Γιατί δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε στα παιδιά μας για το σεξ; Το σεξ αποτελεί μια δραστηριότητα που προκαλεί απόλαυση, αλλά ταυτόχρονα μας κάνει να νιώθουμε άβολα και συχνά ενοχικά. «Μαμά, γιατί η αδερφή μου δεν έχει πουλάκι;», «Από πού βγαίνουν τα μωρά;», «Τι είναι το σεξ;». Οι ερωτήσεις των παιδιών μετά από κάποια ηλικία αρχίζουν να πέφτουν βροχή και εμείς ως γονείς κοιταζόμαστε μεταξύ μας αμήχανα, προσπερνάμε τις ερωτήσεις τους ή γελάμε κλεφτά, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι το σεξ αποτελεί ένα θέμα ταμπού. Και όμως. Αυτό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι τα παιδιά ρωτούν στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους να ανακαλύψουν τον κόσμο. Η δική μας νοηματοδότηση στο σεξ είναι αυτή που μας προκαλεί αμηχανία. Ας δούμε, λοιπόν, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να νιώσουν άνετα με το σώμα τους και να πορευτούν ομαλά προς τη σεξουαλική ωριμότητα.

2-3 ετών
Αρχίζουν οι πρώτες απορίες των παιδιών σχετικά με το σώμα τους, αυτό του αντίθετου φύλου ή των γονιών. Δεν αποφεύγουμε τις ερωτήσεις και απαντάμε απλά και κατανοητά. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
ΠΑΙΔΙ: «Γιατί έχω πουλάκι, ενώ η αδερφή μου δεν έχει;».
ΓΟΝΙΟΣ: «Έτσι είμαστε φτιαγμένοι οι άνθρωποι. Το ίδιο ισχύει και στη φύση. Σε όλα τα ζώα υπάρχει αρσενικό και θηλυκό».
ΠΑΙΔΙ: «Πώς γεννιούνται τα μωρά;»
ΓΟΝΙΟΣ: «Στο σώμα του μπαμπά υπάρχει αυτό που λέμε σπερματοζωάριο και στης μαμάς αυτό που ονομάζουμε ωάριο. Όταν αυτά τα δύο βρεθούνε κοντά, μπαίνει ένα σποράκι στην κοιλιά της μαμάς και γίνεται το μωρό».
ΠΑΙΔΙ: «Πώς έρχονται, δηλαδή, κοντά;».
ΓΟΝΙΟΣ: «Όταν η μαμά και ο μπαμπάς αγαπιούνται πολύ και αγκαλιάζονται πολύ σφιχτά. Για να έρθουν κοντά ένας μπαμπάς και μια μαμά, χρειάζεται να είναι μεγάλοι, να αγαπιούνται πολύ και να είναι μόνοι σε ένα δωμάτιο, ενώ συνήθως δεν φοράνε και τα ρούχα τους».
ΠΑΙΔΙ: «Από πού βγαίνει το μωρό;».
ΓΟΝΙΟΣ: «Μπορεί να βγει από δύο μέρη. Συνήθως από το αιδοίο της μαμάς και κάποιες φορές από την κοιλιά».
ΠΑΙΔΙ: «Πώς χωράει να βγει το μωρό;».
ΓΟΝΙΟΣ: «Η φύση έχει προβλέψει γι’ αυτό και όταν οι μαμάδες γεννάνε τα μωρά τους αλλάζει το σώμα τους και χωράει να βγει το μωρό».

Παράλληλα, ήδη από αυτήν την ηλικία συζητάμε με το παιδί μας θέματα σχετικά με την αυτοπροστασία του από συμπεριφορές που το κάνουν να αισθάνεται άβολα. Μάλιστα, το Συμβούλιο της Ευρώπης, στο πλαίσιο της εκστρατείας «Ο Κανόνας των Εσωρούχων» για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών, δημιούργησε ένα βίντεο με τίτλο «Ο Κίκο και το χέρι» (http://www.underwearrule.org/film_en.asp), το οποίο μπορείτε να δείτε μαζί με το παιδί σας.

