Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως η σιωπηρή επιδημία της εποχής μας. Σιωπηρή επειδή είναι ασυμπτωματική μέχρι να συμβεί το πρώτο κάταγμα και επιδημία γιατί αφορά ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Πιθανώς μία στις δύο γυναίκες, κυρίως μετά την εμμηνόπαυση, πλήττονται από την ασθένεια. Η καλύτερη θεραπεία, βεβαίως, είναι η πρόληψη, γι’ αυτό και τα γαλακτοκομικά -η αποτελεσματικότερη πηγή ασβεστίου- πρέπει να αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής μας. Όταν όμως το πρόβλημα έχει ήδη ξεκινήσει, η διατροφή και η άσκηση δεν αρκούν. Τότε τη θεραπεία αναλαμβάνει η φαρμακευτική αγωγή. Ποια φάρμακα όμως είναι κατάλληλα για την αντιμετώπιση της ασθένειας; Πώς, ποιοι και πότε πρέπει να τα παίρνουν;
Το αν ανήκετε ή όχι στην κατηγορία των ανθρώπων που πάσχουν από οστεοπόρωση θα το μάθετε κάνοντας μια πολύ απλή εξέταση. Αυτή της οστικής πυκνότητας. Τη συγκεκριμένη εξέταση πρέπει να κάνουν όλες οι γυναίκες μεταξύ 50 και 65 ετών και οι άνδρες άνω των 70, εκτός εάν υπάρχουν ενδείξεις που επιβάλλουν να γίνει νωρίτερα. Πρόκειται για μια απλή εξέταση της οποίας το κόστος καλύπτουν τα Ταμεία και ανάλογα με το αποτέλεσμά της ο γιατρός μπορεί να εκτιμήσει εάν υπάρχει ή όχι πρόβλημα. Από την εξέταση αυτή προκύπτει μια τιμή που λέγεται Τ σκορ, ένας αριθμός που περιγράφει την απόκλιση της οστικής πυκνότητας του συγκεκριμένου-εξεταζόμενου ατόμου σε σχέση με ένα άτομο 25 ετών με τον ίδιο σωματότυπο (ύψος και βάρος).
•
Είναι φυσιολογικό και ο εξεταζόμενος δεν χρειάζεται καμία θεραπεία.
•
Ο ασθενής κατατάσσεται στο εύρος της οστεοπενίας. Το εάν χρειάζεται να ακολουθήσει και ειδική θεραπεία, εκτός από ασβέστιο και βιταμίνη D (που παίρνουν όλοι όσοι έχουν οστεοπενία), είναι κάτι που θα κρίνει ο γιατρός συνεκτιμώντας τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου, αλλά και το βαθμό της οστεοπενίας. Η γενική αρχή είναι ότι εάν κανείς εκτός από τη σοβαρή οστεοπενία (το Τ σκορ είναι από -1,5 έως -2,49) έχει και κάποιον άλλον παράγοντα κινδύνου (π.χ. παίρνει κορτιζόνη, είχε οστεοπόρωση ή έπαθε οστεοπορωτικό κάταγμα ο πατέρας ή η μητέρα του, παίρνει φάρμακα για το θυρεοειδή, είναι πολύ λεπτόσωμος, καπνίζει κλπ.), είναι ανάγκη να πάρει και ειδική θεραπεία για την οστεοπόρωση.
•
Μιλάμε για οστεοπόρωση και ο ασθενής χρειάζεται να πάρει ασβέστιο, βιταμίνη D και ειδική θεραπεία.
Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου θεωρείται απαραίτητη η λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου: Όταν ο ασθενής δεν παίρνει αρκετό ασβέστιο από τη διατροφή του (επειδή π.χ. δεν έχει συνηθίσει ή δεν του αρέσουν τα γαλακτοκομικά) όταν το ασβέστιο που παίρνει από τις τροφές δεν απορροφάται καλά από το έντερο, π.χ. εξαιτίας της ηλικίας (συνήθως σε ανθρώπους μεγαλύτερους από 70 ετών) κ.α.
Έτσι, κυκλοφορούν πολλά σκευάσματα ασβεστίου, που περιλαμβάνουν είτε σκέτο ασβέστιο είτε ασβέστιο με βιταμίνη D. Τα χάπια που κυκλοφορούν δίνουν συνήθως 500 ή 600 mg ασβεστίου το καθένα. Κατά κανόνα, οι γιατροί συστήνουν δύο χάπια την ημέρα, ώστε να παίρνει ο ασθενής 1.000-1.200 mg ασβεστίου. Τυπικά τουλάχιστον, γιατί η απορροφησιμότητα του ασβεστίου αυτού τελικά δεν ξεπερνά το 50% της ποσότητας που παίρνει κανείς. Η λήψη των 2 χαπιών πρέπει να γίνεται με διαφορά τουλάχιστον 2 ωρών. Δεν έχει σημασία αν ο ασθενής είναι νηστικός ή εάν έχει φάει πριν. Επειδή το ασβέστιο απορροφάται καλύτερα τη νύχτα, οι γιατροί συστήνουν η μία δόση να λαμβάνεται το βράδυ.
Προσοχή: Το ασβέστιο σε ένα 20 με 30% του συνόλου όσων το παίρνουν προκαλεί αίσθημα ερεθισμού του εντέρου, φουσκώματος, μετεωρισμού κλπ. Έτσι, ενώ θεωρητικά θα έπρεπε όλοι οι ασθενείς με οστεοπόρωση να παίρνουν ασβέστιο, τελικά το λαμβάνουν λιγότεροι από το 50% των ασθενών που θα το χρειάζονταν.
Πώς λαμβάνεται: Η βιταμίνη D είναι μια βιταμίνη που συντίθεται όταν το γυμνό δέρμα έρχεται σε επαφή με τον ήλιο και είναι πολύ σημαντική για την απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Έχει υπολογιστεί ότι φθάνει να εκτεθεί στον ήλιο ο πήχης, από τον καρπό μέχρι τον αγκώνα, για 15-20 λεπτά κάθε ημέρα. Αν και θα ήταν λογικό στη χώρα μας, μια χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια, να μην υπάρχει κανένα πρόβλημα με τη βιταμίνη D, έρευνες έχουν δείξει ότι τόσο επειδή η παραμονή στον ήλιο έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος και την αποφεύγουμε, όσο και επειδή η βιταμίνη D περιέχεται στις ζωικές λιπαρές τροφές (και όχι στο ελαιόλαδο), που θεωρούνται ανθυγιεινές, οι Έλληνες έχουμε τελικά έλλειψη βιταμίνης D. Έτσι, πολύ συχνά τα σκευάσματα ασβεστίου περιέχουν και βιταμίνη D, αλλά υπάρχουν επίσης και ξεχωριστά σκευάσματα που περιέχουν ανάλογα βιταμίνης D (ουσίες παρεμφερείς της βιταμίνης αυτής). Στην Ελλάδα δεν κυκλοφορεί σκέτη βιταμίνη D, πιθανώς επειδή είναι πολύ φτηνό σκεύασμα και δεν συμφέρει τις φαρμακευτικές εταιρείες.
Προσοχή: Τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να προκαλέσουν σε σπάνιες περιπτώσεις (λιγότερο από 1%) αύξηση του ασβεστίου στο αίμα και των περιστατικών νεφρολιθίασης και σπανιότερα να οδηγήσουν σε ασβέστωση των βαλβίδων της καρδιάς. Έτσι, οι ειδικοί συνιστούν σε ανθρώπους που έχουν σχετικό ιστορικό ένα μήνα μετά την έναρξη της λήψης του σκευάσματος να κάνουν ειδικές εξετάσεις (έλεγχο ασβεστίου στο αίμα και στα ούρα 24ώρου).
Η οστεοπόρωση δεν πρέπει να μένει χωρίς παρακολούθηση και θεραπεία. Αυτό τονίζουν οι ειδικοί, επειδή είναι μία χρόνια νόσος που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ασθενών και είναι η κύρια αιτία για οστεοπορωτικά κατάγματα. Κάθε χρόνο στη χώρα μας συμβαίνουν περίπου 13.000 κατάγματα ισχίου, τα οποία, στην πλειονότητά τους, αφορούν άτομα άνω των 65 ετών και είναι οστεοπορωτικά (αυτό αποδεικνύεται επειδή συμβαίνουν σε επίπεδο έδαφος με ελάχιστη βία). Από τους ανθρώπους που παθαίνουν κάταγμα ισχίου μόνο το 10% επανέρχεται ακριβώς στην κινητικότητα που είχε πριν το ατύχημα (συχνά π.χ. οι άνθρωποι αυτοί δυσκολεύονται να ανεβούν σκάλες). Μάλιστα, από αυτά τα 13.000 κατάγματα που συμβαίνουν ετησίως, τα 2.800 οδηγούν στο θάνατο. Πολύ λίγες μορφές καρκίνου έχουν αντίστοιχη θνησιμότητα στη χώρα μας. Oι ειδικοί εξηγούν ότι όταν κάποιος πάθει οστεοπορωτικό κάταγμα του ισχίου, έχει πιθανότητα 20% να αποβεί μοιραίο μέσα στον πρώτο χρόνο και το ποσοστό αυτό αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία. Ενδεικτικά αναφέρουν ότι για έναν άνδρα 85 ετών η πιθανότητα να πεθάνει μετά από κάταγμα του ισχίου και μέσα σε ένα χρόνο φτάνει στο 50%.
