Κι όμως, η καρέκλα, η ανακάλυψη που συνοδεύει τον πολιτισμό μας, γίνεται νούμερο 1 εχθρός της υγείας μας. Η κουλτούρα του Δυτικού Κόσμου «επιβάλλει» πλέον να περνάμε ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας καθιστοί μπροστά σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, σε μια τηλεόραση, στο αυτοκίνητο ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Το ανθρώπινο σώμα όμως είναι σχεδιασμένο για να περπατάει, να τρέχει, να κινείται. Το κάθισμα το περιορίζει, το καταπονεί. Λέμε να κάτσουμε για να ξεκουραστούμε, αλλά η πολύωρη καθιστική στάση καταπονεί το μυοσκελετικό μας σύστημα. Κουράζει τους μυς που κρατούν τη σπονδυλική στήλη, προκαλεί πονοκεφάλους, αυχενικά σύνδρομα, πόνους και ακαμψία στη ράχη, συγκέντρωση τοξινών στο ανθρώπινο σώμα. Πρόσφατα, μάλιστα, έρευνες έδειξαν ότι η ζημιά που μας κάνει δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά. Συνδέεται και με καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη, καρκίνο, ακόμα και με πρόωρο θάνατο.Οι πρώτες υποψίεςΗ αλήθεια είναι ότι ήδη από τη δεκαετία του ’50 κάποιοι επιστήμονες είχαν υποπτευθεί ότι η πολύωρη καθιστική ζωή βλάπτει. Μελέτη που δημοσιεύτηκε τότε στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» είχε δείξει ότι οδηγοί λεωφορείων στο Λονδίνο αντιμετώπιζαν διπλάσιο κίνδυνο εμφράγματος σε σύγκριση με τους ελεγκτές εισιτηρίων, που κινούνταν διαρκώς μέσα στο όχημα. Από τότε, λοιπόν, μέχρι σήμερα πολλά άλλαξαν. Οι καθιστοί εργαζόμενοι αυξήθηκαν, η τηλεόραση έκλεισε πολλούς στο σπίτι, αφού αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό την ψυχαγωγία μας, ακόμα και το παιχνίδι των παιδιών μας είναι πλέον καθιστό, καθώς παίζουν με τις ώρες στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.ΔιαβήτηςΠρόσφατα διαβάσαμε στην ιατρική επιθεώρηση «Diabetologia» ότι όσο περισσότερο χρόνο περνάμε καθιστοί, τόσο υψηλότερη συγκέντρωση γλυκόζης και λιπιδίων έχουμε στο αίμα μας. Σύμφωνα μάλιστα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Λέστερ, το να στέκεται κάποιος όρθιος 3 ώρες επιπλέον την ημέρα, ακόμη και αν δεν ασκείται, μπορεί να τον κάνει να κάψει περίπου 3,6 κιλά λίπος τον χρόνο και αυτό γιατί στην όρθια στάση οι μύες δουλεύουν λίγο παραπάνω από την καθιστή στάση και φαίνεται ότι παράγουν περισσότερα ένζυμα, τα οποία διασπούν το σάκχαρο και τα λιπίδια του αίματος. Ο διαβήτης όμως δεν απειλεί μόνο τους μεγάλους. Αν πριν από 15 χρόνια ένας γιατρός έλεγε ότι παιδιά ηλικίας 10 ετών μπορούν να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, η επιστημονική κοινότητα θα τον χλεύαζε. Σήμερα, το απίθανο έγινε πραγματικότητα. Τι άλλαξε; Ο τρόπος ζωής, και εδώ ο φταίχτης είναι το καθισιό. Την εποχή της τηλεόρασης και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ο νέος κίνδυνος που απειλεί τα παιδιά είναι ο διαβήτης τύπου 2 των ενηλίκων. Μέχρι πρότινος, τα παχύσαρκα παιδιά και οι έφηβοι δεν θεωρούνταν υψηλού κινδύνου, επειδή επικρατούσε η αντίληψη ότι τα προβλήματα της παχυσαρκίας εμφανίζονται στις μεγάλες ηλικίες. Οι στατιστικές όμως δείχνουν ότι πλέον έχει αυξηθεί η συχνότητα σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά. ΚαρδιάΗ καρδιά μας πλήττεται σημαντικά από την απραξία. Επιστημονική μελέτη δείχνει ότι ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα για κάποιον που κάνει καθιστική ζωή αυξάνεται κατά 147%. Η γενιά του… καναπέ αντιμετωπίζει συχνά προβλήματα αυξημένου βάρους και αυτό με τη σειρά του είναι ένα μεγάλο βάρος για την καρδιά. