Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι 25 με 30 φορές πιο πιθανό να εμφανίσει μελάνωμα σε σχέση με κάποιον που είχε γεννηθεί πριν από 70 με 80 χρόνια. Mελέτες συγκλίνουν στην αύξηση συχνότητας εμφάνισης μελανώματος και στη χώρα μας, με αυξημένα ποσοστά στην Αθήνα, την Κρήτη και τη Λάρισα. Τι φταίει, όμως, γι’ αυτή την έξαρση; Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο; Πώς θα προφυλαχθούμε; Υπάρχει θεραπεία;

Τι είναι
Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος, ο οποίος προέρχεται από τα μελανοκύτταρα του δέρματος. Πρόκειται για κύτταρα που παράγουν τη μελανίνη, τη χρωστική δηλαδή της επιδερμίδας, που είναι υπεύθυνη για το χρώμα της και επιπλέον συμβάλλει στην προστασία της από τις υπεριώδεις ακτίνες. Το μελάνωμα αποτελεί το 3-4% του συνόλου των καρκίνων του δέρματος, ωστόσο είναι υπεύθυνο για περισσότερο από το 75% των θανάτων που οφείλονται σε καρκίνο του δέρματος, οποιασδήποτε μορφής. Ο εν λόγω κακοήθης όγκος, αν και δεν είναι επιθετικός τοπικά, έχει την τάση να εξαπλώνεται γρήγορα μέσω των λεμφικών ή αιμοφόρων αγγείων και να δημιουργεί έτσι μεταστάσεις σε άλλα όργανα του σώματος. Γι’ αυτό και η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή του, όταν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, είναι υψίστης σημασίας. Αν και η συχνότητα εμφάνισης μελανώματος είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες, οι άνδρες έχουν μικρότερο ποσοστό επιβίωσης, γιατί συνήθως φτάνουν στο δερματολόγο τους όταν πια το μελάνωμα είναι ήδη σε προχωρημένο στάδιο.

Τι πυροδοτεί την εμφάνισή του
Ο ένοχος ήλιος Αν καθόμαστε με τις ώρες στον ήλιο, εκτός από εγκαύματα, πανάδες και φωτογήρανση, κινδυνεύουμε να πάθουμε καρκίνο του δέρματος. Ωστόσο, εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η κατά διαστήματα έκθεση στον ήλιο τις επικίνδυνες ώρες, τις ώρες δηλαδή που αυτός καίει πιο πολύ (11.00-16.00) είναι πιο επιβαρυντική σε σχέση με τη συνεχόμενη. Όσοι, δηλαδή, εκτιθέμεθα περιστασιακά στην ηλιακή ακτινοβολία, κινδυνεύουμε περισσότερο. Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο ότι το μελάνωμα εμφανίζεται κυρίως στα καλυμμένα μέρη του σώματος. Σε αυτά, δηλαδή, που ο ήλιος βλέπει μόνο για 1 ή 2 μήνες κατά την περίοδο των διακοπών και της έντονης ηλιοθεραπείας.
Τα ηλιακά εγκαύµατα Η ανάπτυξη ηλιακών εγκαυμάτων κατά την παιδική ηλικία πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος. Συγκεκριμένα, πάνω από 5 ηλιακά εγκαύματα πριν από την ηλικία των 15-20 ετών διπλασιάζουν την πιθανότητα αυτή. Τα ανοιχτόχρωμα δέρματα είναι πιο ευαίσθητα στα ηλιακά εγκαύματα, άρα χρειάζονται και μεγαλύτερη προστασία.
Η κληρονοµικότητα Ένας από τους σημαντικούς παράγοντες κινδύνου είναι η κληρονομικότητα. Αν έχουμε οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, πρέπει να εξεταζόμαστε πολύ πιο συχνά.
Ο µεγάλος αριθµός σπίλων, άτυπων ή µη Όσοι έχουμε πολλές ελιές, ειδικά σκουρόχρωμες, μεγάλες ή με ακανόνιστο σχήμα, πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα και να τις ελέγχουμε κάνοντας χαρτογράφηση. Πρόκειται για μια εξέταση που γίνεται από δερματολόγο και φωτογραφίζει όλες τις ελιές που έχουμε στο σώμα μας. Καταγράφει το μέγεθος, τις διαστάσεις, το σχήμα τους και την ποσότητα μελανίνης που περιέχουν. Αν η χαρτογράφηση δείξει ότι κάποια από αυτές είναι ύποπτη, τότε ο γιατρός θα αποφασίσει αν πρέπει να αφαιρεθεί ή αν χρειάζεται απλώς συστηματική παρακολούθηση.
Το ανοιχτόχρωµο δέρµα Όσοι έχουμε ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα που κοκκινίζει και «καίγεται» εύκολα, πρέπει να προσέχουμε ακόμα περισσότερο.

