Μήπως έχω θυρεοειδή;

Οι αλλαγές στη διάθεση, στα επίπεδα της ενεργητικότητας, στις συνήθειες του ύπνου, ακόμη και στις τιμές της χοληστερίνης ή τα επίπεδα του σιδήρου στο αίμα, ενδεχομένως να οφείλονται σε προβλήματα στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα που βρίσκεται στον λαιμό, κάτω από το μήλο του Αδάμ. Ο θυρεοειδής, που οφείλει το όνομά του στο σχήμα του, το οποίο μοιάζει με θυρεό, είναι το κέντρο ελέγχου του μεταβολισμού. Οι ορμόνες που παράγει (θυροξίνη T4, τριιωδοθυρονίνη T3) είναι επιφορτισμένες με τη ρύθμιση του μεταβολισμού όλων των οργάνων του σώματος. Σαν ταλαντούχος μαέστρος, ο θυρεοειδής φροντίζει ώστε τα όργανα να λειτουργούν σε απόλυτη συμφωνία. Τυχόν δυσλειτουργίες του όμως οδηγούν σε παραφωνίες με τη μορφή συμπτωμάτων, που πρέπει να μας οδηγήσουν στον γιατρό.

Κούραση και ατονία
Μήπως τον τελευταίο καιρό η ενεργητικότητά σας είναι μειωμένη και αισθάνεστε κόπωση και ατονία, αλλά δεν μπορείτε να προσδιορίσετε την αιτία; Οι κινήσεις σας είναι νωχελικές και έχετε υπνηλία; Η διάθεσή σας είναι μελαγχολική; Αισθάνεστε ότι δυσκολεύεστε να χάσετε βάρος παρότι δεν τρώτε πολύ; Το έντερό σας έχει γίνει «δύστροπο», το δέρμα σας είναι κάπως ξηρό και ωχρό, ενώ τα μαλλιά σας σπάνε πιο εύκολα από το συνηθισμένο; Μήπως κρυώνετε, ενώ όσοι βρίσκονται στον ίδιο χώρο με εσάς δεν αισθάνονται το ίδιο; Η φωνή σας έχει μια βραχνάδα που δεν είχατε πριν; Σε εξετάσεις που κάνατε πρόσφατα, η χοληστερίνη σας είχε ανέβει και ο σίδηρός σας είχε «πέσει»;

Τι συμβαίνει; Τα παραπάνω συμπτώματα είναι χαρακτηριστικά του υποθυρεοειδισμού, όπου ο αδένας εργάζεται λιγότερο από όσο χρειάζεται και δεν παράγει επαρκείς ποσότητες ορμονών Τ3 και Τ4. Ο γιατρός θα συστήσει μια εξέταση αίματος για τον έλεγχο των ορμονών του αδένα, καθώς και ένα υπερηχογράφημα για να διαπιστωθούν τυχόν ανατομικά προβλήματα (αλλοιώσεις, διόγκωση, όζοι) που μπορεί να συνυπάρχουν. Ο αιματολογικός έλεγχος μπορεί να συμπληρωθεί και από τον έλεγχο των αντισωμάτων του αδένα, που βοηθούν στη διάγνωση των υποκλινικών περιπτώσεων υποθυρεοειδισμού (δηλαδή περιπτώσεων χωρίς συμπτώματα).

Για τη θεραπεία του υποθυρεοειδισμού χορηγείται διά βίου θυροξίνη σε δόσεις που κυμαίνονται ανάλογα με τη βαρύτητα της κατάστασης. Η θυροξίνη συνιστάται να λαμβάνεται καθημερινά με άδειο στομάχι, είκοσι τουλάχιστον λεπτά πριν το πρωινό. Επίσης, καλό είναι να μη λαμβάνετε ταυτόχρονα άλλα φάρμακα, κυρίως σκευάσματα ασβεστίου, σιδήρου και αντιόξινα, επειδή παρεμποδίζουν την απορρόφηση της θυροξίνης.

Ευερέθιστοι και νευρικοί
Αισθάνεστε ότι τα νεύρα σας είναι τεντωμένα, είστε ευερέθιστοι και θυμώνετε με το παραμικρό και συχνά χωρίς λόγο; Δυσκολεύεστε να μείνετε ήρεμοι και οι γύρω σας παρατηρούν ότι είστε υπερκινητικοί; Η καρδιά σας χτυπά «τρελά» στο στήθος σας και η πίεσή σας έχει ανέβει; Όταν πιάνετε το ψαλίδι ή το μαχαίρι, μήπως τα χέρια σας τρέμουν ελαφρά; Σας προβληματίζει το γεγονός ότι τρώτε πολύ αλλά δεν παχαίνετε ή αντίθετα έχετε χάσει και βάρος; Ιδρώνετε πολύ εύκολα και ταλαιπωρείστε από αϋπνίες; Σας ενοχλεί το φως και τα μάτια σας δακρύζουν και σας «κόβουν»; Παρατηρήσατε ότι έχετε μια ελαφριά τριχόπτωση; Μήπως επίσης σας έχει απασχολήσει μείωση στη ροή της εμμήνου ρύσεως;

