Η ευτυχία δεν είναι θέμα τύχης ή συμπτώσεων. Αποτελεί έναν στόχο ζωής και για να τον κατακτήσουμε πρέπει να καταστρώσουμε μια στρατηγική όσον αφορά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε. «Η αναζήτηση της ευτυχίας είναι ένας δρόμος τον οποίο διαβαίνουμε. Στην πορεία συναντάμε διάφορα εμπόδια, τα οποία πρέπει να ξεπεράσουμε για να συνεχίσουμε την πορεία μας», επισημαίνει η ψυχολόγος κ. Αγγελική Μενεδιάτου. Και προσθέτει: «Ευτυχισμένος δεν είναι αυτός που βιώνει μια σειρά συγκεκριμένων καταστάσεων, αλλά εκείνος που έχει συγκεκριμένους τρόπους αντιμετώπισης των καταστάσεων της ζωής». Το ευχάριστο είναι ότι μπορούμε όλοι να νιώσουμε την ευτυχία, μια και η έρευνα έχει δείξει ότι οι περισσότεροι παράγοντες που σχετίζονται με αυτήν είναι ή μπορούν να μπουν κάτω από το έλεγχό μας. Αυτό ακριβώς υποστηρίζει και η δρ. Sonja Lyubomirsky, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, η οποία μελετά την ευτυχία τα τελευταία 20 χρόνια. Η διακεκριμένη καθηγήτρια διατείνεται ότι με την κατάλληλη στρατηγική μπορούμε να έρθουμε πιο κοντά στην ευτυχία. Ωστόσο, αν θέλουμε να τη διατηρήσουμε, τότε πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς μας.

Ευγένεια και γενναιοδωρία
Οι ευγενικές πράξεις, καθώς και οι πράξεις γενναιοδωρίας, μας φέρνουν πιο κοντά στην ευτυχία, αν και η ακριβής εξήγηση γι’ αυτό παραμένει ένα μυστήριο, υποστηρίζει η δρ. Lyubomirsky σε πρόσφατη έρευνά της. Η ίδια ισχυρίζεται ότι η «δοσολογία» μιας δραστηριότητας, δηλαδή η συχνότητα με την οποία την επαναλαμβάνουμε, αλλά και η ποικιλία (η εναλλαγή δραστηριοτήτων) παίζουν ρόλο στην ευτυχία. Ωστόσο, το τι ακριβώς ευχαριστεί τον καθένα από εμάς και προάγει την ευτυχία του αποτελεί μια καθαρά ατομική υπόθεση. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει μία συνταγή για όλους. Κάποιος, για παράδειγμα, που δεν βοηθά ποτέ τη σύντροφό του στο μαγείρεμα μπορεί, κάνοντάς το για πρώτη φορά, να νιώσει μεγάλη ευχαρίστηση, ένας άλλος που δεν τηλεφωνεί συχνά στους δικούς του ανθρώπους μπορεί να αρχίσει να τους καλεί πιο τακτικά και τότε να νιώσει εκείνο το αίσθημα χαράς και ευεξίας που χαρίζει η επικοινωνία με όσους μας αγαπούν, ενώ κάποιος τρίτος ενδέχεται να νιώσει ικανοποίηση βοηθώντας έναν ηλικιωμένο να περάσει τον δρόμο ή διαβάζοντάς του την ετικέτα ενός τροφίμου στο σουπερμάρκετ, αίσθημα το οποίο μπορεί να έχει έως και αντικαταθλιπτική δράση, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Αισιόδοξοι εκ πεποιθήσεως
Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν έχουν παρωπίδες όσον αφορά την αρνητική πλευρά των πραγμάτων. Επιλέγουν, όμως, συνειδητά να εστιάσουν σε ό,τι καλό υπάρχει σε μια κατάσταση, όσο δύσκολη και αν είναι. Είναι, δηλαδή, αισιόδοξοι εκ πεποιθήσεως. Πρόκειται για μια ικανότητα που όλοι μπορούμε να εξασκήσουμε, μια και λίγοι τη διαθέτουν έμφυτη. Οι περισσότεροι έχουμε την τάση να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στην αρνητική πλευρά των πραγμάτων. Χρειάζεται κόπος και χρόνος για να μάθουμε να βλέπουμε τα πράγματα με άλλη ματιά.