3-6 ετών
Τα παιδιά εκφράζουν περισσότερες απορίες σχετικά με το πώς γίνονται τα παιδιά ή ρωτούν για κάποια λέξη που άκουσαν στο σχολείο (π.χ. σεξ, γκέι). Δεν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από τα ερωτήματα και εμπλουτίζουμε τις απαντήσεις που δίναμε μέχρι τώρα. Βοηθητικά μπορούν να μας φανούν και σχετικά εικονογραφημένα βιβλία. Υπενθυμίζουμε στο παιδί τον «κανόνα των εσωρούχων» και του επισημαίνουμε ότι το σώμα του ανήκει στο ίδιο και πρέπει να αρνείται οποιαδήποτε συμπεριφορά το κάνει να αισθάνεται άβολα ή άσχημα.

6-9 ετών
Συνεχίζουμε να απαντάμε στις ερωτήσεις των παιδιών χωρίς να δίνουμε ιατρικού τύπου λεπτομέρειες. Σε αυτές τις ηλικίες ξεκινούν οι πειραματισμοί -στην αρχή με παιδιά του ίδιου φύλου και στη συνέχεια με του αντίθετου φύλου (π.χ. δύο συμμαθητές κατεβάζουν τα παντελόνια τους για να κοιτάξουν τα γεννητικά τους όργανα)- και τα παιχνίδια των ρόλων (π.χ. με τις κούκλες τους).

9-12 ετών
Οι απορίες και οι πειραματισμοί αυξάνονται, ενώ παρατηρούνται και οι πρώτες σωματικές αλλαγές (π.χ. μεγαλώνει το στήθος, παρατηρείται τριχοφυΐα). Τα αγόρια μπορεί να έχουν ονειρώξεις και στα κορίτσια ξεκινά να έρχεται η περίοδος. Μέλημα των γονιών είναι να προετοιμάσουν τα παιδιά σχετικά με όλες αυτές τις αλλαγές. Κατανοούμε τα άγχη που νιώθουν, μοιραζόμαστε προσωπικές μας εμπειρίες στην αντίστοιχη ηλικία, προτείνουμε τρόπους να διαχειριστούν την κατάσταση.

Μετά τα 12
Ενημερώνουμε τα παιδιά μας σχετικά με τις προφυλάξεις στο σεξ για την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, αλλά και για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Πλέον, μπορούμε να απαντήσουμε με λεπτομέρειες σε κάθε απορία του παιδιού μας.

Ανακαλύπτοντας τον αυνανισμό
Τα παιδιά γύρω στα 3 έτη έχουν αποκτήσει τον έλεγχο των σφιγκτήρων τους, πηγαίνουν πλέον μόνα τους στην τουαλέτα και επομένως αρχίζουν να αποκτούν ενδιαφέρον για τα γεννητικά τους όργανα. Χαρακτηριστικό γεγονός αυτής της περιόδου αποτελεί η ανακάλυψη από το παιδί του αυνανισμού και της ευχαρίστησης που αυτός προκαλεί. Πρόκειται για κάτι αναμενόμενο, το οποίο οι γονείς δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν με αρνητισμό. Είναι απλώς σημαντικό να οριοθετούν τον χώρο σε σχέση με τον αυνανισμό. Λέμε, για παράδειγμα, στο παιδί μας: «Καταλαβαίνω ότι αυτό σε ευχαριστεί. Είναι, όμως, κάτι που κάνουμε όταν είμαστε μόνοι μας, στο δωμάτιό μας ή στο μπάνιο, γιατί όταν έχουμε παρέα μας αρέσει να μιλάμε μεταξύ μας, δεν έχει νόημα να είναι ο καθένας μόνος του».

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ {CR}κ. ΝΤΟΡΑ ΛΟΥΚΙΔΗ, σχολική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια.