«Μετά το φαρμακείο, όπου θα πάρετε την αντιβίωση που σας γράφω, θα περάσετε από το ζαχαροπλαστείο, θα αγοράσετε το αγαπημένο σας γλυκό, θα πάτε σπίτι και θα τα καταναλώσετε μαζί». Όχι, δεν σας κοροϊδεύουμε. Η παραπάνω φράση μπορεί να θυμίζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά δεν είναι καθόλου απίθανο να την ακούσετε κάποια στιγμή στο μέλλον από τον γιατρό σας, όχι βέβαια με στόχο να σας γλυκάνει την αντιβίωση, αλλά με σκοπό να αυξήσει την αποτελεσματικότητά της. Γιατί; Επειδή έρευνα του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature», έδειξε ότι η κατανάλωση ορισμένων αντιβιοτικών μαζί με ζάχαρη αυξάνει την αποτελεσματικότητά τους εναντίον «δύσκολων» βακτηρίων, όπως το e.coli και ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος. Αυτή όμως είναι μόνο μία από τις πολλές έρευνες που έχουν γίνει με αντικείμενο τη συσχέτιση των ιδιοτήτων των φαρμάκων που παίρνουμε με τις τροφές που καταναλώνουμε και έχουν οδηγήσει τους επιστήμονες στο να γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι υπάρχουν πολλά τρόφιμα που αλληλεπιδρούν με διάφορα φάρμακα, μειώνοντας ή εντείνοντας αντίστοιχα την απορρόφηση, τη δράση και την αποτελεσματικότητα των τελευταίων. Επίσης, τα όσα τρώμε ή πίνουμε μπορούν να επηρεάσουν και την ασφάλεια των φαρμάκων, κάνοντάς τα επικίνδυνα ή ακόμα και τοξικά για τον οργανισμό μας.

Με άδειο ή γεµάτο στοµάχι;
Αυτή είναι μία ερώτηση που απαντάται διαφορετικά κατά περίπτωση και γι’ αυτό πριν πάρουμε κάποιο φάρμακο καλό είναι να ρωτήσουμε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό μας για το αν θα πρέπει να τρώμε πριν την κατανάλωσή του ή όχι. Η αλήθεια είναι ότι ορισμένα φάρμακα (π.χ. τα αντιφλεγμονώδη, η ασπιρίνη κ.ά.) ερεθίζουν τον βλεννογόνο του στομάχου, γι’ αυτό συνιστάται να λαμβάνονται μετά το φαγητό (αντίθετα, τα υπόλοιπα παυσίπονα απορροφώνται γρηγορότερα και δρουν καλύτερα όταν τα παίρνουμε με άδειο στομάχι). Με γεμάτο στομάχι καλό είναι επίσης να παίρνουμε κάποιους Β αναστολείς (αντιυπερτασικά φάρμακα), γιατί έτσι έχουν καλύτερη βιοδιαθεσιμότητα (αλλά θα πρέπει να συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας, γιατί δεν ισχύει το ίδιο για όλους), τις στατίνες (αλλά όχι με βαριά και λιπαρά γεύματα, γι’ αυτό συστήνεται συνήθως η λήψη τους με το βραδινό), τα αντιμυκητιασικά, τα ηρεμιστικά και κάποια λίγα αντιβιοτικά (αν μας το συστήσει ο γιατρός μας ή μας ενοχλούν πολύ στο στομάχι). Συχνά πάντως τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται με άδειο στομάχι, καθώς η δραστικότητά τους μειώνεται όταν απορροφώνται από τον οργανισμό μαζί με την τροφή. Τέτοια φάρμακα είναι τα διουρητικά, τα νιτρώδη, γενικά τα φάρμακα για το καρδιαγγειακό σύστημα, τα περισσότερα αντιβιοτικά (εκτός και αν ο γιατρός μάς συστήσει κάτι άλλο). Επίσης, με άδειο στομάχι είναι σκόπιμο να παίρνουμε τον σίδηρο και τη θυροξίνη (όταν πάσχουμε από υποθυρεοειδισμό). Αυτό που συστήνεται για τη θυροξίνη είναι να την παίρνουμε μόλις ξυπνάμε το πρωί με άδειο στομάχι και να περιμένουμε μισή ώρα μέχρι να φάμε πρωινό. Ρόλο παίζει επίσης και το αν ένα φάρμακο απορροφάται στο στομάχι ή στο έντερο. Όταν ένα φάρμακο απορροφάται στο στομάχι, είναι καλό να υπάρχει τροφή, για να αφομοιωθεί γρηγορότερα (όχι όμως φυτικές ίνες, που καθυστερούν την απορρόφηση της τροφής), ενώ όταν απορροφάται από το έντερο, η ύπαρξη τροφής στο στομάχι το καθυστερεί μέχρι να φτάσει στο έντερο και τελικά να δράσει.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Ερευνητές του Πανεπιστημίου Τεμπλ στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α. ανακάλυψαν ότι το 5% του πληθυσμού κινδυνεύει από αλληλεπιδράσεις φαρμάκων με συγκεκριμένες τροφές. Πρώτοι στη λίστα έρχονται οι ηλικιωμένοι που ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή με περισσότερα από ένα φάρμακα, αλλά και τα άτομα που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες. Στην ομάδα υψηλού κινδύνου περιλαμβάνονται επίσης οι αλκοολικοί, οι διαβητικοί, άτομα με στομαχικά ή καρδιαγγειακά προβλήματα, άνθρωποι με χρόνιες παθήσεις, όσοι παίρνουν πολλά φάρμακα, οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι έγκυες γυναίκες, τα παιδιά, οι παχύσαρκοι, αλλά και όσοι νηστεύουν.