Οι ψυχολόγοι μάς αποκαλύπτουν ορισμένες στρατηγικές που εφαρμόζουν οι ευτυχισμένοι άνθρωποι προκειμένου να αφήνουν τον απαισιόδοξο τρόπο σκέψης κατά μέρος. Κατ’ αρχάς υπενθυμίζουν στον εαυτό τους ότι τα δύσκολα θα περάσουν – η αλήθεια είναι ότι πάντα περνούν, κάτι που οι περισσότεροι πλέον γνωρίζουμε από τις εμπειρίες μας. Επίσης, επικεντρώνονται στις καταστάσεις που μπορούν να ελέγξουν και δεν σπαταλούν χρόνο και ενέργεια σε ό,τι είναι πέρα από τον έλεγχό τους. Ακόμη πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι έχουν μάθει να αφήνουν τα προβλήματά τους «έξω από την πόρτα». Με άλλα λόγια, έχουν εξασκήσει την ικανότητα να περιορίζουν κάθε πρόβλημα εκεί όπου αυτό ανήκει και να μην το «κουβαλούν» στο σπίτι. Δεν αφήνουν τις κακοτυχίες σε κάποιον τομέα της ζωής τους να παρεισφρήσουν σε έναν άλλον, επηρεάζοντας έτσι τη διάθεσή τους. Διόλου τυχαία οι περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που αναφέρουν τη μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους είναι σε θέση να διαχωρίζουν τα προβλήματά τους και να μην τα αφήνουν να επηρεάζουν άλλους τομείς της ζωής τους.

3 πολύτιμα συστατικά της ευτυχίας
Οι ευτυχισµένοι άνθρωποι:
➜ Επιτρέπουν στον εαυτό τους να είναι ευτυχισμένοι Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι φοβούνται την ευτυχία. Σκεφτείτε την περίπτωση ενός ανθρώπου που αμέσως μετά από ένα επιτυχημένο αστείο και ακράτητο γέλιο αναφωνεί «Σε καλό να μας βγει!». Ο θρησκευτικός πουριτανισμός ή οι δυσοίωνες νουθεσίες της οικογένειας για τους άπειρους κινδύνους της ζωής «σκοτώνουν» συστηματικά την εγγενή μας ικανότητα για χαρά, καθώς και την αίσθηση ελέγχου που έχουμε πάνω στα γεγονότα της ζωής μας.
➜ Αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους Συνειδητοποιούν ότι έχουν την ευθύνη ή μερίδιο της ευθύνης για ό,τι τους συμβαίνει, άρα και ότι είναι στο χέρι τους να αλλάξουν την κατάσταση. Την ίδια στιγμή, αποδέχονται τα λάθη τους ως ανθρώπινα και ως καλές ευκαιρίες για μάθηση. Δεν ρίχνουν τις ευθύνες για την «κακή τους μοίρα» στους άλλους και έτσι είναι ελεύθεροι από μεμψιμοιρίες και ηττοπάθεια.
➜ Έχουν αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση Ο βαθμός πίστης στον εαυτό μας είναι βασικό συστατικό της ευτυχίας, αφού μας παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία για να συμπεριφερόμαστε αποτελεσματικά και να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες. Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι αγαπούν τον εαυτό τους παρά τα μειονεκτήματά τους (τα οποία και γνωρίζουν) και πιστεύουν ότι αξίζουν να αγαπηθούν και να είναι σεβαστοί.

Έµφαση στο κοινωνικό δίκτυο
Οι άνθρωποι που έχουν κατακτήσει την ευτυχία έχουν κοντά τους φίλους, συγγενείς ή ανθρώπους με τους οποίος μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες. Άλλοι δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στις σχέσεις με τους φίλους τους, άλλοι στους οικογενειακούς δεσμούς, άλλοι στους ανθρώπους με τους οποίους έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Οποιαδήποτε και αν είναι η επιλογή τους, σημασία έχει ότι υφαίνουν το δικό τους δίκτυο σχέσεων, το οποίο αποτελεί το σημαντικότερο ίσως συστατικό της ευτυχίας. Οι σταθερές συναισθηματικές σχέσεις ουσίας λειτουργούν ως ασπίδα προστασίας ενάντια στην κατάθλιψη – πολλοί ειδικοί μάλιστα πιστεύουν ότι η αλματώδης αύξηση των ποσοστών κατάθλιψης στη σύγχρονη εποχή οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν αποξενωθεί και ο κοινωνικός ιστός έχει διαρραγεί.