Ποιες ελιές να μας ανησυχήσουν
Κάθε ελιά που αρχίζει να εμφανίζει ασαφή όρια, να γίνεται ασύμμετρη, να αλλάζει χρώμα, να μεγαλώνει, να προκαλεί φαγούρα, να ματώνει, να πρήζεται ή να πονάει, είναι πιθανό να μεταβάλλεται σταδιακά σε μελάνωμα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να παρατηρούμε κατά διαστήματα προσεκτικά το δέρμα μας για πιθανές τέτοιες αλλαγές. Καλό είναι να ακολουθούμε τη μέθοδο «ABCDE», όπως λέγεται, που μας υποδεικνύει τι ακριβώς πρέπει να προσέχουμε κατά τη διάρκεια μιας αυτοεξέτασης.
Α. Asymmetry (Ασυµµετρία) Εάν ζωγραφίσουμε ένα νοητό σταυρό πάνω στην ελιά που μας φαίνεται ύποπτη, αυτή πρέπει να χωρίζεται σε τέσσερα ίσα τεταρτημόρια. Εάν αυτό δεν ισχύει, τότε η ελιά είναι ασύμμετρη και πρέπει να ελεγχθεί από το δερματολόγο.
B. Borders (Όρια) Το περίγραμμά της πρέπει να είναι ομοιόμορφο και γεωμετρικό. Αν αλλάξει όρια και γίνει ακανόνιστο, τότε αυτό είναι ένα ύποπτο σημάδι.
C. Color (Χρώµα) Αν μια ελιά αλλάξει χρώμα ή αρχίσει να αποκτά ποικιλοχρωμία, κάτι μπορεί να μην πηγαίνει καλά.
D. Diameter (Διάµετρος) Μια ελιά πρέπει να μας φοβίζει αν αρχίσει να μεγαλώνει.
E. Evolution (Εξέλιξη) Αν έχει αλλάξει η όψη της εμφανίζοντας κάτι από τα παραπάνω ή ακόμα αν πονάει, πρήζεται, ματώνει, κάνει πληγές, αιμορραγεί αυτόματα χωρίς να την πειράξουμε ή προκαλεί φαγούρα, είναι πιθανό να μετατρέπεται σταδιακά σε μελάνωμα και γι’ αυτό πρέπει να σπεύσουμε στο δερματολόγο ή σε ένα κέντρο σπίλων κάποιου νοσοκομείου.

Συμβουλές πρόληψης
➜ Μπορείτε να χαίρεστε με μέτρο τον ήλιο, αλλά λαμβάνοντας πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Δηλαδή, αντιηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, το οποίο πρέπει να ανανεώνεται ανά 2 ώρες και κάθε φορά που βγαίνετε από τη θάλασσα, πλατύγυρο καπέλο, γυαλιά ηλίου με κατάλληλα φίλτρα, ανοιχτόχρωμα ρούχα. Μην κάθεστε, επίσης, πολλές ώρες στον ήλιο το διάστημα που η ηλιακή ακτινοβολία είναι ισχυρότερη (11.00-16.00). Επιπλέον, θα πρέπει να θυμάστε ότι η σωστή προστασία από τον ήλιο κατά τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής μειώνει τις πιθανότητες να παρουσιάσετε καρκίνο του δέρματος αργότερα.
➜ Εξετάζετε κάθε βλάβη ή αλλαγή στις ελιές σας στα ειδικά ιατρεία σπίλων.
➜ Αποφεύγετε τη χρήση σολάριουμ. «Το σολάριουμ βλάπτει όσο και το κάπνισμα», ισχυρίζονται οι ειδικοί της βρετανικής επιτροπής COMARE (Committee on Medical Aspects of Radiation in the Environment) σε έκθεσή τους, στην οποία υπογραμμίζουν ότι κάθε χρόνο το σολάριουμ οδηγεί στο θάνατο τουλάχιστον 100 ανθρώπους. Σύμφωνα, επίσης, με άλλη έρευνα, τριπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν μελάνωμα έχουν όσοι μαυρίζουν σε σολάριουμ συγκριτικά με όσους δεν κάνουν χρήση αυτών των συσκευών. Η Διεθνής Εταιρεία Έρευνας για τον Καρκίνο ανακοίνωσε, μάλιστα, ότι «οι συσκευές μαυρίσματος είναι καρκινογόνες» και η έρευνα έδειξε ότι οι πιθανότητες για εκδήλωση κακοήθειας λόγω αυτής της συνήθειας (του μαυρίσματος σε εσωτερικό χώρο με τεχνητή ακτινοβολία) αυξάνονται ανάλογα με το πόση ώρα εκτίθεται κάποιος στις ακτίνες, αλλά και από το πόσο νέος αρχίζει να κάνει σολάριουμ.

Η θεραπεία
Η αντιμετώπιση του μελανώματος εξαρτάται από το κλινικό του στάδιο, δηλαδή από το πόσο έγκαιρα ή όχι διαγνώστηκε. Στο αρχικό στάδιο, η αντιμετώπιση είναι χειρουργική. Το μελάνωμα αφαιρείται μαζί με το δέρμα που βρίσκεται γύρω του. Αν το μελάνωμα είναι σχετικά μεγάλο, ενδέχεται να είναι αναγκαία και η αφαίρεση των πλησιέστερων λεμφαδένων, αλλά αν έχει επεκταθεί, τότε ο γιατρός παραπέμπει τον ασθενή σε ειδικό ογκολόγο. Το μελάνωμα, πάντως, αν διαγνωστεί έγκαιρα, θεραπεύεται 100%.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία ΤΗ δρ. Κατερίνα Λαμπρινοπούλου, δερματολόγο-αφροδισιολόγο, μέλος της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Ακαδημίας Δερματολογίας.