Πρόληψη κατά του ΑΙDS: Έρωτας χωρίς φόβο

Το 1985 είναι η χρονιά που ο ηθοποιός Rock Hudson πεθαίνει από AIDS και η Αμερική συνειδητοποιεί ότι η νόσος αυτή είναι ­υπόθεση όλων. Σήμερα, το θυμόμαστε την 1η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια ­Ημέρα κατά του AIDS, την ημέρα που τα μέσα ενημέρωσης γεμίζουν κοινω­νικά μηνύματα. Το AIDS, όμως, δεν είναι μια περιθωριακή ασθένεια που «θερίζει» τη Ζάμπια και το Μαλάουι, ούτε η νόσος των ομοφυλοφίλων, όπως κάποτε πίστευαν. Είναι κάτι που αφορά όλους μας και κυρίως τους νέους. Μπορεί η νόσος που χαρακτήρισε τον 20ο αιώνα να μην είναι πια στη «μόδα», ωστόσο εξακο­λουθεί να υπάρχει. Αν όλα αυτά σας φοβίζουν, θυμηθείτε ότι η προστασία από τη νόσο είναι υπόθεση απλή.

Τα συμπτώματα της λοίμωξης
Το AIDS συνήθως παίρνει καιρό (2-10 χρόνια ή περισσότερο) για να εκδηλω­θεί από τη στιγμή που το άτομο μολυνθεί με HIV και τα συμπτώματα της πρωτολοίμωξης μοιάζουν με αυτά της γρίπης ή άλλων ασθενειών, όπως η ηπατίτιδα. Σταδιακά, η άμυνα του οργανισμού «πέφτει» και πα­ρουσιάζονται συμπτώματα, όπως κόπωση, πυρετός, απότομη απώλεια βάρους, κολπικές ή στοματικές μυκητιάσεις, λοιμώξεις από έρπητα απλό ή ζωστήρα, πρήξιμο των λεμφαδένων, ενώ μπορεί να εμφανιστούν και κακοήθειες. Επίσης, ο ιός μπορεί να προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, προκαλώντας π.χ. προβλήματα μνήμης. Με την πάροδο του χρόνου, εκδηλώνονται συμπτώματα από όλα τα συστήματα.
Τα ξέρετε, αλλά…
● Ο ιός επιζεί έξω από τον ανθρώπινο οργανισμό για ελάχιστη ώρα, γι’ αυτό δεν μεταδίδεται με τον αέρα, τη χειραψία, το αγκάλιασμα, το φιλί, τη θάλασσα, την πισίνα, τον ιδρώτα, την κοινή χρήση ποτηριών, πιρουνιών, πιάτων, τις τουαλέτες, τα έντομα και τα ζώα.
● Ο ιός περιέχεται σε ποσότητες ικανές να μολύνουν στο αίμα, το σπέρμα, τα προσπερματικά υγρά, τα κολπικά υγρά και το μητρικό γάλα. Βρίσκεται επίσης στο σάλιο, αλλά σε ποσότητες που δεν επαρκούν για τη μετάδοσή του. Επομένως, μεταδίδεται:
› Όταν μολυσμένο αίμα εισχωρήσει στο σώμα μέσω αμυχών, πληγών ή βλεννογόνων. Γι’ αυτό, αποφεύγετε την κοινή χρήση αντικειμένων όπου μπορεί να υπάρχουν υπολείμματα από αίμα άλλων ατόμων (π.χ. οδοντόβουρτσες, ξυράφια, σύριγγες) και στην περίπτωση που κάνετε τατουάζ, τρύπες στα αυτιά, body piercing, βελονισμό, μανικιούρ, πεντικιούρ βεβαιωθείτε ότι τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται είναι κατάλληλα αποστειρωμένα.
› Όταν κάποιος βλεννογόνος ή πληγή στο δέρμα έρθουν σε επαφή με σπέρμα ή κολπικά υγρά. Από τις σεξουαλικές πράξεις, οι πιο «επικίνδυνες» είναι ο κολπικός και ο πρωκτικός έρωτας, καθώς οι βλεννογόνοι στις περιοχές αυτές τραυματίζονται εύκολα. Όσο για το στοματικό σεξ, αν και δεν θεωρείται σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου, μπορεί να γίνει αν υπάρχουν πληγές στο στόμα (π.χ. από το βούρτσισμα) ή ουλίτιδα.
› Από τη μητέρα στο βρέφος κατά τον τοκετό και το θηλασμό, αλλά όχι στη διάρκεια της ίδιας της εγκυμοσύνης.

Απόλαυση και προστασία! Η ασφαλής σεξουαλική συμπεριφορά περιορίζει σημαντικά τις πιθανότητες έκθεσης στον ιό, χωρίς να στερεί την απόλαυση.
● Προφυλακτικά. Η αγορά τους δεν είναι ταμπού. Η συστηματική και σωστή χρήση τους είναι η πρώτη ασπίδα προστασίας. Χρησιμοποιείτε προφυλακτικά από latex, ελέγχετε την ημερομηνία λήξης τους και πετάτε όσα έχουν εκτεθεί στον ήλιο ή σε ζέστη, έχουν μείνει στην τσέπη σας ή στο αυτοκίνητο για καιρό. Προτιμάτε τις γνωστές μάρκες, ελέγχετε το προφυλακτικό για τη σφραγίδα CE, για το διεθνές πρότυπο σχετικά με την ποιότητα των προφυλακτικών EN ISO 4074 και για την ένδειξη «ηλεκτρονικά ελεγμένο». Μη χρησιμοποιείτε δύο προφυλακτικά μαζί, γιατί είναι πιο εύκολο να γλιστρήσει το ένα ή και τα δύο, και μη χρησιμοποιείτε το ίδιο προφυλακτικό για κολπική και πρωκτική επαφή. Όσο για το στοματικό σεξ, αποφύγετέ το όταν υπάρχουν προβλήματα στοματικής υγείας.
● Ερωτικά βοηθήματα. Ό,τι κι αν χρησιμοποιείτε (π.χ. δονητές), φροντίστε να καλύπτεται με προφυλακτικό και μην αλλάζετε από κολπική σε πρωκτική επαφή ή από ένα άτομο σε άλλο με το ίδιο προφυλακτικό.
● Λιπαντικά. Χρησιμοποιείτε λιπαντικά με βάση το νερό και όχι το ­λάδι, γιατί σπάει τα προφυλακτικά. Μη χρησιμοποιείτε επίσης βαζελίνη, κρέμες χεριών ή λοσιόν.
● Εξετάσεις. Κάνετε τακτικά εξέταση αίματος για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, κυρίως πριν ξεκινήσετε μια σχέση, και προσπαθήστε να πείσετε και το/τη σύντροφό σας να εξεταστεί.

Μάθετε τη διαδικασία
Αν υποψιάζεστε ότι μπορεί να έχετε εκτεθεί στον ιό:
● Απευθυνθείτε το συντομότερο στη Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων ή στα εξωτερικά ιατρεία του πλησιέστερου νοσοκομείου.
● Θα σας ζητηθεί να κάνετε εξέταση αίματος. Εξετάσεις γίνονται σε όλες τις Αιμοδοσίες και Μονάδες Λοι­μώ­ξεων των νοσοκομείων χωρίς ραντεβού και είναι δωρεάν για όλους. Οι πρώτες απαντήσεις λαμβάνονται μέσα σε 2 ημέρες. Αν είναι θετικές, απαιτείται επιβεβαίωση και οι τελικές απαντήσεις λαμβάνονται μετά από μία εβδομάδα.
● Αν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ­μόλυνσης, ο γιατρός θα σας ­χορηγήσει αγωγή, που ονομάζεται «Προφύλαξη μετά την Έκθεση» και περιλαμβάνει ένα συνδυασμό τριών φαρμάκων κατά του HIV, με σκοπό να εμποδιστεί η εξάπλωση του ιού. Χορηγείται για ­σύντομο χρονικό διάστημα και έχει αποτέλεσμα αν την αρχίσετε μέσα σε 72 ώρες. Οι πιθανότητες να μη νοσήσετε είναι πολύ μεγάλες. Αν πάλι έχετε ήδη μολυνθεί, ακολουθείται διαφορετική αγωγή.