Τι συμβαίνει; Τα παραπάνω συμπτώματα είναι πιθανό να υποκρύπτουν υπερβολική δραστηριότητα του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός). Ο αδένας παράγει περισσότερες ορμόνες Τ3 και Τ4 από όσες χρειάζεται, με αποτέλεσμα να επιταχύνεται ο ρυθμός του μεταβολισμού και των καύσεων. Γι’ αυτό και ο ασθενής παρότι τρώει πολύ δεν παχαίνει, επειδή ο οργανισμός του κάνει πολλές καύσεις και γενικότερα όλα τα όργανά του δουλεύουν στο μέγιστο της απόδοσής τους.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πιο συνηθισμένη μορφή υπερθυρεοειδισμού, η νόσος Graves, είναι αυτοάνοση ασθένεια, γεγονός που σημαίνει ότι οργανισμός επιτίθεται στον ίδιο του τον θυρεοειδή και παράγει αντισώματα εναντίον του (αυτοαντισώματα). Σε πολλές περιπτώσεις της νόσου Graves ο ασθενής παρουσιάζει και υπερβολικά γουρλωμένα μάτια (εξόφθαλμος).

Για την αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού συνήθως χορηγούνται αντιθυρεοειδικά φάρμακα, που εμποδίζουν τον αδένα να συνθέσει τις Τ3 και Τ4. Η αγωγή διαρκεί αρκετούς μήνες και μπορεί να προκαλέσει σε κάποιους ασθενείς παρενέργειες (π.χ. αλλεργικά ή ηπατικά προβλήματα, μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων), γι’ αυτό και ο ασθενής παρακολουθείται τακτικά σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Η αντιθυρεοειδική αγωγή συνήθως βοηθά και στην αντιμετώπιση του εξόφθαλμου. Εάν όμως αυτός δεν υποχωρήσει, τότε μπορεί να χορηγηθεί και κορτιζόνη (ενδοφλέβια ή σε χάπια).

Zoom στον θυρεοειδή

• Έχει σχήμα θυρεού (οικόσημου) και ζυγίζει 10-25 γρ.
• Στους άνδρες είναι λίγο μεγαλύτερος.
• Παράγει την ορμόνη θυροξίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3), για τη σύνθεση των οποίων χρησιμοποιεί το ιώδιο των τροφών.
• Η TSH ορμόνη της υπόφυσης του εγκεφάλου ρυθμίζει την έκκριση των Τ3 και Τ4.

Οι εξετασεις του θυρεοειδούς

• Οι εξετάσεις αίματος για τον έλεγχο των ορμονών του θυρεοειδούς (Τ3, Τ4, TSH, αντιθυρεοειδικά αντισώματα) βοηθούν τον ενδοκρινολόγο να διαπιστώσει εάν υπάρχουν προβλήματα στη λειτουργία του αδένα (υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός).
• Το υπερηχογράφημα βοηθά στον ανατομικό έλεγχο του αδένα και συμπληρώνει τον αιματολογικό έλεγχο.

Χωρίς πόνο και ενοχλήσεις
Ένα χάδι στον λαιμό ή μια εξέταση για άλλο λόγο μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό ενός όζου του θυρεοειδούς αδένα. Οι όζοι είναι τοπικές διογκώσεις που συνήθως δεν είναι ανησυχητικές, αλλά εφόσον εντοπιστούν πρέπει να ελεγχθούν με υπερηχογράφημα. Οι όζοι μπορεί να είναι σκληροί και συμπαγείς, να περιέχουν υγρό (κύστεις) ή να έχουν σκληρό περίβλημα και να περιέχουν υγρό. Δεν προκαλούν πόνο ή άλλες ενοχλήσεις, εκτός από την περίπτωση που λόγω της θέσης τους πιέζουν τα λαρυγγικά νεύρα προκαλώντας βραχνάδα ή φράζουν την τραχεία ή τον οισοφάγο προκαλώντας δυσκολία στην αναπνοή ή την κατάποση.

Ναι ή όχι στην αφαίρεση των όζων; Το υπερηχογράφημα βοηθά στον εντοπισμό της θέσης και του μεγέθους των όζων. Επίσης, αποκαλύπτει αν υπάρχουν όζοι στο πίσω μέρος του αδένα που δεν μπορούν να εντοπιστούν με την ψηλάφηση του ενδοκρινολόγου. Ανάλογα με τα αποτελέσματα του υπερηχογραφήματος και των αιματολογικών εξετάσεων για τον έλεγχο των ορμονών του θυρεοειδούς, ο ειδικός μπορεί να συστήσει σπινθηρογράφημα – όπου γίνεται ενδοφλέβια έγχυση ραδιενεργού ισοτόπου προκειμένου να διαπιστωθεί σε τι ποσοστό απορροφάται από τον όζο και σε τι ποσοστό από τον θυρεοειδή. Η εξέταση αυτή βοηθά να διαπιστωθεί αν ο όζος είναι θερμός ή ψυχρός. Οι ψυχροί όζοι είναι αυτοί που απορροφούν λιγότερο ισότοπο από τον υπόλοιπο αδένα και αυτοί που θεωρούνται ύποπτοι για κακοήθεια. Σήμερα πάντως η εξέταση που επιλέγουν οι περισσότεροι ενδοκρινολόγοι αντί του σπινθηρογραφήματος είναι η παρακέντηση του όζου ή των όζων (με τη βοήθεια των υπερήχων), ώστε να διαπιστωθεί αν είναι καλοήθεις.

