«Μαμά, αύριο έχουμε να πάμε στο σχολείο πληροφορίες για τον Μάρκο Μπότσαρη!». Όταν εγώ ήμουν στο δημοτικό, η απάντηση που θα έπαιρνα θα ήταν: «Φέρε την εγκυκλοπαίδεια να ψάξουμε»! Σήμερα, φαντάζομαι ότι ένα παιδί που θα έκανε την παραπάνω δήλωση στους δικούς του γονείς θα άκουγε: «Μπες στο Ίντερνετ να ψάξουμε… ». Κι αυτό, βέβαια, είναι και το αναμενόμενο, καθώς το Διαδίκτυο είναι ένα ανεκτίμητο εργαλείο ενημέρωσης, γνώσης, ψυχαγωγίας, ακόμη και κοινωνικοποίησης. Ποιος θα φανταζόταν, όμως, ότι θα έφτανε μια ημέρα που οι γονείς θα πίεζαν τα παιδιά τους να βγουν από το Ίντερνετ, που θα διαπραγματεύονταν τις ώρες που θα τα άφηναν να «σερφάρουν» και που θα έφταναν ακόμη και να ανησυχούν, επειδή παραμελούν όλα τα υπόλοιπα για να παίζουν ένα παιχνίδι συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο; Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ημέρα αυτή έχει φτάσει προ πολλού, καθώς πολλά παιδιά -κυρίως αγόρια- στην εφηβεία ή και λίγο μετά τα 20 παρουσιάζουν σημάδια υπερβολικής ενασχόλησης, ακόμη και «εθισμού», με το Διαδίκτυο. Μάλιστα, στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (M.E.Y.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», παρακολουθούνται ήδη 40 έφηβοι που παρουσιάζουν σημάδια «εθισμού» στο Διαδίκτυο.





Διεθνή ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι στην Ελλάδα το 1% των εφήβων έχει εθιστεί στη χρήση του Διαδικτύου, ενώ στη Νορβηγία το 1,98%, στην Κίνα το 2,4% και στην Κορέα το 14%. Στη χώρα μας ειδικά, η έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (M.E.Y.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» το 2007 σε δείγμα 897 εφήβων, ηλικίας κατά μέσο όρο 15 ετών, που ζούσαν στην Αττική, έδειξε τα εξής:
› Το 12,8% παρουσίαζε περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση του Διαδικτύου και το 1% ήταν «εθισμένο» στο Διαδίκτυο.
› Ο πιο συχνός λόγος χρήσης του Διαδικτύου ήταν τα διάφορα παιχνίδια.
› Το 4,2% του δείγματος είχε δεχθεί απειλές μέσω του Διαδικτύου.
› Το 53,4% χρησιμοποιούσε ήδη το Διαδίκτυο για διάστημα μεγαλύτερο του έτους.
› Το 26% το χρησιμοποιούσε καθημερινά και το 8% για περισσότερες από 20 ώρες εβδομαδιαίως.
› Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια.








Για τα παιδιά, όπως και για τους ενηλίκους, το Διαδίκτυο είναι ένας τεράστιος χώρος ενημέρωσης και επιμόρφωσης, επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης (chat, e-mail κλπ.), αλλά και ψυχαγωγίας (με κυριότερο τέτοιο μέσο τα παιχνίδια που παίζονται online). Για το πρόβλημα της υπερβολικής ενασχόλησης ευθύνονται συνήθως τα παιχνίδια που παίζονται online (ο «παίκτης» χρειά­ζεται να είναι συνδεδεμένος στο Διαδίκτυο). Στα παιχνίδια αυτά -λέγονται M.M.O. (Μassive Multiplayer Online) και συνήθως ανήκουν στην κατηγορία των R.P.G. (Role Playing Games), όπως τα δημοφιλή «World of Warcraft» και «Lineage»-, κάθε παίκτης επιλέγει ένα χαρακτήρα-ήρωα, που τον εξελίσσει όσο περισσότερο παίζει. Έτσι, το παιδί «αναγκάζεται» να παίζει όσο περισσότερο μπορεί, ώστε να φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα που έχει επιλέξει και, παράλληλα, να βρίσκεται συνδεδεμένο στο Διαδίκτυο πολλές ώρες και κυρίως εκείνες που έχουν επιλέξει και οι υπόλοιποι παίκτες-χρήστες να βρίσκονται online (συνδεδεμέ­νοι), για να παίξουν όλοι μαζί, συ-χνά ως «συμμορία», αντιμέτωποι με άλλους.




Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που μπορούν να σας υποψιάσουν ότι το παιδί σας μπορεί να είναι ακόμη και εξαρτημένο από το Διαδίκτυο. Τέτοιες είναι: › Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης με τον υπολογιστή. › Η παραμέληση των υποχρεώσεων και των άλλων ασχολιών του. › Η απότομη πτώση των σχολικών του επιδόσεων. › Η απομόνωση. › Ο περιορισμένος χρόνος που περνά με τους φίλους και την οικογένειά του. › Η ­επι­θετικότητα. › Η αδιαφορία για πράγματα που παλιά το ευχαριστούσαν. › Σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι, ξηροφθαλμία κ.ά.
Όταν το πρόβλημα γίνεται μόνιμο, θα παρατηρήσετε ότι το παιδί θα μιλά μόνο για το Διαδίκτυο, θα θέλει να περνά όλο και περισσότερο χρόνο στο Ίντερνετ, δεν θα μπορεί να ορίσει το χρόνο που θα παραμένει «δικτυωμένο», θα έχει άγχος, έμμονες σκέψεις ή ακόμη και όνειρα που θα αφορούν το Ίντερνετ κ.ά.
Το αποτέλεσμα; Πιθανώς το παιδί να παραμελήσει το σχολείο και τις άλλες του δραστηριότητες (π.χ. ξένες γλώσσες, αθλήματα κλπ.) ή και να τα σταματήσει τελείως, να απομονωθεί από την οικογένεια και τους φίλους, να κλέβει χρήματα από την οικογένεια για να παίζει στα Internet café, να ζει κλεισμένο σε ένα δωμάτιο, να μην τρώει ή, αντίθετα, να παχύνει πάρα πολύ, να αδιαφορεί για την προσωπική του υγιεινή, να μην αλλάζει ρούχα για μέρες, να είναι επιθετικό, ενδεχομένως να μην κοιμάται για ολόκληρα 24ωρα κ.ά.
Το φαινόμενο είναι συχνότερο σε αγόρια στη μέση εφηβεία (15-17 ετών), που μπορεί να προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες και πολλές φορές έχουν προβλήματα, όπως κατάθλιψη, υπερκινητικότητα και διάσπαση προσοχής. Ωστόσο, οι ειδικοί δεν μπορούν να είναι πάντα σίγουροι για το αν τα ψυχικά προβλήματα προϋπάρχουν και προδιαθέτουν σε συμπεριφορές εθισμού ή αν εμφανίζονται μετά, ως αποτέλεσμα του «εθισμού».




Καθώς συχνά -τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις- οι έφηβοι αυτοί παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα (π.χ. κατάθλιψη, διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα κ.ά.), οι ειδικοί, ψυχολόγοι και παιδοψυχίατροι, φροντίζουν να αντιμετωπίσουν πρώτα αυτά και, αν το κρίνουν αναγκαίο, χορηγούν και φαρμακευτική αγωγή. Στη συνέχεια, με ψυχολογική υποστήριξη και εκπαίδευση παιδιών και γονέων, προσπαθούν να βοηθήσουν στο να ελεγχθεί και το πρόβλημα του «εθισμού». Όταν, όμως, το πρόβλημα έχει οργανωθεί πλήρως, συχνά ο έφηβος δεν αναγνωρίζει την εξάρτησή του, δεν συνεργάζεται, λέει ψέματα, εξαπατά γονείς και θεραπευτές και φέρεται σαν να είναι εξαρτημένος από ουσίες. Στη χώρα μας, πέρα από την αναζήτηση βοήθειας σε ιδιώτες ψυχολόγους και ψυχιάτρους, οι έφηβοι μέχρι 18 χρονών και οι γονείς τους μπορούν, επίσης, να ζητήσουν βοήθεια στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πα­νεπιστημίου Αθηνών του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» (Με­σογείων 24, 6ος όροφος, τηλ. για ραντεβού: 210-77.10.824, 10.00-14.00).