Οι εξετάσεις: ποιες και πότε
Ο έλεγχος για μόλυνση από τον HIV γίνεται με εξέταση αίματος που ανιχνεύει αντισώματα του οργανισμού κατά του ιού. Η συνηθέστερη εξέταση είναι η ELISA και τα θετικά αποτελέσματά της επαληθεύονται με μια δεύτερη εξέταση στο ίδιο δείγμα αίματος, τη Western Blot. Αν βγουν θετικές η ELISA και η Western Blot, ακολουθεί εξέταση «ιικού φορτίου», δηλαδή απευθείας μέτρηση του ιού στο αίμα.
Στους 3 μήνες, το 97-99% όσων έχουν μολυνθεί εμφανίζουν αντισώματα, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες εμφανίζονται και 6 μήνες μετά. Έτσι, αν εξεταστείτε νωρίτερα από τους 3 μήνες, μπορεί να μην έχετε αναπτύξει μετρήσιμα αντισώματα, γι’ αυτό συστήνεται η εξέταση να ­γίνεται στους 3 μήνες και, αν είναι αρνητική, να επαναλαμβάνεται στους 6 μήνες. Παρόλο που τα τεστ νεό­τερης γενιάς ανιχνεύουν τα αντισώματα νωρίτερα, οι παραπάνω μήνες παραμένουν ο κανόνας.

Είναι απόρρητες οι εξετάσεις;
Η εξέταση γίνεται ανώνυμα, χωρίς να χρειάζεται ταυτότητα, διαβατήριο, βιβλιάριο. Καλύπτεται από το ιατρικό απόρρητο και το αποτέλεσμα ανακοινώνεται μόνο σε εσάς. Η συγκατάθεσή σας για μια τέτοια εξέταση είναι απαραίτητη. Ωστόσο, θεωρείται δεδομένη όταν δωρίζετε αίμα, όργανα, ιστούς, μητρικό γάλα. Τέλος, οι σύντροφοί σας (πρόσφατοι και παλαιότεροι) ενημερώνονται μόνο αν δώσετε τη συγκατάθεσή σας, ενώ δεν είστε υποχρεωμένοι να αποκαλύψετε τα ονόματά τους.

Υπάρχει θεραπεία;
Αν και δεν υπάρχει ριζική θεραπεία, η ανάπτυξη νέων φαρμάκων έχει ­μετατρέψει το AIDS σε χρόνια νόσο. Η βασική μέθοδος αντιμετώπισης του ιού είναι η αντιρετροϊκή αγωγή (HAART), που περιλαμβάνει την ταυτόχρονη χορήγηση τριών ή περισσότερων αντιρετροϊκών φαρμάκων. Τα ­φάρμακα αυτά καθυστερούν ή εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό του ιού, μειώνοντας σημαντικά τα επίπεδά του στο αίμα. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, έχουν παραχθεί αρκετά νέα φάρμακα πιο δραστικά, στα οποία ο ιός αναπτύσσει σε μικρότερο ποσοστό αντοχή, έχουν λιγότερες ανεπιθύμητες ­παρενέργειες και είναι πιο εύκολα στη λήψη. Έτσι, επιμηκύ­νεται η διάρκεια και βελτιώνε­ται η ποιό­τητα ζωής των ασθενών. Όπως είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή του στο VITA ο Robert Gallo: «Μπορεί εγώ ή εσείς να έχουμε κάτι και, παρ’ όλα αυτά, να ζούμε καλά. Έτσι και κάποιος που έχει μολυνθεί από τον HIV έχει κάτι, αλλά μπορεί να ζει καλά εφόσον έχει ιατρική φροντίδα και φάρμακα».
Πού μπορώ να απευθυνθώ;

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Μάριο Λαζανά, διευθυντή Γ’ Παθολογικού Τμήματος και Μονάδας Λοιμώξεων του “Κοργιαλένειου-Μπενάκειου” Νοσοκομείου.