«Ήμουν 53 κιλά -με 1,67 ύψος- και έφτασα περίπου τα 36 κιλά. Παρ’ όλα αυτά, έβλεπα τον εαυτό μου στον καθρέφτη ως χοντρό. Είχα απέχθεια για το φαγητό. Έπινα μόνο νερό και σκέτο καφέ. Είχα σταματήσει να είμαι λογική. Ανέβαινα στη ζυγαριά την Παρασκευή και ήμουν 46 κιλά, τη Δευτέρα ήμουν 43 και θεωρούσα ότι δεν γινόταν να είχα αδυνατίσει εγώ, αλλά ότι είχε χαλάσει η ζυγαριά», μας λέει η Άννα, 18 χρονών, περιγράφοντας την περιπέτειά της με την ανορεξία, που την «αναγκάζει» να λιμοκτονεί, με καταστροφικές συνέπειες για την υγεία της και βέβαια μια σοβαρή απειλή ακόμα και για την ίδια της τη ζωή. Η 25χρονη Νίκη δοκιμάζει την άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος, τη βουλιμία, εξαιτίας της οποίας καταναλώνει τεράστιες ποσότητες φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα, αλλά παρ’ όλα αυτά τα κιλά της παραμένουν φυσιολογικά ή και κάπως χαμηλά. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή κάνει εμετούς, περνάει ατέλειωτες ώρες καθημερινά στο γυμναστήριο ή χρησιμοποιεί διουρητικά και καθαρτικά για να αποβάλλει τις περιττές θερμίδες. Η ίδια μας λέει χαρακτηριστικά: «Είμαι 50 κιλά και έχω ύψος 1,72. Δεν είμαι πολύ αδύνατη. Αφού τρώω, πώς να είμαι αδύνατη; Να σας περιγράψω το πρόβλημά μου; Μου αρέσει κάποιες φορές να τρώω πολύ, πάρα πολλά φαγητά και γλυκά, ανακατεμένα. Όλο αυτό ξεκίνησε όταν ήμουν 17 χρονών. Αλλά τον τελευταίο καιρό το κάνω πιο πολύ. Τα συναισθήματά μου δεν παίζουν ρόλο· μπορεί να φάω πάρα πολύ όταν είμαι αγχωμένη, όταν είμαι μόνη μου, όταν βαριέμαι, όταν είμαι χαρούμενη…».

«Τρώω τεράστιες ποσότητες, που μετά τις αποβάλλω»
Περί τίνος πρόκειται Όταν κάποιος υποφέρει από βουλιμία, επιδίδεται σε πολλά επαναλαμβανόμενα βουλιμικά επεισόδια και μετά προκαλεί εμετό, εξαντλείται στο γυμναστήριο ή/και παίρνει διουρητικά και καθαρτικά ώστε να αποβάλει την τροφή και να μην παχύνει. Γι’ αυτό άλλωστε και οι βουλιμικοί έχουν κατά κανόνα φυσιολογικό βάρος.
Τα βουλιμικά επεισόδια Διαρκούν λίγες ώρες και παίρνουν τη μορφή ιεροτελεστίας, όπου ο ασθενής καταναλώνει, κρυφά διάφορα φαγητά, αλμυρά και γλυκά, συνήθως παχυντικά και λιπαρά ή, κάποιες φορές, πιο «υγιεινά» και «διαιτητικά» (π.χ. δημητριακά πρωινού) σε τεράστιες ποσότητες. Μετά από κάποιο διάστημα, ο ασθενής περιγράφει ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου δεν αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει (σαν να έχει καταναλώσει εξαρτησιογόνες ουσίες). Στη συνέχεια νιώθει τύψεις και τελικά βρίσκει μία μορφή κάθαρσης, αφού έχει αποβάλει την τροφή, κυρίως όταν έχει κάνει εμετό.
Ποιους αφορά Για να θεωρηθεί ότι κάποιος πάσχει από βουλιμία, πρέπει να βιώνει τουλάχιστον 3 βουλιμικά επεισόδια την εβδομάδα για μία περίοδο 3 με 6 μηνών το λιγότερο. Οι βουλιμικοί ασθενείς είναι συνήθως νέες γυναίκες με χαοτική προσωπικότητα. Συχνά στη βουλιμία συνυπάρχει διαταραχή προσωπικότητας, κατάχρηση άλλων ουσιών και συνοσηρότητα με κατάθλιψη.