Πριν από λίγους μήνες -τον Ιανουάριο του 2008- δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του αξιόπιστου ιατρικού περιοδικού «British Medical Journal» μια αυστραλιανή μελέτη που έγινε για να διερευνηθεί κατά πόσο συνδέεται η λήψη ασβεστίου με την αύξηση των καρδιαγγειακών προβλημάτων. Έτσι, οι ειδικοί μελέτησαν πόσες από τις 1.470 γυναίκες -εκ των οποίων οι μισές έπαιρναν συμπληρώματα ασβεστίου για 5 χρόνια και οι άλλες μισές δεν έπαιρναν- έπαθαν εμφράγματα. Από την έρευνα φάνηκε ότι στη διάρκεια της πενταετίας από αυτές που έπαιρναν ασβέστιο έπαθαν έμφραγμα 31 γυναίκες, ενώ από την άλλη ομάδα έπαθαν έμφραγμα 14 γυναίκες.
Παράγουν καινούργιο οστό. Ποια είναι:
Πώς λαμβάνεται Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις μεγάλης οστεοπόρωσης για να βοηθηθεί λίγο ο οργανισμός να «αναλάβει». Την παίρνει μόνος του ο ασθενής καθημερινά με υποδόρια ένεση (μοιάζει με στυλό, όπως εκείνη της ινσουλίνης) για 18 μήνες – 2 χρόνια. Επιτυγχάνει τη μεγαλύτερη αύξηση οστικής πυκνότητας σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο φάρμακο.
Προσοχή Σε ένα ποσοστό 2-10% μπορεί να προκαλέσει αύξηση του ασβεστίου στο αίμα, γι’ αυτό πρέπει 10 έως 20 ημέρες από την έναρξη της θεραπείας να γίνεται η σχετική εξέταση. Μπορεί να προκαλέσει, επίσης, ναυτία και μυϊκές κράμπες. Η παραθορμόνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερο από δύο χρόνια γιατί στα πειράματα που είχαν γίνει σε σκύλους, πριν κυκλοφορήσει το φάρμακο, είχε φανεί ότι όταν χορηγούνταν σε μεγάλες δόσεις και για μεγάλο διάστημα, θα μπορούσε να προκαλέσει -σε ορισμένες περιπτώσεις- καρκίνο των οστών.
Πώς λαμβάνεται Πρόκειται για ένα βαρύ μέταλλο που εναποτίθεται στα οστά, αντικαθιστώντας ως ένα βαθμό το ασβέστιο και με αποτέλεσμα να αυξάνει αρκετά την οστική μάζα. Το μειονέκτημά του είναι ότι απαιτείται καθημερινή δόση (κυκλοφορεί σε φακελάκι και ο ασθενής παίρνει ένα κάθε βράδυ πριν τον ύπνο).
ΠροσοχήΤο στρόντιο έχει συνδεθεί, σε μικρό ποσοστό (πολύ λιγότερο από 1%), με θρομβοεμβολικά επεισόδια. Επειδή είναι σχετικά καινούργιο φάρμακο, οι ειδικοί δεν γνωρίζουν για πόσο διάστημα είναι ασφαλής η χρήση του.
