Το αίμα είναι ένας υγρός ιστός σε διαρκή κίνηση. Τα 5-6 λίτρα αίματος που έχει ο οργανισμός ενός ενηλίκου κυκλοφορούν αδιάκοπα μέσα από τα αιμοφόρα αγγεία (φλέβες, αρτηρίες, τριχοειδή αγγεία) μεταφέροντας οξυγόνο σε όλα τα κύτταρα του σώματος και παίρνοντας από αυτά προς αποβολή διοξείδιο του άνθρακα και άλλα άχρηστα υποπροϊόντα του μεταβολισμού. Όλες αυτές οι λειτουργίες επιτελούνται «κεκλεισμένων των θυρών» μέσω των αιμοφόρων αγγείων. Εμείς δεν… βλέπουμε ούτε μία σταγόνα αίμα. Γι’ αυτό και ανησυχούμε αφάνταστα εάν δούμε έστω και μια μικρή αιμορραγία από εκεί που δεν την περιμένουμε, όπως π.χ. στη μύτη, στα ούλα ή στα ούρα. Ας δούμε, λοιπόν, τι μπορεί να σημαίνει ο «κόκκινος συναγερμός» και πώς πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε.

Στη μύτη
«Η ρινορραγία είναι κάτι που βλέπουμε συχνά στα παιδιά και στους ενηλίκους. Στα παιδιά συχνότερο αίτιο είναι οι τραυματισμοί ή ένα ξένο σώμα που εισέρχεται στη μύτη», εξηγεί ο κ. Παύλος Μαραγκουδάκης, ωτορινολαρυγγολόγος, επίκουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πάντως, είτε πρόκειται για παιδί είτε για ενήλικο, αν η ρινορραγία δεν σταματήσει σε 2-3΄ ή επανέρχεται, είναι απαραίτητη η επίσκεψη στον ωτορινολαρυγγολόγο ή στα επείγοντα ενός νοσοκομείου.

Ο γιατρός εκτός της κλινικής εξέτασης μπορεί να συστήσει και αιματολογικές εξετάσεις για τη διερεύνηση τυχόν διαταραχής της πηκτικότητας του αίματος. Επίσης, μπορεί να πραγματοποιήσει ενδοσκόπηση της μύτης για να εντοπίσει το αίτιο της αιμορραγίας και να αποκλείσει το ενδεχόμενο ενός αγγείου που «ανοίγει» συχνά, ενός ξένου σώματος ή ενός όγκου. Να σημειωθεί ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση σχετίζεται με ρινορραγίες που επιμένουν (π.χ. ανοίγει η μύτη σχεδόν καθημερινά επί 4-5 ημέρες). Ένα ακόμη αίτιο της ρινορραγίας σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι η φαρμακευτική αγωγή, όπως π.χ. τα αντιπηκτικά που συστήνονται μετά από καρδιολογικές επεμβάσεις και παθήσεις (π.χ. στηθάγχη).

Stop στη ρινορραγία
Για να σταματήσουμε το αίμα, φυσάμε καλά τη μύτη και δεν γυρίζουμε το κεφάλι προς τα πίσω. Αντιθέτως, το κρατάμε σε ευθεία ή ελαφρώς προς τα εμπρός. Στις περισσότερες περιπτώσεις ρινορραγίας αρκεί να βάλουμε σε ένα βαμβάκι λίγο φυσιολογικό ορό ή οξυζενέ και να πιέσουμε τα ρουθούνια χαμηλά (όχι στο σημείο του οστού, αλλά χαμηλά στο μαλακό τους σημείο) κρατώντας σταθερό το κεφάλι μέχρι να σταματήσει η αιμορραγία. Επίσης, βοηθά να βάλουμε μια παγοκύστη στο μέτωπο (προκαλείται αντανακλαστικός αγγειόσπασμος). Εάν με αυτά τα μέσα δεν σταματήσει η ρινορραγία, τότε ο ειδικός μπορεί να τοποθετήσει πωματισμό (π.χ. γάζα) στη μύτη για διάστημα 3-4 ημερών, ενώ στην ακραία περίπτωση που η αιμορραγία επιμένει μπορεί να γίνει επέμβαση (π.χ. για τον καυτηριασμό του αγγείου ή την τοποθέτηση ειδικού κλιπ).

