Πόσο κινδυνεύουμε από το ηλιέλαιο;

Πρέπει να ανησυχούμε για το επιμολυσμένο ηλιέλαιο που κυκλοφόρησε στη χώρα μας; Σε ποια τρόφιμα περιέχεται; Κινδυνεύει πραγματικά η υγεία μας; Οδηγός επιβίωσης από το vita.gr.

Επιμολυσμένο ηλιέλαιο «ρέει» ποτάμι στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι ενώ οι εταιρείες συνεχίζουν να αποσύρουν από τα ράφια των σούπερ μάρκετ ποσότητες ηλιελαίου εμείς ανησυχούμε για το τι μπορεί να πάθουμε από τις ποσότητες που ήδη έχουμε καταναλώσει, καθώς και από τα δεκάδες προϊόντα για την παραγωγή των οποίων μπορεί να χρησιμοποιήθηκε ηλιέλαιο επιμολυσμένο με ορυκτέλαιο.

Πόσα… οκτάνια φάγαμε;
Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί για το μολυσμένο ηλιέλαιο εστάλησαν δύο σήματα, ένα από τη Γαλλία και ένα από την Ελβετία. Το γαλλικό σήμα ανέφερε ότι βρέθηκε ηλιέλαιο με συγκεντρώσεις ορυκτελαίου 5,79 γρ. ανά κιλό, ενώ οι ελβετικές αρχές 0,9 γρ. ανά κιλό. Ωστόσο, στην Ελλάδα δυστυχώς, μέχρι τώρα ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων δεν έχει ενημερώσει τους καταναλωτές για το ποια ακριβώς είναι η συγκέντρωση ορυκτελαίου που βρέθηκε στο μολυσμένο ηλιέλαιο και παραμένει ασαφές αν έχει χρησιμοποιηθεί επικίνδυνο ηλιέλαιο στην παραγωγή και άλλων τροφίμων. Το σίγουρο πάντως είναι ότι από το Φεβρουάριο του 2008, που ήρθε στο Βόλο το πλοίο με το ηλιέλαιο-δηλητήριο από την Ουκρανία, καταναλώνουμε επικίνδυνο ηλιέλαιο, χωρίς να το γνωρίζουμε.

Τι μπορεί να πάθουμε;
Σύμφωνα με το δρ. Μιχάλη Χάλαρη, χημικό, σύμβουλο της ΕΕΧ (Ένωση Ελλήνων Χημικών) και μέλος του ΕΣΠΕΤ (Εθνικού Συμβουλίου Πολιτικής Ελέγχου Τροφίμων), όλα εξαρτώνται από :

■Το είδος ορυκτέλαιου που έχουμε καταναλώσει (υψηλό, μέτριο ή χαμηλό ιξώδες ορυκτέλαιο).
■ Την ποσότητα που έχουμε καταναλώσει.
■Τη συχνότητα της κατανάλωσης του επιμολυσμένου προϊόντος.
■Τις βιολογικές παραμέτρους (ηλικία, ικανότητα μεταβολισμού)
Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά το είδος, σύμφωνα με τον κ. Χάλαρη, δεν έχουμε σαφή εικόνα του τι είδος ορυκτέλαιο περιέχεται στο ηλιέλαιο. Όσο πάντως μειώνεται το ιξώδες (δείκτης ρευστότητας), τόσο πιο τοξικό γίνεται.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΕΦΕΤ τα διαθέσιμα αναλυτικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι ο συγκεκριμένος τύπος ορυκτελαίου που βρέθηκε στο ηλιέλαιο είναι υψηλού ιξώδους και, σύμφωνα με την ενημέρωση της EFSA, είναι χαμηλού επιπέδου τοξικότητας.
Η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη για το υψηλού ιξώδους ορυκτέλαιο είναι 20 mg ανά κιλό σωματικού βάρους, ενώ για τα χαμηλού ιξώδους ορυκτέλαια η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη φτάνει μόλις το 1 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.

Ανεπαρκή τα στοιχεία στην Ελλάδα
Πόσο όμως ορυκτέλαιο περιέχεται στο ηλιέλαιο, ώστε να υπολογίσουμε την ποσότητα που έχουμε καταναλώσει και να δούμε κατά πόσο κινδυνεύουμε; Δυστυχώς ούτε αυτό το ξέρουμε, αφού μέχρι στιγμής δεν έχουν δοθεί στοιχεία από μετρήσεις των συγκεντρώσεων ορυκτελαίου στα επιμολυσμένα δείγματα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το ορυκτέλαιο που θα καταναλώσουμε δεν αποβάλλεται από τον οργανισμό παραμένει και συσσωρεύεται δημιουργώντας τοξικό φορτίο που επιβαρύνει την υγεία σε βάθος χρόνου.
Το πόσο, λοιπόν, μπορεί να μας βλάψει θα φανεί στο μέλλον, εκτιμούν οι ειδικοί, και ανησυχούν ιδιαίτερα, γιατί δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρες οι βλαβερές επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση ορυκτέλαιου στον ανθρώπινο οργανισμό ακριβώς επειδή δεν πρόκειται για τρόφιμο, αλλά για λιπαντικό μηχανών. Παρόλα αυτά ορισμένοι επιστήμονες κάνουν λόγο για ένα άκρως επικίνδυνο έλαιο που μπορεί να προκαλέσει: αλλεργίες , γαστρεντερικές διαταραχές, βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα και πιθανόν και καρκινογενέσεις.