Εμποδίζουν την περαιτέρω οστική απώλεια, πράγμα πολύ σημαντικό γιατί στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση η οστική μάζα μειώνεται σημαντικά. Ποια είναι:
Πρόκειται για τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα στην οστεοπόρωση. Από το 1996, που πρωτοκυκλοφόρησαν στην Αμερική, αποδείχθηκε ότι είχαν εξαιρετική αποτελεσματικότητα στη μείωση των καταγμάτων (περίπου στο 50%). Επειδή σε ένα ποσοστό της τάξης του 1-2% των ασθενών μπορεί να προκληθεί οισοφαγίτιδα (της οποίας η αιτία είναι η επαφή του χαπιού με τον οισοφάγο), o ασθενής πριν τα πάρει πρέπει να είναι νηστικός και μετά να στέκεται με τον κορμό όρθιο για μισή με μία ώρα. Σήμερα όμως υπάρχουν και φάρμακα που λαμβάνονται μία φορά την εβδομάδα ή μία φορά το μήνα και έτσι η παρενέργεια της οισοφαγίτιδας έχει μειωθεί σημαντικά. Παρ’ όλα αυτά, ο ασθενής πρέπει να είναι νηστικός και να στέκεται όρθιος αφού τα πάρει. Δύο από τις ουσίες αυτές κυκλοφορούν και σε μορφή ένεσης (η μία γίνεται κάθε 3 μήνες στο ιατρείο και η άλλη μία φορά το χρόνο με ορό στο νοσοκομείο, που «πέφτει» μέσα σε ένα τέταρτο), ώστε να αποφευχθεί κάθε επαφή της ερεθιστικής ουσίας με τον οισοφάγο ή το στομάχι.
Για πόσο διάστημα Επειδή η ουσία εναποτίθεται στα οστά και μένει για τουλάχιστον 10 χρόνια, μπορεί ο ασθενής με οστεοπενία ή μικρού βαθμού οστεοπόρωση που τη λαμβάνει για τουλάχιστον τρία χρόνια να τη σταματήσει και μετά από ένα χρόνο -παίρνοντας πάντα ασβέστιο και βιταμίνη D- να μετρήσει την οστική μάζα. Αν αυτή διατηρείται, δεν χρειάζεται ξανά το φάρμακο άμεσα. Επαναλαμβάνει ανά 2 χρόνια τη μέτρηση οστικής μάζας και αν η τιμή της μειωθεί, θα πρέπει να ξαναρχίσει η χορήγηση του φαρμάκου. Αν από την άλλη πλευρά ο ασθενής έχει οστεοπόρωση με κατάγματα και όχι μόνο οστεοπενία, χρειάζεται συνεχής λήψη του φαρμάκου.
ΠροσοχήΤα φάρμακα αυτά προκαλούν κάποιες -σπάνιες- παρενέργειες, όπως η οστεονάρκωση της γνάθου (αν ο ασθενής τα έχει πάρει για χρόνια ίσως να μην κλείνει η πληγή στη γνάθο, π.χ. μετά από εξαγωγή δοντιού), η γαστρίτιδα (σε όσους το παίρνουν από το στόμα) και σε κάποιες σπάνιες και ανεπιβεβαίωτες περιπτώσεις οι αρρυθμίες.
Επειδή πρακτικά δεν έχει παρενέργειες, μπορεί να δοθεί σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας (μία φορά την ημέρα σε μορφή σπρέι) που δυσκολεύονται να «συμμορφωθούν» με τον τρόπο λήψης άλλων φαρμάκων. Έχει επίσης αναλγητική δράση, που βοηθά στον περιορισμό του πόνου μετά από οστεοπορωτικό κάταγμα.
ΠροσοχήΠροστατεύει από τα κατάγματα των σπονδύλων, αλλά όχι του ισχίου.
Χρησιμοποιούνται για να μην υποτροπιάσει ο καρκίνος του μαστού και παράλληλα βοηθούν στη διατήρηση της οστικής μάζας. Εμποδίζουν και αυτά μόνο τα κατάγματα στη σπονδυλική στήλη και όχι στο ισχίο. Οι ασθενείς παίρνουν 1 χάπι κάθε βράδυ.
ΠροσοχήΣε ένα μικρό ποσοστό μπορεί να προκαλέσουν θρομβώσεις (κυρίως σε γυναίκες με σχετικό ιστορικό που επιπροσθέτως καπνίζουν).
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Αλέξιο Ηλιόπουλο, ρευματολόγο, διευθυντή Ρευματολογικής Κλινικής Νοσοκομείου “ΝΙΜΙΤΣ”
Η συστηματική θεραπεία της οστεοπόρωσης έχει ξεκινήσει τα τελευταία 15 χρόνια, επειδή από τότε υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα για την αντιμετώπισή της (τα Ταμεία καλύπτουν την αγωγή με συμμετοχή του ασφαλισμένου 10%). Σήμερα, υπάρχει εξελισσόμενη έρευνα για καινούργιου τύπου φάρμακα, μεταξύ άλλων και βιολογικούς παράγοντες (πολύ πιο ακριβά και αποτελεσματικά από αυτά που πωλούνται σήμερα στην αγορά), τα οποία αναμένεται να κυκλοφορήσουν μετά από 3 ή 5 χρόνια.