Στα ούρα
«Το αίμα στα ούρα είναι ίσως το συνηθέστερο σύμπτωμα από το ουροποιητικό σύστημα», επισημαίνει ο κ. Φραγκίσκος Σοφράς, καθηγητής Ουρολογίας, διευθυντής της Ουρολογικής Κλινικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ηρακλείου. Το πρώτο που πρέπει να σκεφτούμε σε περίπτωση που δούμε χρώμα στα ούρα είναι αν όντως πρόκειται περί αιματουρίας ή περί χρώσης των ούρων από κάποια τροφή – ο κυριότερος ύποπτος είναι τα παντζάρια. Επίσης, ορισμένα φάρμακα (συνήθως αντιβιοτικά) μπορεί να χρωματίσουν τα ούρα.
Τι φταίει Το αίμα στα ούρα μπορεί να οφείλεται σε μια πέτρα στο ουροποιητικό σύστημα (λιθίαση) ή σε ουρολοίμωξη. Η ουρολοίμωξη συνήθως εκδηλώνεται και με συχνουρία, καθώς και με τσουξίματα. Στην περίπτωση της λιθίασης, η αιματουρία συνήθως προκαλείται μετά από περπάτημα ή σωματική προσπάθεια, ενώ μπορεί να προκληθεί και κολικός (έντονος πόνος). Δεν αποκλείεται όμως να έχει δημιουργηθεί ένα θήλωμα στην ουροδόχο κύστη που προκαλεί αιματουρία και το οποίο θα πρέπει να ελεγχθεί. Επίσης, διεξοδικός έλεγχος συνιστάται και στους άνω των 40 ετών για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ενός νεοπλάσματος στο ουροποιητικό σύστημα.

Οι απαραίτητες εξετάσεις
Για τον έλεγχο της αιματουρίας πρέπει να γίνει γενική εξέταση και καλλιέργεια ούρων, υπερηχογράφημα νεφρών και κύστης. Εάν οι εξετάσεις δεν βοηθήσουν στον εντοπισμό του αιτίου, συνιστάται κυστεοσκόπηση (ενδοσκοπική εξέταση της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας) για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο όγκων της κύστης, ενώ αν ο γιατρός το κρίνει απαραίτητο μπορεί να γίνει και αξονική τομογραφία.

Ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων συστήνεται και η κατάλληλη αντιμετώπιση, π.χ. αντιβίωση στην περίπτωση της ουρολοίμωξης, ενώ εάν υπάρχει λιθίαση η αντιμετώπιση (εξωσωματική λιθοτριψία, ενδοσκοπική ή χειρουργική αφαίρεση) εξαρτάται από τη θέση και το μέγεθος της πέτρας.

Spotting
Κάθε γυναίκα είναι εξοικειωμένη με την έμμηνο ρύση, όμως τι μπορεί να συμβαίνει όταν παρουσιάζεται αίμα στη μέση του κύκλου; «Η μεσοκυκλική αιμόρροια μπορεί να οφείλεται σε ορμονικούς ή οργανικούς παράγοντες και ανάλογα με τη σοβαρότητά της μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κατηγορίες: σε εκείνη που παρουσιάζεται σε γυναίκες κάτω των 35 ετών, που συνήθως είναι αθώα, και σε εκείνη που αφορά γυναίκες άνω των 35 ετών, όπου καλό είναι να πραγματοποιηθεί ένας πιο διεξοδικός έλεγχος», εξηγεί η γυναικολόγος κ. Σταυρούλα Μαραγκού,
ειδικευμένη σε θέματα γονιμότητας.
Οι εξετάσεις Ο έλεγχος περιλαμβάνει τη γυναικολογική εξέταση, υπερηχογράφημα μήτρας-ωοθηκών, καθώς και τεστ Παπανικολάου. Επίσης, μπορεί να συσταθεί και βιοψία του ενδομητρίου (με απόξεση ή με υστεροσκόπηση).
Η αντιμετώπιση Ανάλογα με το αίτιο της μεσοκυκλικής αιμόρροιας συστήνεται και η κατάλληλη αντιμετώπιση. Εάν όμως αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, τότε η γυναίκα μάλλον ανήκει σε εκείνη τη μειοψηφία των γυναικών που έχουν λίγες σταγόνες αίμα στη φάση της ωορρηξίας. Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται να δοθούν αντισυλληπτικά.