Σίγουρα πάντως µε νερό
Το έχουμε δει στις ταινίες. Ο πρωταγωνιστής βάζει το χάπι στο στόμα του και το καταπίνει βιαστικά χωρίς να πιει τίποτε. Ίσως το έχουμε κάνει κι εμείς, όμως πρόκειται για μία λανθασμένη πρακτική. Όταν παίρνουμε ένα χάπι, πρέπει να πίνουμε οπωσδήποτε μαζί του ένα ποτηράκι του κρασιού νερό (και όχι άλλο υγρό, εκτός αν μας έχει έτσι συστήσει ο γιατρός μας), επειδή βοηθά όχι μόνο στο να το καταπιούμε, αλλά και στο να διαλυθεί αυτό καλύτερα στο στομάχι μας.

Το περιβόητο γκρέιπφρουτ
Είναι πιθανότατα το πρώτο που μας έρχεται στο μυαλό όταν μιλάμε για αλληλεπιδράσεις τροφίμων και φαρμάκων. Συχνά ακούμε ότι πρέπει να το αποφεύγουν τα άτομα που λαμβάνουν διάφορα φάρμακα, όπως για την καρδιά, οιστρογόνα, στατίνες, αντιισταμινικά, αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, αντιεπιληπτικά κ.ά. Και είναι πράγματι έτσι, γιατί το γκρέιπφρουτ μπορεί να αυξήσει πολύ τη δράση των συγκεκριμένων φαρμάκων, γεγονός που μπορεί να τα καταστήσει ακόμα και τοξικά για τον οργανισμό. Επιπλέον, ο χυμός του πορτοκαλιού, ο οποίος αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου και της ασπιρίνης, μπορεί επίσης να μειώσει τη δράση της ουσίας ατενολόλης (Β αναστολέας) και της ερυθρομυκίνης (αντιβιοτικό), γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγουμε τέτοιου είδους συνδυασμούς.