Η αντιμετώπιση Επειδή η βουλιμία κρατιέται σχετικά εύκολα μυστική, οι πάσχοντες φτάνουν στον ειδικό κατά μέσο όρο 6 χρόνια μετά την έναρξη του προβλήματος. Παρ’ όλα αυτά, η έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση είναι πολύ σημαντική, αφού η βουλιμία μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα υγείας, ακόμα και θάνατο. Συνήθως συστήνεται αντικαταθλιπτική αγωγή στην προσπάθεια ελέγχου της παρόρμησης για βουλιμικά επεισόδια και της συνοδού κατάθλιψης, που κατά κύριο λόγο συνοδεύει τη διαταραχή. Επίσης, βοηθούν ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις συμπεριφοριστικού-γνωσιακού τύπου, οικογενειακή θεραπεία και ατομική υποστηρικτική θεραπεία. Μετά το πρώτο διάστημα, ο ασθενής μπορεί να ακολουθήσει και ομαδική ψυχοθεραπεία. Ο ειδικευμένος διατροφολόγος βοηθά τον πάσχοντα να φτιάξει ένα ισορροπημένο και υγιεινό πρόγραμμα διατροφής, για να τρώει σωστά και να παίρνει όλα τα θρεπτικά συστατικά. Επίσης, θα τον εκπαιδεύσει να ζυγίζεται σωστά και να κρίνει τις ενδείξεις της ζυγαριάς του.

«Λιμοκτονώ, αλλά είμαι ακόμα παχιά»
Περί τίνος πρόκειται Όταν κάποιος υποφέρει από ανορεξία, περιορίζει πάρα πολύ το φαγητό ή αρνείται και τελείως να φάει, σε σημείο μάλιστα πολλές φορές να αποφεύγει να πίνει ακόμα και νερό με στόχο να κρατήσει το σωματικό του βάρος όσο πιο χαμηλό γίνεται. Παράλληλα, οι άνθρωποι αυτοί έχουν διαταραγμένη εικόνα για το σώμα τους και πιστεύουν ότι είναι παχύσαρκοι, ενώ αντίθετα είναι τόσο αδύνατοι που αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα υγείας (αμηνόρροια, ελάττωση της οστικής πυκνότητας, βραδυκαρδία, ηπατική δυσλειτουργία, χαμηλή πίεση και ζάχαρο, προβλήματα στο γαστρεντερικό κ.ά.) – μάλιστα φτάνει να κινδυνεύει και η ζωή τους.
Ποιους αφορά Κυρίως κορίτσια, παρουσιάζοντας 2 χρονικές στιγμές έξαρσης, στα 14 και στα 18 χρόνια περίπου. Σύμφωνα με τις στατιστικές, μέχρι πριν από λίγα χρόνια φαινόταν ότι αφορούσε κυρίως κορίτσια που προέρχονταν από ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, καλές μαθήτριες, καθώς επίσης και έφηβες που ασχολούνταν με τον χώρο της μόδας και του θεάματος ή τον αθλητισμό. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια όλα τα παραπάνω τείνουν να ανατραπούν και η ανορεξία αρχίζει να αφορά μικρότερα παιδιά (το 3% των περιπτώσεων αφορά παιδιά μικρότερα των 11 ετών), αλλά και μεγαλύτερες γυναίκες, γυναίκες που προέρχονται από διάφορους επαγγελματικούς χώρους και κοινωνικοοικονομικά στρώματα, αλλά και αγόρια (συχνά ασχολούνται με τον αθλητισμό και θέλουν να είναι αρκετά γυμνασμένα και μυώδη). Υπάρχουν, όμως, και κάποια στοιχεία της προσωπικότητας που μπορούν να «βοηθήσουν» στο να απασχολήσει κάποιον η ανορεξία, όπως το να είναι εσωστρεφής, τελειοθηρικός, να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, να νιώθει ότι δεν μπορεί να ελέγξει τη ζωή του, να έχει πολύ άγχος, συναισθηματική αστάθεια κ.ά.
Η αντιμετώπιση Συνήθως εφαρμόζεται ψυχοθεραπεία (ατομική και οικογενειακή) και όταν συνυπάρχει κάποιο ψυχιατρικό πρόβλημα χορηγείται και ειδική αγωγή. Ακόμα και μετά τη θεραπεία όμως παραμένει πάντα μια ιδιαίτερη σχέση με τη διατροφή και είναι πιθανό στο μέλλον να παρουσιαστεί πρόβλημα βουλιμίας. Σύμφωνα με τις στατιστικές, το 75% των παιδιών ξεφεύγουν από την ανορεξία, αλλά δυστυχώς έως και το 15% χάνουν τελικά τη ζωή τους.
Χρειάζεται νοσηλεία; Όταν υπάρχει κάποια σοβαρή οργανική διαταραχή, όταν αποτύχει η εξωτερική αγωγή, όταν υπάρχει αυτοκτονικότητα και όταν ο ασθενής ζυγίζει 15% ή και περισσότερο κάτω από το φυσιολογικό του βάρος.

Τα ύποπτα σημάδια
■ Η απότομη πτώση του βάρους ή οι συχνές αυξομειώσεις του.
■ Η υπερβολική ενασχόληση με τις τροφές και τη διατροφή (ειδικά με τη θερμιδική αξία και τα λιπαρά των τροφίμων).
■ Ο περίεργος χειρισμός των τροφών (π.χ. τεμαχισμός των τροφών).
■ Η δυσαρέσκεια με κάθε σχόλιο που έχει να κάνει με το βάρος αλλά και με την ομορφιά.
■ Η εμμονή με τη γυμναστική, τις δίαιτες και τη ζυγαριά.
■ Η αδυναμία κατανόησης της κατάστασης και η εντύπωση ότι χρειάζεται να χαθούν και άλλα κιλά.