Αθώα ή επικίνδυνη;
Στην περίπτωση μιας νέας γυναίκας ένα ή δύο επεισόδια μεσοκυκλικής αιμορραγίας συνήθως ερμηνεύονται ως μια στιγμιαία ορμονική ανωμαλία του κύκλου. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα στιγμιαίο σκαμπανέβασμα των ορμονών που έχει ως αποτέλεσμα την απόπτωση του ενδομητρίου και την πρόκληση μικρής αιμορραγίας. Εάν όμως η μεσοκυκλική αιμόρροια επαναλαμβάνεται συχνά, τότε η γυναίκα θα πρέπει να απευθυνθεί σε γυναικολόγο, επειδή μπορεί να υποκρύπτεται κάποιο παθολογικό πρόβλημα (π.χ. πολύποδας του ενδομητρίου). Σε μεγαλύτερες γυναίκες ο έλεγχος πρέπει να γίνεται αμέσως, ακόμη και αν το σύμπτωμα παρουσιάζεται για πρώτη φορά, προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ενός σοβαρότερου προβλήματος (π.χ μιας νεοπλασίας). Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι στις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες μια πιθανή εξήγηση του φαινομένου μπορεί να είναι και η ορμονική ανισορροπία λόγω της κλιμακτηρίου (εξήγηση που όμως δεν πρέπει να δίνεται παρά μόνο μετά από ενδελεχή εξέταση από τον ειδικό).

Στα ούλα
Οι αιτίες της αιμορραγίας των ούλων -η γνωστή ουλίτιδα- συνήθως είναι τρεις, εξηγεί ο κ. Θεολόγος Σιούτης, εμφυτευματολόγος-χειρουργός οδοντίατρος: «Η ουλίτιδα οφείλεται στη συσσώρευση πέτρας και πλάκας στα δόντια, σε έναν τραυματισμό των ούλων ή σε κάποια νόσο». Πρόκειται για ένα καμπανάκι κινδύνου που αν επιμένει περισσότερο από 3-4 ημέρες, πρέπει να μας οδηγήσει στον οδοντίατρο. Μάλιστα, ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από τους καπνιστές, τους διαβητικούς και τους καρδιοπαθείς.

Το κάπνισμα προκαλεί μειωμένη αιμάτωση των ούλων με αποτέλεσμα οι καπνιστές να «ξεγελιούνται» και συνήθως να αντιλαμβάνονται την ουλίτιδα σε πιο προχωρημένο στάδιο. Προσοχή χρειάζεται και από τους διαβητικούς, οι οποίοι έχουν γενικότερα αυξημένη τάση για φλεγμονές στο σώμα τους, επομένως έχουν και συχνότερα ουλίτιδα. Επίσης, οι καρδιοπαθείς (με πρόπτωση μιτροειδούς, βαλβιδοπάθεια, έμφραγμα) πρέπει αμέσως να αποτείνονται στον οδοντίατρο, επειδή η αιμορραγία στο στόμα αυξάνει τον κίνδυνο να εισέλθουν μικρόβια στην κυκλοφορία του αίματος.

Για να αντιμετωπίσουμε χωρίς καθυστέρηση το πρόβλημα, βουρτσίζουμε καλά τα δόντια, επιμένοντας στα σημεία που τα ούλα ματώνουν έτσι ώστε να αφαιρέσουμε όσο μεγαλύτερο μέρος μπορούμε από τη μικροβιακή πλάκα των δοντιών. Έτσι παρατηρείται μια προσωρινή ύφεση της αιμορραγίας. Εάν όμως τα ούλα εξακολουθούν να ματώνουν, τότε πρέπει να επισκεφτούμε τον οδοντίατρο, ο οποίος θα κάνει καθαρισμό των ούλων. Μετά τον καθαρισμό πρέπει να βουρτσίζουμε τα δόντια μας δύο φορές καθημερινά, να χρησιμοποιούμε στοματικό διάλυμα (συνήθως με χλωρεξιδίνη) για όσο διάστημα μας υποδείξει ο οδοντίατρος, καθώς και οδοντικό νήμα ή μεσοδόντια βουρτσάκια. Το στοματικό διάλυμα με χλωρεξιδίνη έχει αντιμικροβιακή δράση. Εναλλακτικά μπορούμε να κάνουμε πλύσεις με χαμομηλόνερο, σοδόνερο ή αλατόνερο.