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο κίνδυνος θανάτου από καρδιαγγειακές νόσους τριπλασιάζεται για άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 29, ενώ πενταπλασιάζεται για τους παχύσαρκους με Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 32. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν υπάρχει ενδοκοιλιακό λίπος, λίπος δηλαδή που συγκεντρώνεται στον κορμό και η συσσώρευσή του ευνοείται από την καθιστική ζωή, την κακή διατροφή και την έλλειψη άσκησης.Έτσι ξαφνικάΟι πολλές ώρες επίσης στην καρέκλα εγκυμονούν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, που αυξάνεται κατά 15% σε αυτούς που κάθονται 8-11 ώρες ημερησίως σε σύγκριση με όσους κάθονται λιγότερο από 4 ώρες την ημέρα.Τηλεόραση: ο μεγάλος ένοχοςΤο θέμα δεν είναι μόνο πόσες ώρες καθόμαστε, αλλά και πού καθόμαστε. Οι ώρες που περνάμε καθιστοί μπροστά στην τηλεόραση στοιχίζουν περισσότερο στην υγεία μας από ό,τι αν καθόμασταν κάπου αλλού. Όταν, για παράδειγμα, δουλεύουμε καθιστοί, όλο και κινούμαστε λίγο (γράφουμε, μιλάμε στο τηλέφωνο, ψάχνουμε κάτι στα συρτάρια μας κ.λπ.). Στον καναπέ, όμως, με την τηλεόραση ανοιχτή, βασιλεύει πλήρης ακινησία, η οποία συχνά συνοδεύεται και από την κατανάλωση ανθυγιεινών σνακ. Για κάθε ώρα που βλέπουμε τηλεόραση το νήμα της ζωής μας μικραίνει κατά 22΄, λένε αυστραλοί ερευνητές.ΚαρκίνοςΜελέτη που παρουσιάστηκε σε συνέδριο του Αμερικανικού Ινστιτούτου για την Έρευνα στον Καρκίνο στην Ουάσιγκτον έδειξε ότι οι πολλές ώρες «καθήλωσης» σε μια καρέκλα καθημερινά συνδέονται και με την εμφάνιση ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως του μαστού και του παχέος εντέρου. Στο ίδιο συνέδριο, άλλη μελέτη, προερχόμενη από τον Καναδά, έδειξε ότι η τακτική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο των δύο αυτών καρκίνων, καθώς και του ενδομητρίου, κατά 25-30%.Αναζητώντας λύσειςΗ ολοένα και πιο πλούσια γνώση για τα σοβαρά προβλήματα που δημιουργεί η καθιστική ζωή δημιουργεί νέες τάσεις, εγείρει σημαντικούς προβληματισμούς και προκαλεί τους ειδικούς να βρουν λύσεις.* Στον Καναδά, η Εταιρεία για τη Φυσιολογία της Άσκησης εξέδωσε οδηγίες καθιστικής συμπεριφοράς για τα παιδιά, στις οποίες αποτρέπει τους μικρούς να περνούν περισσότερες από 2 ώρες ψυχαγωγίας καθιστοί, ενώ αναμένονται οδηγίες και για τους ενηλίκους.* Στη Δανία, οι εργοδότες θα υποχρεώνονται από τον νόμο να παρέχουν στους υπαλλήλους τους γραφεία που αλλάζουν ύψος.* Στις Η.Π.Α., επίσης, μεγάλες εταιρείες κατασκευάζουν γραφεία για όρθιους, αλλά και ειδικές συσκευές κατά της καθιστικής ζωής, όπως για παράδειγμα αυτή που δονείται για να υπενθυμίσει σε αυτόν που τη φορά ότι κάθεται πολλή ώρα. Της ίδιας λογικής είναι και το μαξιλαράκι-ξυπνητήρι που ειδοποιεί τον χρήστη ότι ήρθε η ώρα να σηκωθεί από την καρέκλα, γιατί επίσης κάθεται πολλή ώρα. Όρθια επανάσταση;Η όρθια στάση μπορεί να είναι καλύτερη από την καθιστή, ωστόσο δεν λύνει το πρόβλημα και επιπλέον η παρατατεταμένη ορθοστασία έχει συνδεθεί με σημαντικό κίνδυνο αθηροσκλήρυνσης των καρωτίδων, εξαιτίας του επιπλέον φορτίου που δέχεται το κυκλοφορικό μας σύστημα, και με κίνδυνο κιρσών.Άσκηση, η σωτήριαΌσο περισσότερη δραστηριότητα υπάρχει μέσα στη μέρα μας, τόσο το καλύτερο: Περπατάμε λίγο παραπάνω για να πάμε στη δουλειά μας. Σηκωνόμαστε κάθε μισή με μία ώρα και περπατάμε μερικές δεκάδες μέτρα. Βάζουμε τη συστηματική άσκηση στη ζωή μας.Περπατάμε: Ούτε πολύ γρήγορα, ούτε πολύ αργά, αλλά με τέμπο (ρυθμό), έτσι ώστε το περπάτημα να είναι αεροβικό. Δεν πρέπει να κάνουμε στάσεις και να διακόπτουμε τον ρυθμό. (Διάρκεια: 30-40΄.).Κάνουμε ποδήλατο: Δεν χρειάζεται να τρέχουμε. Πρέπει να έχουμε μια σταθερή ροή κίνησης και να μην κάνουμε στάσεις. (Διάρκεια: 15-20΄.).