Είναι οι αρτηρίες σας… συνομήλικές σας;

Πόσων χρονών είναι… τα αγγεία σας και, ειδικότερα, οι πολύτιμες αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά σας; Εάν καπνίζετε, είστε παχείς, έχετε υψηλή χοληστερίνη και δεν περπατάτε ούτε δέκα λεπτά την ημέρα, τότε οι αρτηρίες σας μάλλον δεν είναι συνομήλικές σας. Ενδεχομένως να αντιστοιχούν στις αρτηρίες ενός ανθρώπου 5-10 χρόνια μεγαλύτερου. Γι’ αυτό και οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι «είμαστε τόσο νέοι όσο και οι αρτηρίες μας». Μάλιστα, είναι πλέον σε θέση να εξετάζουν την ηλικία των αγγείων και να εκτιμούν αν συμπίπτει με τη χρονολογική μας ηλικία (στα αγγεία περιλαμβάνονται οι αρτηρίες και οι φλέβες, αλλά, δεδομένου ότι οι αρτηριακές παθήσεις είναι πολύ πιο σοβαρές από τις φλεβικές, οι όροι αρτηριακές και αγγειακές παθήσεις σχεδόν ταυτίζονται). Ας δούμε, όμως, πιο αναλυτικά τι συμβαίνει στις αρτηρίες καθώς περνούν τα χρόνια και πώς μπορεί να διαπιστωθεί η πραγματική τους ηλικία…

Πώς γερνούν οι αρτηρίες
Τα τοιχώματα των αρτηριών είναι «επενδυμένα» με τρεις στιβάδες κυττάρων (τον έξω, το μέσο και τον έσω χιτώνα). Το μεσαίο «στρώμα» κυττάρων (ο μέσος χιτώνας) αποτελεί­ται από λεία μυϊκά κύτταρα και από ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης, σε καθορισμένες αναλογίες. Με την ­πάροδο των χρόνων, μειώνεται η ελαστίνη, αλλοιώνεται η ­ποιότητά της και αυξάνεται το κολλαγόνο. Αυτές οι ­μεταβολές έχουν ως αποτέλεσμα το αγγείο να γίνεται πιο ­δύσκαμπτο (πιο σκληρό), γεγονός που έχει στενή σχέση με την ­αύξηση της αρτηριακής πίεσης και την πρόκληση υπέρτα­σης. Καθώς τα αγγεία «σκληραίνουν», αυξάνεται η διαφο­ρά μεταξύ των τιμών της συστολικής πίεσης (μεγάλης) και της διαστολικής πίεσης (μικρής). Οι μεταβολές αυτές αυξάνουν, παράλληλα, και τη διαφορά ανάμεσα στις δύο πιέσεις (τη διαφορική πίεση). Η διαδικασία αυτή της γήρανσης των αγγείων είναι γνωστή και ως αρτηριοσκλήρυνση.

Πότε αρχίζουν να γερνούν τα αγγεία
H ηλικία των 55-60 ετών (ειδικότερα για τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση) θεωρείται ότι σηματοδοτεί την προοδευτική αλλαγή στην ελαστικότητα των αγγείων. Ωστόσο, εκτιμάται ότι τα ηλικιακά όρια είναι μάλλον εξατομικευμένα. Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένες ­θεωρίες, ακόμη και το πολύ χαμηλό ή το πολύ αυξημένο βάρος γέννησης του νεογνού, καθώς και η πρόωρη γέννηση, αποτελούν παράγοντες ταχύτερης αγγειακής γήρανσης. Εντούτοις, διεξάγονται μελέτες, προκειμένου να διαπιστωθεί αν ευσταθούν οι παραπάνω θεωρίες.

Οι παράγοντες γήρανσης των αγγείων
Οι ειδικοί εξηγούν ότι αναμφίβολα υπάρχει μια γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση της αρτηριοσκλήρυνσης. Πέραν της κληρονομικότητας, όμως, η γήρανση των αγγείων επιδεινώνεται και επιταχύνεται από παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας. Ένας 50χρονος με σακχαρώδη διαβήτη, λόγου χάρη, έχει κατά κανόνα αγγεία που αντιστοιχούν σε έναν 65χρονο. Παρουσιάζει, δηλαδή, το λεγόμενο «σύνδρομο πρόωρης αγγειακής γήρανσης». Με απλά λόγια, η λειτουργικότητα των αρτηριών του αντιστοιχεί σε άτομο μεγαλύτερης ηλικίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι κυριότεροι παράγοντες που επιταχύνουν τη γήρανση των αγγείων είναι:
› Ο διαβήτης, επειδή προκαλεί τις μεγαλύτερες φθορές στα αγγεία, αλλάζοντας τόσο τη δομή όσο και τη λειτουργία τους.
› Η υπέρταση.
› Η δυσλιπιδαιμία (η αυξημένη χοληστερίνη).
› Το κάπνισμα.