Μεγαλύτερη απειλή για τα παιδιά
Τα παιδιά κινδυνεύουν ίσως περισσότερο καθώς απ’ ό,τι φαίνεται το ηλιέλαιο αποτελεί βασικό συστατικό των αγαπημένων τους σνακ (πατατάκια, γαριδάκια, μπισκότα κ.λπ.). Επιπλέον όταν ένα παιδί καταναλώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα αυτά τα τοξικά προϊόντα κινδυνεύει να έχει πολύ πιο σοβαρές επιπτώσεις πρώτον γιατί καταναλώνει συνήθως μεγάλες ποσότητες των συγκεκριμένων τροφίμων σε σχέση με έναν ενήλικα και δεύτερον γιατί έχει μικρότερο βάρος, αλλά και ο οργανισμός του είναι πιο ευάλωτος.

Λίπη τηγανίσματος
Τι πρέπει να γνωρίζουμε


Βούτυρο, κρέμα γάλακτος, φοινικέλαιο.
Βασικό χαρακτηριστικό αυτών είναι ότι λόγω της δομής τους δεν αλλοιώνονται εύκολα κατά το μαγείρεμα και δεν σχηματίζουν trans σε σχέση με αυτά που περιέχουν πολυακόρεστα λιπαρά. Ωστόσο και μόνο το γεγονός ότι περιέχουν κυρίως κορεσμένο λίπος, με τις αρνητικές επιπτώσεις που ήδη αναφέρθηκαν, θα πρέπει να αποτρέπει τη χρήση τους στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική.

Ελαιόλαδο.
Ασφαλέστερο έλαιο για μαγείρεμα είναι το ελαιόλαδο γιατί χάρη στη σύνθεσή του έχει μεγάλη αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες. Γνωρίζοντας λοιπόν ότι η θερμοκρασία τηγανίσματος είναι 180 βαθμοί πρέπει να προτιμάτε το ελαιόλαδο.

Φυτικές μαργαρίνες, φυτικά σπορέλαια (αραβοσιτέλαιο, ηλιέλαιο, σογιέλαιο). Αποτελούν τα πιο ευαίσθητα στο μαγείρεμα λιπαρά. Δεν αντέχουν να μείνουν αδιάσπαστα σε θερμοκρασίες άνω των 170^ο C. Κατά τη διάσπασή τους δημιουργούνται βλαβερές ουσίες, δυνάμει καρκινογόνες.
Τηγανίζετε μόνο με ελαιόλαδο και κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες όπως:
■ Θερμοκρασία τηγανίσματος έως 170^ο C.
■ Προθέρμανση του λαδιού χωρίς όμως να καεί.
■ Καλό στράγγισμα των λαχανικών πριν το τηγάνισμα ή το αλεύρωμα.
■ Σύντομος χρόνος τηγανίσματος και αντικατάσταση του λαδιού μετά από κάθε τηγάνισμα.

Οδηγός επιβίωσης
■ Αποφύγετε την κατανάλωση προϊόντων τα οποία παρασκευάζονται με ηλιέλαιο.
■ Μην παραγγέλνετε σε εστιατόρια μαζικής εστίασης τρόφιμα που μπορεί να έχουν παρασκευαστεί με ύποπτο ηλιέλαιο (τηγανιτές πατάτες, χάμπουργκερ, πίτες για σουβλάκια κ.λπ.), αλλά και να έχουν τηγανιστεί σε σπορέλαια που δεν αλλάζονται τακτικά.
■Η παραμονή σε υψηλές θερμοκρασίες προκαλεί αλλοιώσεις σε όλα τα μαγειρικά έλαια, σε άλλα λιγότερο και σε άλλα περισσότερο. Για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο να μειώσετε το χρόνο έκθεσής τους σε υψηλές θερμοκρασίες, χρησιμοποιώντας το όποιο λάδι είτε ωμό, είτε προς το τέλος του μαγειρέματος
■ Μην καταναλώνετε τηγανητά προϊόντα με έντονη μυρωδιά της «τηγανίλας», καθώς συνήθως αυτή οφείλεται στο επικίνδυνο παραπροϊόν του τηγανίσματος trans-trans-2,4- δεκαδιενάλη. Μάλιστα στην συστηματική εισπνοή αυτής της ουσίας οφείλεται ο καρκίνος των μαγείρων στα κινέζικα εστιατόρια, όπου σερβίρονται πολλά τηγανητά πιάτα π.χ., ρύζι, κρέας, ακόμη και γλυκά.