Ένας έξυπνος τρόπος να αυξήσουμε τη δραστηριότητά μας είναι να συνδυάσουμε έναν αεροβικό τρόπο εκγύμνασης, π. χ. στατικό ποδήλατο, ελλειπτικό, διάδρομο, με την παρακολούθηση μιας εκπομπής, μιας ταινίας, ενός ντοκιμαντέρ ή των ειδήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, ο χρόνος εκγύμνασης θα κυλάει πιο εύκολα και πιο ευχάριστα, ενώ παράλληλα δεν θα χρειαζόμαστε επιπλέον χρόνο για άσκηση, κάτι για το οποίο οι περισσότεροι παραπονιούνται λόγω αυξημένων καθημερινών υποχρεώσεων. Ο ρυθμός και η διάρκεια της άσκησης μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τους στόχους του καθενός.Χαρακτηριστικό γεγονός είναι η δημιουργία διαφόρων προγραμμάτων εκγύμνασης, σε παιχνιδομηχανές και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κάτι το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο για τους σημερινούς γονείς, ώστε να ωθήσουν και τα παιδιά τους σε έναν τρόπο άσκησης, δεδομένου ότι περνούν ατέλειωτες ώρες καθιστά μπροστά σε μία οθόνη παίζοντας μόνο με τα αγαπημένα τους ηλεκτρονικά παιχνίδια. Το σωστό κάθισμαΚι επειδή το καθισιό μπορούμε να το περιορίσουμε, αλλά όχι να το καταργήσουμε, καλό είναι να ξέρουμε και να επιλέγουμε το σωστό τουλάχιστον κάθισμα.Ειδικοί επιστήμονες, ορθοπεδικοί, εργονόμοι και σχεδιαστές επίπλων, στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν το ιδανικό κάθισμα, μετά από πολύχρονη παρατήρηση και ανθρωπομετρικές μελέτες κατέληξαν σε κάποια γενικά κριτήρια που πρέπει να πληρούν τα καθίσματα. Δεδομένου όμως ότι τα ανθρώπινα σώματα δεν έχουν τις ίδιες διαστάσεις, έχει ληφθεί υπόψη ο μέσος όρος. Έτσι πρέπει:
* Το πλάτος του καθίσματος να είναι 41 εκ. περίπου.
* Τα μπράτσα να βρίσκονται σε ύψος 20 εκ. από την έδρα και το μήκος τους να είναι ίδιο με το μήκος του καθίσματος.
* Το βάθος σε θέση ξεκούρασης να είναι 40-45 εκ. και σε θέση εργασίας 35-42 εκ.
* Το ύψος του, επειδή είναι κάτι πολύ σχετικό, ξεκινάει από 38 εκ. και μπορεί να φτάσει μέχρι 48 εκ. Πρέπει, όμως, να έχουμε υπόψη μας ότι το ιδανικό ύψος για τον καθένα από εμάς είναι αυτό που επιτρέπει να έχουμε τα πέλματα των ποδιών μας σε παράλληλη θέση με το έδαφος και τα γόνατά μας να σχηματίζουν περίπου ορθή γωνία.
* Το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο πρέπει να «αναπνέει», ώστε να μην ιδρώνουμε όταν ακουμπάμε σε αυτό.
* Το σωστό κάθισμα πρέπει να είναι μαλακό στην πλάτη, μαλακό στη στήριξη του κεφαλιού, μέτριο στο κάθισμα και σκληρό στα μπράτσα.
* Το κάθισμα εργασίας πρέπει να είναι σταθερό, άνετο και να προσφέρει ελευθερία κινήσεων. Η πλάτη να έχει δυνατότητα προσαρμογής στο ύψος και την κλίση του σώματός μας.Όταν καθόμαστε…* Τα πόδια πρέπει να πατάνε καλά στο πάτωμα.
* Οι μηροί με τις γάμπες να σχηματίζουν γωνία 90 μοιρών, για να γίνεται καλύτερη κυκλοφορία του αίματος.
* Η κατανομή του βάρους του σώματός μας στο κάθισμα πρέπει να είναι 75% στην έδρα του καθίσματος, 8% στην πλάτη και 17% στο πάτωμα.
* Κινούμε σε τακτά διαστήματα τον λαιμό, τα χέρια και τους ώμους μας ενώ καθόμαστε στο γραφείο, στο αυτοκίνητο ή σε κάποια αίθουσα αναμονής για αρκετή ώρα. Αν ο χώρος μάς το επιτρέπει, κάνουμε κάποιες απλές ασκήσεις ενώ καθόμαστε, π.χ. τεντώνουμε τα χέρια μας μπρος-πίσω και κάνουμε κάποιες ασκήσεις στρέτσινγκ.
Ένας μέσος ενήλικος περνά το 50-70% του χρόνου του καθιστός.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ δρ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΣΠΑΝΤΙΔΕΑ, παθολόγο, κλινικό φαρμακολόγο, και τον κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΤΕΡΕΖΑΚΗ, φυσικοθεραπευτή.