Φυλλώδη λαχανικά και αντιπηκτικά δεν πάνε µαζί
Όσοι βρίσκονται σε αγωγή με αντιπηκτικά είναι καλό να μην καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες από πράσινα φυλλώδη λαχανικά (να μην τα τρώνε δηλαδή σε καθημερινή βάση). Γιατί; Επειδή το μπρόκολο, τα αντίδια, τα βλίτα, το λάχανο, ο μαϊντανός, τα σπαράγγια, το μαρούλι, το σπανάκι, το κουνουπίδι, τα παντζάρια, τα λαχανάκια Βρυξελλών, καθώς επίσης και το σογιέλαιο, είναι πολύ καλές πηγές της βιταμίνης Κ, που συμβάλλει στην πήξη του αίματος. Όπως γίνεται κατανοητό, λοιπόν, τα εν λόγω λαχανικά -που βοηθούν στην πήξη του αίματος- δρουν ανταγωνιστικά ως προς τα αντιπηκτικά, που προσπαθούν να το διατηρούν πιο αραιό.

Όχι γαλακτοκοµικά µε συγκεκριµένες αντιβιώσεις
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχουν πολλά είδη αντιβιώσεων, που απαιτούν λιγότερες ή περισσότερες προϋποθέσεις κατά τη χρήση τους. Γι’ αυτό καλό είναι να συμβουλευόμαστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό μας κάθε φορά που παίρνουμε μία αντιβίωση. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι όταν ο γιατρός μάς έχει γράψει τετρακυκλίνες ή κινολόνες, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε σχέση με το τι τρώμε κατά τη διάρκεια της αγωγής. Η οδηγία; Να μην καταναλώνουμε γαλακτοκομικά προϊόντα 2 ώρες πριν και μετά τη λήψη τους. Γιατί; Επειδή το ασβέστιο των γαλακτοκομικών σχηματίζει ενώσεις με τα εν λόγω αντιβιοτικά, μειώνοντας πολύ την απορρόφησή τους. Ωστόσο, όπως είναι γνωστό, το γιαούρτι βοηθά στην άμβλυνση των συμπτωμάτων της αντιβίωσης στο έντερο, προστατεύοντας τη χλωρίδα του, γι’ αυτό καλό είναι να το συμπεριλαμβάνουμε στη διατροφή μας, ειδικά την περίοδο που παίρνουμε αντιβίωση.

Προσοχή στο αλκοόλ
Η αλήθεια είναι ότι το αλκοόλ αλληλεπιδρά με τα φάρμακα, με άλλα πολύ, σε σημείο που να γίνεται επικίνδυνο, με άλλα λιγότερο και με κάποια σχεδόν καθόλου. Επειδή όμως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε -στην περίπτωση που δεν είμαστε ειδικοί- αν το αλκοόλ θα μας βλάψει την περίοδο που παίρνουμε κάποιο φάρμακο, είναι σκόπιμο να συμβουλευόμαστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό μας. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ξέρουμε ότι το αλκοόλ γενικά απαγορεύεται με τα φάρμακα που επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, επειδή εκεί δρα και εκείνο, οπότε εντείνει τη δράση, αλλά και τις πιθανές παρενέργειές τους και γίνεται επικίνδυνο ακόμα για τη ζωή μας σε κάποιες περιπτώσεις. Ειδικότερα, το αλκοόλ απαγορεύεται μαζί με: τα αντιισταμινικά (μπορεί να προκληθεί σοβαρή υπνηλία), όσα ανήκουν στα «ναρκωτικά», π.χ. τα ηρεμιστικά (γράφονται σε συνταγή με κόκκινη γραμμή), γιατί αυξάνονται οι κατασταλτικές δράσεις του φαρμάκου, ορισμένα αντιβιοτικά (π.χ. κάποιες κεφαλοσπορίνες, τη μετρονιδαζόλη), τα αντιμυκητιασικά και τα φάρμακα για το άσθμα, γιατί μπορεί να προκληθούν έντονες παρενέργειες (π.χ. έντονο ερύθημα στο πρόσωπο, κεφαλαλγία, ναυτία, εμετός, ταχυπαλμία και δύσπνοια), τα αντιυπερτασικά και τα νιτρώδη (οι μεγάλες δόσεις μπορεί να οδηγήσουν στο να πέσει πολύ η πίεση), τις στατίνες (οι μεγάλες δόσεις μπορεί να συμβάλλουν στο να προκληθεί ηπατική βλάβη), τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιεπιληπτικά και τα φάρμακα για το στομάχι (το αλκοόλ θα εντείνει τα συμπτώματα του πόνου και του ερεθισμού). Επιπλέον, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η κατανάλωση αλκοόλ μαζί με τα φάρμακα αυξάνει την πιθανότητα να εμφανιστούν άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ναυτία, εμετός, αιμορραγία του πεπτικού και υπόταση.