Εθελοντική προσφορά
Εάν αφιερώσουμε λίγα λεπτά για να παρατηρήσουμε το βλέμμα των ανθρώπων που εργάζονται εθελοντικά, που έχουν θέσει τον εαυτό τους στην υπηρεσία των άλλων, θα δούμε ότι είναι γαλήνιο και ταυτόχρονα λαμπερό, μέσα στο οποίο χάνεσαι αναλογιζόμενος τι είναι αυτό που μπορεί και δίνει τέτοια λάμψη στα μάτια τους. Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν βρει την ευτυχία, που έχουν καταλάβει ότι αυτή δεν κρύβεται εκεί όπου οι περισσότεροι την αναζητούν. «Σήμερα ο εθελοντισμός συστήνεται πλέον και θεραπευτικά για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης», εξηγεί η ψυχολόγος κ. Αγγελική Μενεδιάτου. Στη χώρα μας η τάση αυτή μπορεί να μην έχει υιοθετηθεί ακόμη, αλλά είναι γεγονός ότι η συνεισφορά και η εθελοντική εργασία αποτελούν θεμέλιους λίθους της ευτυχίας. Δεν είναι όμως οι μόνοι με τους οποίους χτίζεται το οικοδόμημα της ευτυχίας μας. Αν και η «συνταγή» της ευτυχίας είναι μοναδική για τον καθένα, υπάρχουν μερικά βασικά συστατικά που μας βοηθούν να αυξήσουμε την ικανοποίηση από τη ζωή μας.

Η ευγνωµοσύνη είναι το «κλειδί»
Η έκφραση ευγνωμοσύνης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα συστατικά της ευτυχίας. Όπως επισημαίνει η κ. Μενεδιάτου, «η έκφραση ευγνωμοσύνης είναι κάτι που μαθαίνεται με την εξάσκηση». Στο τέλος της ημέρας, λόγου χάρη, αντί να εστιάσουμε στα δυσάρεστα που συνέβησαν, μπορούμε να επικεντρωθούμε στα ευχάριστα -πάντα υπάρχουν, αρκεί να είμαστε διατεθειμένοι να ασχοληθούμε με αυτά- και να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας γι’ αυτά. Σημαντική, επίσης, είναι και η έκφραση της ευγνωμοσύνης μας απέναντι στους ανθρώπους που μας έχουν βοηθήσει και ίσως δεν είχαμε έως τώρα την ευκαιρία να τους εκφράσουμε την εκτίμησή μας.

Θυµός χωρίς «τροφή»
Όσοι αγωνίζονται για την ευτυχία τους θυμώνουν και εκνευρίζονται όπως όλοι. Διαφέρουν όμως ως προς το ότι δεν συντηρούν τον θυμό τους – δεν τον «τρέφουν». Είναι σε θέση να συγχωρούν και να προχωρούν. Οι άνθρωποι που επιλέγουν να μην ανακυκλώνουν τα δυσάρεστα συμβάντα της ζωής τους είναι ένα βήμα πιο κοντά στην ευτυχία.

Η συγχώρεση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσουμε στη ζωή μας, αφήνοντας πίσω μας τα συναισθηματικά βαρίδια που μας πληγώνουν. Η συγχώρεση δεν είναι απαραίτητο να εκφραστεί. Η σημασία της είναι ότι δεν «κουβαλάμε» πια το ζήτημα που μας έχει πληγώσει. Εάν π.χ. συγχωρήσουμε έναν φίλο που μας πλήγωσε, αυτό δεν σημαίνει ότι θα θέλουμε απαραιτήτως να του μιλήσουμε ξανά ή να αποκαταστήσουμε τις σχέσεις μας μαζί του. Σημαίνει απλώς ότι αποφασίζουμε να μην «κουβαλάμε» άλλο το ψυχικό φορτίο που μας προκάλεσε η συμπεριφορά του.