Πόσο γρήγορα…«ταξιδεύει» ο σφυγμός σας;
Τα τελευταία δέκα χρόνια, οι ειδικοί έχουν στη διάθεσή τους μεθόδους που τους επιτρέπουν να εξετάσουν την ηλικία των αγγείων, κάτι που παλαιότερα δεν ήταν εφικτό. Η πιο αξιόπιστη μέθοδος που εφαρμόζεται μετρά την ταχύτητα με την οποία ο σφυγμός (το σφυγμικό κύμα) «ταξιδεύει» μέσα στις αρτηρίες από την καρωτίδα (στο λαιμό) έως τη μηριαία αρτηρία. Η μέτρηση γίνεται με μια συσκευή που ονομάζεται complior και αποτελεί έναν έμμεσο δείκτη της ελαστικότητας και της λειτουργικότητας των αρτηριών. Το μόνο που απαιτείται είναι η ­τοποθέτηση ενός ακροδέκτη στο λαιμό και ενός ακόμη στο μηρό του ασθενούς. Εν συνεχεία, το μηχάνημα δίνει αυτόματα το αποτέλεσμα, αφού προηγουμένως έχει τροφοδοτηθεί με ορισμένα στοιχεία, όπως το ύψος και το βάρος του εξεταζομένου. Έπειτα, οι ειδικοί εκτιμούν το αποτέλεσμα της μέτρησης, για να διαπιστώσουν αν η ελαστικότητα των αρτηριών συμπίπτει με την ηλικία του εξεταζομένου. Ας υποθέσουμε, λόγου χάρη, ότι ένας 40χρονος θα έπρεπε να έχει φυσιολογική ταχύτητα σφυγμικού κύματος 8 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Αν η εξέτασή του αποκαλύψει ταχύτητα 8,5 μέτρων ανά δευτερόλεπτο, τότε η ηλικία των αγγείων του είναι αντίστοιχη με ενός 48χρονου. Η εξέταση αυτή δεν είναι ίδια με το triplex καρωτίδων-μηριαίων, το οποίο δεν δίνει πληροφορίες για τη σκλήρυνση των αγγείων, αλλά παρέχει στοιχεία για την πάχυνσή τους, δηλαδή για την παρουσία αθηρωματικών πλακών.

Ποιους αφορά το τεστ της αγγειακής γήρανσης
Η εξέταση απαιτεί ειδικό εξοπλισμό, καθώς και εξειδικευμένες γνώσεις. Προς το παρόν διεξάγεται στο πλαίσιο του ελέγχου στον οποίο υποβάλλονται οι ασθενείς με παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, δηλαδή οι υπερτασικοί, οι διαβητικοί και οι υπερλιπιδαιμικοί ασθενείς. Ειδικότερα, η εξέταση έχει μελετηθεί κυρίως σε υπερτασικούς ασθενείς, στους οποίους εφαρμόζεται πειραματικά τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι ειδικοί μπορούν να αξιολογήσουν τυχόν αυξημένες τιμές σκληρότητας των αρτηριών σε αυτούς τους ασθενείς και, αν χρειαστεί, να τροποποιήσουν ανάλογα την αγωγή που ακολουθούν.
Προσοχή: Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η εν λόγω ­εξέταση δεν ανήκει στις εξετάσεις ρουτίνας. Διεξάγεται στο ­πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων στα ιατρεία υπέρτασης ορισμένων δημόσιων νοσοκομείων, στο «Ιπποκράτειο», στο «Αλεξάνδρα», στο «Σωτηρία» και στο «Αττικόν». Ωστόσο, δεν είναι κοστολογημένη, ούτε «γράφεται» σε βιβλιάρια υγείας.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΤΣΙΟΥΦΗ, λέκτορα Καρδιολογίας της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής και υπεύθυνο της Μονάδας Υπέρτασης στο «Ιπποκράτειο Νοσοκομείο».