Καφέ µε τα παυσίπονα;
Όπως ίσως έχουμε ακούσει ή γνωρίζουμε, η καφεΐνη μπορεί να κάνει ακόμα πιο δραστικά τα παυσίπονα (παρακεταμόλη) που τυχόν παίρνουμε. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν στο εμπόριο δισκία -τα τύπου έξτρα- που συνδυάζουν την παρακεταμόλη με καφεΐνη. Η καφεΐνη πρέπει να αποφεύγεται όταν παίρνουμε φάρμακα για το άσθμα, κάποια αντιβιοτικά (π.χ. κινολόνες) και ηρεμιστικά. Επίσης, συνιστάται να αποφεύγεται και με τα φάρμακα για το στομάχι, γιατί μπορεί να το ερεθίσει χειρότερα.

Στοπ στο αλάτι
Υπάρχουν κάποια φάρμακα με τα οποία πρέπει να περιορίζουμε ή και να σταματάμε τελείως το αλάτι από τη διατροφή μας, κυρίως επειδή προκαλούν κατακρατήσεις και κατ’ επέκταση οιδήματα. Τέτοια είναι η κορτιζόνη (σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται να προσέχουμε και με τη ζάχαρη), τα αντισυλληπτικά και τα αντιυπερτασικά.

Τα «αθώα» βότανα και συµπληρώµατα
Πολλοί από εμάς νομίζουμε πως οτιδήποτε είναι φυσικό αποκλείεται ποτέ να μας βλάψει. Πρόκειται για μία εσφαλμένη αντίληψη, καθώς τα περισσότερα φυσικά βότανα, φάρμακα, συμπληρώματα διατροφής περιέχουν αρκετές δραστικές ουσίες που, ειδικά σε συνδυασμό με κάποια φάρμακα που μπορεί να παίρνουμε ή μία ασθένεια που ενδέχεται να έχουμε, είναι πιθανό να μας επηρεάσουν, ακόμα και να μας κάνουν κακό. Έτσι, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να ενημερώνουμε τον γιατρό που μας γράφει κάποιο φάρμακο για οτιδήποτε άλλο παίρνουμε -ακόμα κι αν μας φαίνεται ασήμαντο ή αθώο, όπως για παράδειγμα βιταμίνες, συμπληρώματα διατροφής, βότανα-, αλλά και για το αν ακολουθούμε κάποια δίαιτα (π.χ. είμαστε χορτοφάγοι). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι τα βότανα βαλεριάνα και πασιφλόρα επιτείνουν την κατασταλτική δράση φαρμάκων που επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως είναι π.χ. τα ηρεμιστικά, και ότι το σκόρδο (που έχει αντιπηκτικές ιδιότητες) σε μεγάλες ποσότητες μπορεί, σε περίπτωση που παίρνουμε αντιπηκτικά, να προκαλέσει διαταραχές της πήξης του αίματος, καθώς μιμείται τη δράση των συγκεκριμένων αυτών φαρμάκων.

Τι συµβαίνει µε τις φυτικές ίνες
Τα πλούσια σε φυτικές ίνες τρόφιμα (δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά, όσπρια), επειδή επιβραδύνουν την απορρόφηση της τροφής, μπορεί να καθυστερήσουν και την απορρόφηση πολλών φαρμάκων. Καθώς όμως πρόκειται για πολύτιμα συστατικά και τρόφιμα, δεν συστήνεται να τις αποκλείσουμε από τη διατροφή μας, αλλά να τις καταναλώνουμε σε απόσταση 2 ωρών από τη λήψη των φαρμάκων, ώστε να μην κινδυνεύει να επηρεαστεί η αφομοίωσή τους από τον οργανισμό.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗ δρ. ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΔΑΛΛΑ, λέκτορα Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.