Τρελαινόμαστε για πατάτες τηγανητές και δεν μπορούμε να αντισταθούμε μπροστά σε μια μπάλα παγωτό… Η προτίμησή μας για κάποια συγκεκριμένα φαγητά οφείλεται στη γεύση, μια αίσθηση που μας βοηθά όχι μόνο να επιλέγουμε τροφές που μας αρέσουν, αλλά και να αποφεύγουμε όσες είναι ακατάλληλες ή βλαβερές. Τι γίνεται, όμως, όταν η αίσθηση της γεύσης αρχίζει να μειώνεται; Από ποιους παράγοντες κινδυνεύει να χαθεί και πώς μπορούμε να την προστατεύσουμε;
Πόσες είναι οι γεύσεις;
Ό,τι τρώμε και ό,τι πίνουμε ερεθίζει τους γευστικούς κάλυκες, που βρίσκονται στη γλώσσα, στον ουρανίσκο, στον λάρυγγα και στον φάρυγγα. Οι γεύσεις που αντιλαμβανόμαστε είναι το γλυκό, το αλμυρό, το ξινό και το πικρό. Για καθεμία από αυτές υπάρχει μια συγκεκριμένη περιοχή που ενεργοποιείται: στην κορυφή της γλώσσας γευόμαστε το γλυκό, στα πλάγια το αλμυρό και το ξινό και στο πίσω μέρος το πικρό. Η συνολική γεύση κάθε τροφής ή υγρού που δοκιμάζουμε αποτελεί έναν συνδυασμό των ερεθισμάτων που δέχονται οι γευστικοί υποδοχείς, σε συνάρτηση με τη μυρωδιά, την υφή και τη θερμοκρασία. Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει και μια πέμπτη γεύση, γνωστή ως «umami», η οποία είναι ουσιαστικά η αίσθηση που αφήνει στο στόμα η πρωτεΐνη του κρέατος.
Κάπνισμα: Η κυριότερη απειλή
Το κάπνισμα είναι βασικός τοξικός παράγοντας που προκαλεί αλλοίωση σε όλες τις γεύσεις. Οι χρόνιοι καπνιστές παρουσιάζουν μειωμένη αίσθηση της γεύσης και συχνά δεν γεύονται καθόλου το πικρό. Η διακοπή του καπνίσματος, αν και δεν μπορεί να επαναφέρει τη γεύση σας στην ποιότητα που είχε πριν ξεκινήσετε να καπνίζετε, ωστόσο τη βελτιώνει αισθητά. Άλλωστε, η διαφορά είναι εμφανής ακόμα και όταν σταματήσετε το κάπνισμα για μόλις 1-2 ημέρες.
Η φθορά της ηλικίας
Μετά την ηλικία των 60 ετών, ακόμα και υγιείς άνθρωποι μπορεί να παρατηρήσουν εξασθένηση της γεύσης τους. Πρώτα αλλοιώνεται η γεύση του γλυκού και ακολουθούν του αλμυρού, του πικρού και τελευταία του ξινού. Μάλιστα, συχνά ηλικιωμένα άτομα κινδυνεύουν με απώλεια βάρους, ακόμα και υποσιτισμό, λόγω της εξασθενημένης γεύσης και όσφρησής τους, που μειώνουν με τη σειρά τους την όρεξή τους.
Tip: Τα πιάτα με μυρωδικά και βότανα, καθώς και οι χυμοί φρούτων, τονώνουν την αίσθηση της γεύσης, που εξασθενεί με το πέρασμα των χρόνων.
Οι μεγαλύτεροι εχθροί
Οι αλλοιώσεις στη γεύση (μόνιμες ή παροδικές) μπορεί να οφείλονται σε διάφορα προβλήματα, όπως:
Το συνάχι: Όταν υπάρχουν διαταραχές στην όσφρηση (π.χ. μπούκωμα), επηρεάζεται και η γεύση, η ποιότητα της οποίας, βέβαια, επιστρέφει στην προηγούμενη κατάστασή της αφού αναρρώσουμε.
Τα προβλήματα της μύτης: Η ρινίτιδα, οι ρινοπολύποδες, καθώς και επεμβάσεις στη μύτη, επηρεάζουν την όσφρηση. Η γεύση χωρίς καλή όσφρηση περιορίζεται στην αδρή αντίληψη των πέντε βασικών γεύσεων.
Τα φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα (π.χ. αντιβιοτικά, αντιισταμινικά) μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στη γεύση (π.χ. ξινίλα ή πικρίλα), γι’ αυτό και δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση.
Ορισμένοι παθολογικοί παράγοντες: Για παράδειγμα, ορμονικές διαταραχές, λοιμώξεις από βακτήρια και ιούς, έλλειψη βιταμινών Β2 και Β12, ανεπάρκεια ψευδαργύρου και βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
«Δεν έχω γεύση»
Οι αλλοιώσεις της γεύσης που εφόσον επιμένουν μπορεί να σας οδηγήσουν στον γιατρό είναι οι ακόλουθες:
Μειωμένη αίσθηση γεύσης ή υπογευσία: Η αίσθηση της γεύσης υπάρχει, αλλά είναι περιορισμένη, π.χ. δεν αντιλαμβανόμαστε την ξινή γεύση.
Δυσγευσία: Έχουμε μια δυσάρεστη γεύση στο στόμα (π.χ. πικρή, πολύ αλμυρή ή μεταλλική).
Διαστροφή γεύσης: Η αίσθηση της γεύσης υπάρχει, αλλά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα, αισθανόμαστε το ξινό σαν αλμυρό.
Γεύση-«φάντασμα»: Νιώθουμε ότι έχουμε μια γεύση διαρκώς στο στόμα μας, χωρίς όμως να υπάρχει το σχετικό ερέθισμα (π.χ. έχουμε μια αίσθηση πικράδας, χωρίς να έχουμε φάει κάτι πικρό).
Αγευσία: Πλήρης απώλεια της γεύσης. Δεν υπάρχει καμία γευστική αίσθηση.
Φροντίζουμε τη γεύση μας
Για να απολαύσουμε το φαγητό μας και να διεγείρουμε τη γεύση μας, μπορούμε να ακολουθήσουμε μερικές συμβουλές:
* Το πιο σημαντικό στοιχείο στη γεύση είναι… η έκπληξη! Για να την ερεθίσουμε, συνδυάζουμε αντίθετες γεύσεις μεταξύ τους (π.χ. γλυκό με αλμυρό) και τις ενισχύουμε με ένα ισχυρό μπαχαρικό.
* Για να «καθαρίσουμε» τη γεύση μας μεταξύ δύο διαφορετικών φαγητών, μασάμε μερικά φυλλαράκια δυόσμου ή μαϊντανού.
* Για να απολαύσουμε πραγματικά τη γεύση ενός φαγητού, είναι σημαντικό να αφοσιωνόμαστε σε αυτό και να μη βάζουμε τις μπουκιές στο στόμα μας από συνήθεια.
5 tips για να διατηρήσετε τη γεύση σας
1. Κόψτε το κάπνισμα.
2. Αποφεύγετε την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ.
3. Μην τρώτε φαγητά σε πολύ υψηλή θερμοκρασία.
4. Μην κάνετε κατάχρηση των στοματικών αντισηπτικών.
5. Να φροντίζετε την υγιεινή του στόματός σας.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΠΑΥΛΟ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, αναπληρωτή καθηγητή Ωτορινολαρυγγολογίας στο Eθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
