Παρότι o ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας, μόνο τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες τράβηξε την προσοχή της ιατρικής κοινότητας, κυρίως επειδή η ανάπτυξη της τεχνολογίας έκανε εφικτή τη διευρεύνησή του. Ευτυχώς, η τεχνολογία δεν προχώρησε τόσο ώστε να καταγράφει τα όνειρά μας, είναι όμως σε θέση να καταγράφει όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού μας, όπως είναι η αναπνοή, η εγκεφαλική δραστηριότητα και η καρδιακή λειτουργία και να μετρά παραμέτρους όπως η αρτηριακή πίεση, ο σφυγμός, η οξυγόνωση, οι κινήσεις των ποδιών και των οφθαλμών, οι τύποι και οι τρόποι αναπνοής, το ροχαλητό και ό,τι άλλο χρειάζεται για να αναδείξει τις διαταραχές του ύπνου.

Διαταραχές του ύπνου

Οι διαταραχές του ύπνου είναι παθήσεις που προκαλούνται από δυσλειτουργία μηχανισμών που λαμβάνουν χώρα μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου αλλά προκαλούν συμπτώματα που ενοχλούν τον ασθενή και όταν είναι ξύπνιος. Οι συνηθέστερες είναι:

  • Σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου,
  • αϋπνία,
  • σύνδρομο άπνοιας-υπόπνοιας ύπνου,
  • διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες,
  • jet lag
  • ναρκοληψία κ.ά.
Το σύνδρομο άπνοιας-υπόπνοιας ύπνου ταλαιπωρεί το 4% των ανδρών και το 2% των γυναικών και αποτελεί την πιο συχνή οργανική αιτία υπνηλίας. Ευτυχώς προειδοποιεί συνήθως τον ασθενή και τους οικείους του… θορυβωδώς! Παρουσιάζει έντονο ροχαλητό στη διάρκεια του ύπνου και κόπωση την ημέρα που δεν δικαιολογείται από την εργασία ή τις άλλες δραστηριότητες του ατόμου, καθώς και υπνηλία παρότι ο ασθενής έχει κοιμηθεί αρκετές ώρες. Επίσης, η άπνοια συνδέεται με αρτηριακή υπέρταση, έμφραγμα, εγκεφαλικό, αρρυθμία, αλλά και κατάθλιψη, διαταραχές μνήμης, κρίσης και συγκέντρωσης, καθώς και με σεξουαλικές διαταραχές, κυρίως στους άνδρες.

Η πιο σημαντική, όμως, επίπτωση του συνδρόμου, κυρίως λόγω της υπνηλίας που προκαλεί, είναι ο αυξημένος κίνδυνος τροχαίων ατυχημάτων. Σε έρευνα που διεξήχθη από τη Μονάδα Ύπνου του Σισμανογλείου Νοσοκομείου με ερωτηματολόγια που δόθηκαν σε ασθενείς με σοβαρή άπνοια, το 60% παραδέχτηκε υπνηλία στην οδήγηση, ενώ το 15% είχε κάποιο τροχαίο ατύχημα. Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει οδηγίες για την αποφυγή των προδιαθεσικών παραγόντων, εφαρμογή ενδοστοματικών συσκευών και σε βαρύτερες μορφές εφαρμογή συσκευών θετικής πίεσης CPAP ή BiPAP. Σπανίως και σε ειδικές καταστάσεις μπορεί να προταθεί χειρουργική θεραπεία.

Υπνηλία

Υπνηλία, όμως, προκαλείται και από τις «καινούργιες» νόσους, απότοκες του σύγχρονου τρόπου ζωής, της κοινωνίας των 24 ωρών. Αυτές είναι:
  • Το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου, στο οποίο ο ασθενής δεν προλαβαίνει να κοιμηθεί όσο χρειάζεται, ώστε να είναι ξεκούραστος και λειτουργικός την επομένη. Η θεραπεία είναι απλώς σύσταση για περισσότερες ώρες ύπνου.
  • Διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες. Αυτή η διαταραχή αφορά το 10% των εργαζομένων σε βάρδιες που περιλαμβάνουν οπωσδήποτε νύχτα. Εδώ, θεραπευτικά τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα, διότι δεν είναι πάντα εύκολο να αλλάξει ο ασθενής εργασία. Έτσι, χορηγούνται φάρμακα τα οποία συμβάλλουν στην εγρήγορση 30-60΄ πριν από την εργασία και συνδυάζονται ενδεχομένως με αντιμετώπιση της αϋπνίας που παρατηρείται όταν επιθυμεί το άτομο να κοιμηθεί την ημέρα.
  • jet lag. Αντιμετωπίζεται με το ίδιο τρόπο όπως και η διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες, με φάρμακα εγρήγορσης.

Αϋπνία

Η πιο συχνή, όμως, διαταραχή του ύπνου είναι η αϋπνία. Το 14% του πληθυσμού υποφέρει από χρόνια αϋπνία, ενώ 1 στους 2 ή 3 ενηλίκους θα παρουσιάσει αϋπνία σε κάποια φάση της ζωής του. Δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της. Ο πάσχων αναφέρει την υποκειμενική του αίσθηση. Διακρίνεται σε
  • αϋπνία τύπου επελεύσεως (όταν αργεί να έρθει ο ύπνος)
  • αϋπνία τύπου διακρατήσεως (όταν ο πάσχων ξυπνά στη μέση της νύχτας και δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί)
  • και σε αϋπνία τύπου αφυπνίσεως (όταν ξυπνά πολύ νωρίς)

Οι συνέπειες της αϋπνίας είναι η υπνηλία και η μείωση της λειτουργικότητας την επόμενη ημέρα. Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:
  • Φαρμακευτική αγωγή για περιορισμένο διάστημα λίγων εβδομάδων.
  • Συμπεριφορικές-γνωσιακές θεραπείες (υγιεινή του ύπνου οπωσδήποτε).
  • Εναλλακτικές θεραπείες.

Info: Σκοπός της ελληνικής Εταιρείας Διαταραχών Ύπνου είναι η μελέτη του ύπνου και των διαταραχών του, η έρευνα για την καλύτερη αντιμετώπισή τους και βεβαίως η ενημέρωση για τη σημασία και τη διατήρηση του καλού ύπνου. Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με τη δρ. Αναστασία Αμφιλοχίου,
πνευμονολόγο, διευθύντρια Μονάδας Μελέτης Ύπνου στο Σισμανόγλειο Γενικό Νοσοκομείο, τηλ.: 213-20.58.453.