Η απόφαση για την αφαίρεση του όζου εξαρτάται από τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Ένας καλοήθης όζος κατά κανόνα δεν αφαιρείται, εκτός αν το μέγεθός του είναι μεγάλο (άνω των 5 εκ.) και προκαλεί ενοχλήσεις εξαιτίας της πίεσης που ασκεί, π.χ. στην τραχεία ή τον οισοφάγο. Για τους καλοήθεις όζους συνήθως συνιστάται η τακτική παρακολούθηση της εξέλιξής τους.

Ένα σφίξιµο στον λαιµό
Μήπως αισθάνεστε ένα σφίξιμο στον λαιμό και έχετε μια ελαφριά δυσκολία στην κατάποση; Μήπως ακόμη, κοιτώντας τον λαιμό σας στον καθρέφτη, παρατηρείτε ότι η περιοχή του θυρεοειδούς είναι κάπως πρησμένη;

Όταν ο θυρεοειδής πρήζεται Οι ειδικοί εξηγούν ότι εκτός από τις λειτουργικές ανωμαλίες του αδένα (υπερλειτουργία, υπολειτουργία) είναι δυνατό να παρουσιαστούν και ανατομικά προβλήματα. Το πιο συνηθισμένο είναι η απλή βρογχοκήλη, που αφορά τη συνολική διόγκωση του αδένα. Η βρογχοκήλη μπορεί να συνυπάρχει με διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο (ανήκει στα αυτοάνοσα νοσήματα), η οποία μπορεί να συνυπάρχει με βρογχοκήλη (ή και όχι) και αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση θυροξίνης.

To πολύτιµο ιώδιο
Το ιώδιο αποτελεί το κυριότερο συστατικό των θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4 και είναι απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία του αδένα. Παλαιότερα η έλλειψη ιωδίου στη διατροφή των πληθυσμών αποτελούσε τον βασικό λόγο για τη συχνή εμφάνιση παθήσεων του θυρεοειδούς. Το πρόβλημα της ιωδιοπενίας του πληθυσμού έχει πλέον λυθεί χάρη στην ιωδίωση του αλατιού και την ενίσχυση της διατροφής με τροφές πλούσιες σε ιώδιο. Καθημερινά προσλαμβάνουμε 150-500 μg ιωδίου μέσω των τροφών και του νερού. Το ιωδιούχο αλάτι, τα θαλασσινά, τα γαλακτοκομικά, το κρέας και τα πουλερικά αποτελούν καλές πηγές ιωδίου.

Εγκυμοσύνη και θυρεοειδής

• Για την έγκυο Η ορμονική «έκρηξη» που συντελείται στον οργανισμό της εγκύου δεν αφήνει ανεπηρέαστες τις ορμόνες του θυρεοειδούς. Κατά τη διάρκεια της κύησης αυξάνονται οι τιμές της ολικής Τ3 και Τ4, κάτι που θεωρείται αναμενόμενο και φυσιολογικό.Οι ειδικοί συστήνουν τον ορμονικό έλεγχο του θυρεοειδούς στο πρώτο τρίμηνο της κύησης. Εάν οι εξετάσεις είναι φυσιολογικές και η έγκυος δεν έχει κάποιο προϋπάρχον πρόβλημα του θυρεοειδούς, τότε το πιθανότερο είναι ότι ο γιατρός δεν θα συστήσει επανάληψη των εξετάσεων. Εάν όμως οι εξετάσεις δείξουν κάποια δυσλειτουργία του αδένα ή προϋπάρχει πρόβλημα υποθυρεοειδισμού ή υπερθυρεοειδισμού, τότε η έγκυος πρέπει να επαναλαμβάνει τις εξετάσεις και να παίρνει αγωγή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού της.
• Για το μωρό Σήμερα κάθε νεογνό προτού φύγει από το μαιευτήριο ελέγχεται με εξέταση αίματος για την πιθανότητα συγγενούς υποθυρεοειδισμού. Πρόκειται για μια μορφή υποθυρεοειδισμού που απειλεί το παιδί με προβλήματα όσον αφορά τη νοητική και τη σωματική του ανάπτυξη. Σήμερα ο συγγενής υποθυρεοειδισμός αντιμετωπίζεται χάρη στην έγκαιρη διάγνωση και την άμεση έναρξη θεραπείας (χορήγηση θυροξίνης).

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ τον κ. ΓΕΩΡΓΙΟ ΤΡΟΒΑ, ενδοκρινολόγο, υπεύθυνο του Εργαστηρίου Έρευνας Παθήσεων του Μυοσκελετικού Συστήματος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Κ.Α.Τ.