H γυναικεία ουλίτιδα
Οι ορμονικοί λόγοι είναι μία ακόμη αιτία παροδικής εμφάνισης ουλίτιδας σε κατά τα άλλα υγιή ούλα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα στο πρώτο και το τρίτο τρίμηνο, αλλά και τις ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση (στη 10η-12η ημέρα του κύκλου), πολλές γυναίκες βλέπουν τα ούλα τους να ματώνουν και συχνά αναρωτιούνται τι μπορεί να συμβαίνει. Σε κάθε περίπτωση, συνιστάται το καλό βούρτσισμα των δοντιών, επιμένοντας στα σημεία που τα ούλα ματώνουν ούτως ώστε να σταματήσει η αιμορραγία. Από την άλλη μεριά, οι γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά συνήθως δεν ταλαιπωρούνται από αυτόν τον τύπο «ορμονικής» ουλίτιδας.

Αιμορροΐδες
H θέα έστω και λίγου αίματος από το ορθό (τον πρωκτό) είναι λογικό να μας αναστατώσει και να μας οδηγήσει στον γιατρό. «Η πιο συνηθισμένη αιτία του συμπτώματος είναι οι αιμορροΐδες», επισημαίνει ο γαστρεντερολόγος κ. Λάζαρος Τουλούμης και συμπληρώνει: «Είναι απαραίτητη η επίσκεψη στον γιατρό, ο οποίος θα διαπιστώσει ότι το αίμα όντως οφείλεται στις αιμορροΐδες και όχι σε πιο σοβαρό αίτιο. Πολλές φορές αρκεί η κλινική εξέταση, εάν όμως ο πάσχων είναι άνω των 50 ετών -ή έχει και άλλους παράγοντες κινδύνου, π.χ. κληρονομικό ιστορικό-, συστήνεται και κολονοσκόπηση».

Στα συμπτώματα των αιμορροΐδων περιλαμβάνονται η φαγούρα και ο πόνος (αν οι αιμορροΐδες είναι μεγάλες), καθώς και το τσούξιμο.

Οι αιμορροΐδες προκαλούνται εξαιτίας της αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης, κάτι που μπορεί να συμβεί για διαφορετικούς λόγους, π.χ. στην εγκυμοσύνη, εξαιτίας της χρόνιας δυσκοιλιότητας ή λόγω έντονων διαρροιών. Στα αίτια πρόκλησής τους συμπεριλαμβάνονται και οι τραυματισμοί της περιοχής, αλλά και σοβαρότεροι λόγοι που επηρεάζουν την αιμάτωση της περιοχής (π.χ. όγκοι).

Για άμεση ανακούφιση συνιστάται η χρήση «μωρομάντιλων» και η αποφυγή του χαρτιού, τα χλιαρά μπάνια και η καλή υγιεινή της περιοχής. Επίσης, ο γιατρός μπορεί να συστήσει αντιφλεγμονώδη από το στόμα ή τοπικά αντιφλεγμονώδη υπόθετα. Επιπλέον, μπορούν να ανακουφίσουν ορισμένες αλοιφές με καταπραϋντική δράση, ενώ αν υπάρχει πρόβλημα δυσκοιλιότητας μπορεί να δοθούν και υπακτικά.

Όσον αφορά τη διατροφή, συστήνονται αύξηση των φυτικών ινών, περισσότερα υγρά, φρούτα και λαχανικά και η αποφυγή των καυτερών για να διευκολυνθεί η λειτουργία του εντέρου και να μαλακώσουν οι κενώσεις. Σε περίπτωση που το πρόβλημα υποτροπιάζει και οι αιμορραγίες είναι συχνές, μπορεί να γίνει επέμβαση για την αφαίρεσή τους.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΦΡΑΓΚΙΣΚΟ ΣΟΦΡΑ, καθηγητή Ουρολογίας, διευθυντή της Ουρολογικής Κλινικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ηρακλείου, τον κ. ΠΑΥΛΟ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, ωτορινολαρυγγολόγο, επίκουρο καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, την κ. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ, γυναικολόγο ειδικευμένη σε θέματα γονιμότητας, τον κ. ΘΕΟΛΟΓΟ ΣΙΟΥΤΗ, εμφυτευματολόγο-χειρουργό οδοντίατρο, και τον κ. ΛΑΖΑΡΟ ΤΟΥΛΟΥΜΗ, γαστρεντερολόγο.