Αν πάρετε, λοιπόν, την απόφαση να δώσετε στα παιδιά πρόσβαση σε έναν υπολογιστή, θα πρέπει:
● Να ασχολείστε και εσείς με τους υπολογιστές, αφού είναι ο μόνος τρόπος να επιβλέπετε τα παιδιά σας, να τα βοηθάτε να επιλέξουν με τι θα ασχοληθούν στο κομπιούτερ τους και να γνωρίζετε τι ακριβώς κάνουν.
● Να γνωρίσετε τι πραγματικά είναι το Ίντερνετ και να μάθετε να φιλτράρετε τις «πληροφορίες» του, ώστε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να συνειδητοποιήσουν ότι όλα όσα βρίσκουν στις σελίδες του δεν είναι αληθινά, αγαθά και ασφαλή, και να μάθουν να ξεχωρίζουν τον πραγματικό από τον «εικονικό» κόσμο.
● Να μην τους απαγορεύετε εντελώς την πρόσβαση στο Διαδίκτυο από τον υπολογιστή του σπιτιού, επειδή, αν δεν μπορούν να το χρησιμοποιήσουν στο σπίτι, θα το κάνουν οπουδήποτε αλλού.
● Να μην αντιμετωπίζετε τον υπολογιστή ως ένα μέσο που θα σας βοηθήσει να κρατάτε τα παιδιά σας απασχολημένα για να μη σας ενοχλούν.
● Να τοποθετήσετε τον υπολογιστή σε ένα σημείο όπου θα μπορείτε, με διακριτικό τρόπο, να παρακολουθείτε τα παιδιά σας όταν τον χρησιμοποιούν, αλλά και να τους δίνετε την ευκαιρία να μοιράζονται μαζί σας ό,τι τα ενδιαφέρει, τα προβληματίζει.
● Να επιλέγετε με προσοχή και να γνωρίζετε τα προγράμματα, αλλά και τα παιχνίδια με τα οποία ασχολούνται. Αν είναι απαραίτητο, ζητήστε τη συμβουλή κάποιου ειδικού.
● Να τους δώσετε να καταλάβουν ότι η χρήση του υπολογιστή πρέπει να γίνεται με μέτρο και να μην παραμελούν τις υπόλοιπες δραστηριότητες, το παιχνίδι, τους φίλους, την ξεκούραση και τα μαθήματά τους. Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, ο χρόνος που αφιερώνουν καθημερινά τα παιδιά σε καθιστικές δραστηριότητες (τηλεόραση, ηλεκτρονικός ­υπολογιστής) δεν πρέπει να ξεπερνά τις δύο ώρες (μάλιστα, κάποιοι πιο «σκληροπυρηνικοί» συστήνουν να περιοριστεί σε μία ώρα).
● Να μη χρησιμοποιείτε τον υπολογιστή και το Διαδίκτυο ως επιβράβευση ή ως τιμωρία.
● Αν παρατηρήσετε περίεργες συμπεριφορές ή υπερβολική χρήση από την πλευρά των παιδιών σας, αναζητήστε βοήθεια.



Το πρώτο κέντρο απεξάρτησης από το Διαδίκτυο λειτούργησε το 1995 στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. και την ίδια χρονιά ο νεοϋορκέζος ψυχίατρος Ivan Goldberg υιοθέτησε πρώτος τον όρο «εθισμός στο Διαδίκτυο» (Internet addiction). Παρ’ όλα αυτά, οι όροι «εξάρτηση» και «εθισμός» χρησιμοποιούνται σε εισαγωγικά, επειδή η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία δεν έχει ακόμη αποδεχτεί την ύπαρξη αληθούς τέτοιου εθισμού.





●

Αν θέλετε να γνωρίζετε σε ποιους διαδικτυακούς τόπους έχουν πρόσβαση τα παιδιά σας, χρησιµοποιήστε ένα πρόγραµµα φιλτραρίσµατος περιεχοµένου, µε το οποίο θα µπορείτε να µπλοκάρετε την πρόσβασή τους σε ιστοσελίδες µε ακατάλληλο περιεχόµενο, όπως βία, πορνό, τζόγος κ.ά. Με τη φράση-κλειδί «parental control» θα βρείτε πολλά τέτοια προγράµµατα (κάποια από αυτά και δωρεάν), αν ψάξετε στο ∆ιαδίκτυο ή απευθυνθείτε σε κάποιον πάροχο Ίντερνετ. Επιπλέον, τα ίδια τα Windows προσφέρουν δυνατότητα ελέγχου, όχι µόνο της πρόσβασης στο ∆ιαδίκτυο, αλλά και της χρήσης του υπολογιστή (π.χ. για πόση ώρα µπορεί το παιδί να είναι στο κοµπιούτερ κ.ά.). Προσέξτε όµως, γιατί τα προγράµµατα αυτά µπορεί να είναι κατάλληλα για να «περιορίσετε» τα µικρότερα παιδιά, αλλά τα µεγαλύτερα είναι πολύ πιθανό να µπορούν να επέµβουν στον υπολογιστή και να τα απενεργοποιήσουν.

●

Αν έχετε παιδιά που πηγαίνουν στο Γυµνάσιο, µπορείτε να συµµετάσχετε στο κρατικό πρόγραµµα γονείς.gr ώστε να εκπαιδευτείτε δωρεάν σε σχέση µε το ∆ιαδίκτυο. Χρειάζεται απλά να συµπληρώσετε µία αίτηση µέχρι τις 15/11 στο σχολείο του παιδιού σας.