμα που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα υγείας στο οποίο έχει βρεθεί ότι η μουσική ωφελεί την κατάστασή του, δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσει τη φαρμακευτική αγωγή που του έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός του. Η μουσικοθεραπεία έρχεται ως συμπλήρωμα, έρχεται να ενισχύσει τη θεραπευτική αγωγή, να επισπεύσει σε πολλές περιπτώσεις την ανάρρωση. Η μουσική ανακουφίζει από τα συμπτώματα κάποιας πάθησης, δεν θεραπεύει όμως τις αιτίες, δεν αποφράζει για παράδειγμα τις βουλωμένες αρτηρίες.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ, καρδιολόγο, αναπληρωτή διευθυντή στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτη, συγγραφέα και διακεκριμένο μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Μουσικής στην Ιατρική.