Φροντίδα για το σώµα
Η καλή φυσική κατάσταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα στο κυνήγι της ευτυχίας. Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πιο δραστήριοι σωματικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ασχολούνται απαραιτήτως με κάποιο σπορ. Ένας καθημερινός περίπατος είναι αρκετός για να μας προκαλέσει ευφορία.

Αφθονία μέχρις ενός ορίου
Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι επικεντρώνονται λιγότερο στα υλικά αγαθά και στους τρόπους απόκτησής τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραγνωρίζουν τη σημασία της οικονομικής άνεσης, που είναι απαραίτητη για την κάλυψη των βασικών αναγκών τόσο των δικών τους όσο και της οικογένειάς τους. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες έρευνες, οι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι ένα επίπεδο οικονομικής άνεσης είναι απαραίτητο για την ευτυχία. Ωστόσο, από ένα σημείο και έπειτα ο πλούτος δεν συμβάλλει σε μεγαλύτερη ευτυχία. Αντιθέτως, έχει παρατηρηθεί ότι η συσσώρευση πλούτου γεννάει μια εμμονή για την απόκτηση ακόμη περισσότερου, κάτι που όχι μόνο δεν προσφέρει μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή, αλλά μπορεί να οδηγήσει και στο αντίθετο αποτέλεσμα.

Σύμφωνα μάλιστα με τις παρατηρήσεις της δρ. Lyubomirsky, στις Η.Π.Α. από το 1940 μέχρι σήμερα το «σκορ» των Αμερικανών στην κλίμακα αξιολόγησης της ικανοποίησής τους από τη ζωή έχει μειωθεί από 7,5 στα 10 σε 7,2, παρότι το επίπεδο ζωής τους είναι καλύτερο και έχουν πρόσβαση σε πολύ περισσότερα αγαθά σε σχέση με πριν από 70 χρόνια.

Επιπλέον, το χρήμα φέρνει ευτυχία όταν το ξοδεύουμε για άλλους. Έρευνες που έγιναν έχουν δείξει ότι πιο ευτυχισμένοι δηλώνουν όσοι έχουν αλτρουιστικές τάσεις, δηλαδή ξοδεύουν χρήματα για να αγοράσουν δώρα ή για να προσφέρουν στους άλλους κάποιες ανέσεις. Η προσφορά στους άλλους δίνει μεγαλύτερη ευχαρίστηση από ό,τι η ικανοποίηση των προσωπικών μας αναγκών.

Μεγάλη σηµασία σε µικρά πράγµατα
Το χαμόγελο ενός παιδιού είναι αρκετό για να μας χαροποιήσει όλη την ημέρα, ενώ μια θερμή αγκαλιά και ένα φιλί έχουν τη δύναμη να αυξήσουν αμέσως τον «θερμοστάτη» της διάθεσής μας. Οι άνθρωποι που παλεύουν για την ευτυχία τους έχουν μάθει να σταματούν για να θαυμάσουν αυτές τις μικρές στιγμές χαράς. Πρόκειται για στιγμές που συμβαίνουν στην καθημερινότητα όλων μας. Η ευτυχία όμως κρύβεται στη διάθεσή μας να τις αναγνωρίσουμε.

Στόχοι και ενδιαφέροντα
Οι άνθρωποι που αναφέρουν τη μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους έχουν ενδιαφέροντα και θέτουν στόχους. Όταν είναι κανείς δραστήριος με πράγματα από τα οποία αντλεί ικανοποίηση και όταν θέτει και προσπαθεί να επιτύχει μικρούς και ρεαλιστικούς στόχους, είναι πιο ευτυχισμένος. Οι πολλοί και μεγάλοι στόχοι από την άλλη μεριά μπορεί να κρύβουν την παγίδα της συνεχούς αναβολής της ευτυχίας για το μέλλον.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΕΝΕΔΙΑΤΟΥ, ψυχολόγο, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, πρόεδρο του Δ.Σ. και επιστημονική υπεύθυνη της Ελληνικής Εταιρείας Διαταραχών Διάθεσης «ΜΑΖΙ».