■ Η αμηνόρροια, τα αδύναμα δόντια, ούλα, οστά, μαλλιά, νύχια, η συνεχής κούραση, τα γαστρεντερικά προβλήματα, τα σπασμένα αγγεία στο πρόσωπο κ.ά.

Πού μπορείτε να απευθυνθείτε
Παρακάτω παρουσιάζουμε τις δημόσιες μονάδες που ειδικεύονται στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών. Αυτές διαθέτουν επιστημονικό και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, που κατά κανόνα περιλαμβάνει ειδικούς ψυχικής υγείας, διατροφολόγους, καθώς και γενικούς γιατρούς, παθολόγους ή/και παιδιάτρους. Αυτές οι μονάδες είναι:
■ Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» (Διευθύντρια: Χρύσα Μπακούλα, Επιστημονική Υπεύθυνη: Άρτεμις Τσίτσικα, Παιδίατρος-Εφηβική ιατρική), που δέχεται παιδιά, εφήβους 11-19 ετών. Διεύθυνση: Μεσογείων 24, 6ος όροφος. Τηλ.: 210-77.10.824 και 213-20.09.806 (Ώρες: 10.00-14.00).
■ To Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» (Διευθυντής: Γεώργιος Χρούσος, Επιστημονική Υπεύθυνη: Φλώρα Μπακοπούλου, παιδίατρος), που δέχεται παιδιά από 11 ως 19 ετών. Διεύθυνση: Θηβών 3 και Μικράς Ασίας. Τηλ.: 210-74.67.454, 6986-723844 (κ. Βίβιαν Σταυροπούλου).
■ Η Παιδοψυχιατριακή Κλινική του Νοσοκομείου «Αγία Σοφία» (Διευθυντής: Γεράσιμος Κολαΐτης), που δέχεται παιδιά και εφήβους μέχρι 16 ετών. Διεύθυνση: Θηβών 3 και Μικράς Ασίας. Τηλ.: 210-77.57.496.
■ Το Ιατρείο Διαταραχών Διατροφής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο (Διευθύντρια: Ελευθερία Βάρσου). Τηλ.: 210-72.89.240 και 250. Πρόκειται για ένα εξωτερικό ιατρείο που δέχεται ενηλίκους που υποφέρουν από κάποια διατροφική διαταραχή. Στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο υπάρχει και ενδονοσοκομειακή νοσηλεία, όπου νοσηλεύονται ενήλικα άτομα που πάσχουν από σοβαρή νευρογενή ανορεξία -και επιθυμούν να νοσηλευτούν-, για να ακολουθήσουν πρόγραμμα εντατικής ψυχοθεραπείας και επανασίτισης (αλλά που δεν κινδυνεύει άμεσα η ζωή τους, γιατί σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει πρώτα να μπουν σε ένα γενικό νοσοκομείο, να υποστηριχτούν «παθολογικά» και όταν σταθεροποιηθεί η κατάστασή τους να μεταφερθούν -αν το επιθυμούν- στο Αιγινήτειο).
■ Η Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (Διευθυντής: Φώτης Κωτσίδας, ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής), που δέχεται ανθρώπους κάθε ηλικίας (έφηβους και ενηλίκους). Διεύθυνση: Ελλανίκου 3, Παγκράτι. Τηλ.: 210-72.32.213. Στη Μονάδα γίνονται συνεδρίες ψυχοθεραπείας, ατομικές ή οικογενειακές ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευομένου, περίπου μία φορά την εβδομάδα.
■ Η Μονάδα Εφήβων του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ (Διευθυντής: Νίκος Ζηλίκης) στη Θεσσαλονίκη, που δέχεται εφήβους 13-19 ετών. Διεύθυνση: Αλεξάνδρου Σβώλου 41. Τηλ.: 2310-249.400.
■ Το Ψυχιατρικό Τμήμα Παιδιών και Εφήβων στο Νοσοκομείο «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη (Διευθύντρια: Αναστασία Μπέκα), που δέχεται εφήβους μέχρι 18 ετών. Τηλ.: 2310-535.537 (Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή).
■ Το Παιδοψυχιατρικό Τμήμα στο «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη (Διευθύντρια: Ιωάννα Καραγιαννάκη), που δέχεται εφήβους μέχρι 18 ετών. Τηλ.: 2310-814.780.
■ Η Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Καταπολέμησης Διατροφικών Διαταραχών «Ανάσα». Διεύθυνση: Λεωφόρος Συγγρού 36-38, Τ.Κ. 117-42, Αθήνα. Τηλ.: 210-92.12.345. Site: www.anasa.com.gr. Εκεί λειτουργεί ένα Κέντρο Ημέρας, όπου μπορούν να τηλεφωνήσουν οι ενδιαφερόμενοι, να απαντήσουν κατ’ αρχάς σε ένα ερωτηματολόγιο από το τηλέφωνο και στη συνέχεια να κλείσουν ραντεβού για να επισκεφτούν το Κέντρο.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟN κ. ΦΩΤΗ ΚΩΤΣΙΔΑ, ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, διευθυντή της Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής.