Κινεζικά βότανα

Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική παρέμεινε απομονωμένη από το δυτικό κόσμο για αιώνες. Χάρη στα πρώτα ταξίδια των θαλασσοπόρων προς την Άπω Ανατολή, κατέφτασαν στην Ευρώπη και οι πρώτες πληροφορίες γύρω από αυτήν. Το πραγματικό ενδιαφέρον, ωστόσο, για την κινεζική ιατρική εκδηλώνεται μόλις μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντείνεται κυρίως στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, εποχή που σηματοδοτεί το τέλος της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα. Στην Ευρώπη και την Αμερική, παράλληλα με τη διάδοση του βελονισμού, εξαπλώνεται και η εφαρμογή ενός ακόμη κλάδου: της κινεζικής φαρμακολογίας, που βασίζεται κυρίως στα βότανα. Τα κινεζικά βότανα αποτελούν μια εναλλακτική θεραπευτική μέθοδο που προσελκύει όλο και περισσότερους ανθρώπους που αναζητούν μια πιο «φυσική» και ολιστική αντιμετώπιση των παθήσεων.
Μια μόδα με άγνωστους κινδύνους
Τι γίνεται όμως όταν η πανάρχαια αυτή μορφή θεραπείας γίνεται μόδα; Συμβουλές για τη χρήση τους διαδίδονται επιπόλαια, συχνά από χείλη ανθρώπων που δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις, το Διαδίκτυο βρίθει από συνταγές κινεζικών βοτάνων για πάσα νόσο και το αποτέλεσμα είναι στην καλύτερη περίπτωση να μη βλέπουμε κανένα όφελος από τη χρήση τους και στη χειρότερη να εκθέτουμε κάποιες φορές τον οργανισμό μας σε άγνωστους κινδύνους. Με τη βοήθεια της κ. Vita Revelli, εκπαιδεύτριας παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής με μεγάλη πείρα και βαθιά κατάρτιση, επιχειρήσαμε να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορούμε να καταφεύγουμε στη χρήση των κινεζικών βοτάνων και τι πρέπει να προσέχουμε;
Γιατί χρησιμοποιούνται τόσα χρόνια;
«Καμία μορφή ιατρικής που δεν είναι αποτελεσματική δεν θα είχε επιβιώσει τόσα χρόνια», υπογραμμίζει η κ. Revelli και προσθέτει: «Αν βρεθείτε ακόμη και σήμερα στα απομονωμένα χωριά της Κίνας, όπου οι άνθρωποι στηρίζονται αποκλειστικά στην κινεζική ιατρική και τα φυτά της, θα δείτε πολλούς αιωνόβιους κατοίκους. Είναι γεγονός ότι τα κινεζικά βότανα έχουν μια τεράστια γκάμα εφαρμογών για όλων των ειδών τις παθήσεις, με θεαματικά αποτελέσματα, αυτό δεν πρέπει να το αμφισβητούμε. Για παράδειγμα, συμβάλλουν καταλυτικά στην αντιμετώπιση γυναικολογικών προβλημάτων, ακόμη και στη γυναικεία στειρότητα».

Οι έρευνες για τα βότανα
Oι θεραπευτικές τους ιδιότητες αφορούν ακόμη και σοβαρές ασθένειες. Σύμφωνα με νοσοκομειακές έρευνες, το ling zhi (μύκητας ganoderma lucidum) έχει πολύ καλά αποτελέσματα ως θεραπεία σε καρκινοπαθείς, που δεν βρίσκονται ωστόσο σε προχωρημένο στάδιο. Το πρόβλημα -αν θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε έτσι- που παρουσιάζεται με την κινεζική ιατρική είναι η υπερβολική και επιπόλαια χρήση της, ως αποτέλεσμα της εμπορευματοποίησής της. Με άλλα λόγια, πολλές φορές τα κινεζικά βότανα χρησιμοποιούνται χωρίς να υπάρχει η απαιτούμενη γνώση. Όσο για την άποψη ότι πρόκειται για φυτά και άρα είναι ακίνδυνα, είναι λανθασμένη: Υπάρχουν πολλά βότανα ιδιαίτερα τοξικά και συνδυασμοί που κρίνονται ακόμη και ως απαγορευμένοι. Μπορείτε να εγγυηθείτε στον εαυτό σας ότι γνωρίζετε σε βάθος τις ιδιότητες των μερικών χιλιάδων φυτών και βοτάνων της κινεζικής ιατρικής; Μάλλον όχι…

Μην το κάνεις μόνος σου!
Ένας από τους βασικούς λόγους που η κατ’ οίκον χρήση κινεζικών βοτάνων, χωρίς τις οδηγίες ενός θεραπευτή της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, είναι καλύτερα να αποφεύγεται είναι οι ίδιες τους οι ιδιότητες και η φιλοσοφία που διέπει το συγκεκριμένο θεραπευτικό σύστημα. Η κινεζική βοτανοθεραπεία αριθμεί περίπου 5.000 είδη, με πλήρεις πληροφορίες όσον αφορά τη χρήση τους, αλλά και τους συνδυασμούς που ισχυροποιούν το θεραπευτικό αποτέλεσμα και μειώνουν τις παρενέργειες. Τα θεραπευτικά ιάματα χρησιμοποιούνται ως: καρδιοκυκλοφορικά, νευρολογικά, αναπνευστικά, αντιικά-αντιμικροβιακά, αντικαρκινικά, ανοσοποιητικά. Ωστόσο, η χρήση τους βασίζεται σε ένα θεωρητικό πλαίσιο που απαιτεί γνώση και πολύχρονη εξάσκηση προκειμένου να γίνει κατανοητό από τους ανθρώπους της Δύσης.
Προς τα πού πάει η αρρώστια;
Η κινεζική προσέγγιση βασίζεται στην έννοια του «γιν» και του «γιανγκ» και περιέχει περίπλοκες και δυσνόητες παραμέτρους που έχουν να κάνουν με τη θερμοκρασία και τη γεύση, την «κατεύθυνση» της ασθένειας (αν δηλαδή εκδηλώνει τάση προς τα πάνω, προς τα κάτω, προς τα έξω ή προς το εσωτερικό), τον «τροπισμό», την τάση δηλαδή κάθε ιάματος να κατευθύνεται προς συγκεκριμένες περιοχές του σώματος, μεσημβρινούς, όργανα και ιστούς, την τοξικότητα και τη μη τοξικότητα.
Όλα αυτά τα στοιχεία, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κάθε περιστατικό είναι εξατομικευμένο, καθιστούν την καθοδήγηση από έναν ειδικό απαραίτητη. «Αν για ένα πρόβλημα πάρω το λάθος βότανο, ενδέχεται να χειροτερεύσω την κατάστασή μου. Μπορεί μάλιστα να καταλήξω με μερικά νέα προβλήματα», τονίζει η κ. Revelli.

Δεν φταίει το σύμπτωμα,br>
Τις περισσότερες φορές, άλλωστε, το μεγαλύτερο λάθος που κάνουμε, όταν προσπαθούμε να θεραπεύσουμε μόνοι μας ένα πρόβλημα, είναι ότι επικεντρωνόμαστε στο σύμπτωμα και όχι στο σύνδρομο στο οποίο αυτό εντάσσεται. Να τι μας λέει η κ. Revelli: «Μπορεί ένας ασθενής να έρθει σε εμάς γιατί πάσχει από πονοκεφάλους. Εμείς όμως δεν θα προσπαθήσουμε να θεραπεύσουμε μόνο τον πονοκέφαλο, αλλά το αίτιο, το μηχανισμό της ασθένειας και το σύνδρομο στο οποίο ανήκει και είναι η ρίζα όλων των προβλημάτων. Επίσης, οι συνταγές δεν είναι ποτέ οι ίδιες. Ας πούμε ότι δύο γυναίκες πάσχουν από δυσμηνόρροια. Η μία μπορεί να πάρει 12 γρ. από ένα συγκεκριμένο βότανο και η άλλη 8 γρ. Σε άλλες περιπτώσεις, το σύμπτωμα μπορεί να είναι το ίδιο, αλλά η αιτία διαφορετική. Ακόμη όμως και όταν δύο άτομα εμφανίζουν το ίδιο σύνδρομο και το ίδιο σύμπτωμα, πάλι η συνταγή θα μπορούσε να είναι διαφορετική ως προς τα βότανα ή και την αναλογία τους».

«Ρωτάμε τα πάντα»
Για να γίνουν όμως όλα αυτά, πρέπει να προηγηθεί η διαγνωστική έρευνα: «Η διάγνωση είναι μια περίπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία. Ρωτάμε τον ασθενή για τα πάντα: Αν κρυώνει, αν διψάει, αν τα κόπρανά του είναι φυσιολογικά, αν έχει κρύα πόδια… Κοιτάμε τη γλώσσα, τα αυτιά, τα μάτια, τον αφαλό…». O κατάλογος μακραίνει και άλλο. Σημαντικό στοιχείο στη διάγνωση παίζουν και οι παλμοί. Η κ. Revelli σημειώνει ότι η λήψη των παλμών είναι μια τεχνική που απαιτεί χρόνια εκπαίδευσης, καθώς, μεταξύ άλλων, υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη δύναμη και στην ποιότητα. Η τελική διάγνωση και η πρώτη θεραπεία δεν πρέπει να γίνονται βιαστικά, την ίδια ημέρα της πρώτης συνάντησης. O θεραπευτής μελετά το ιστορικό και στη συνέχεια επικοινωνεί με τον ασθενή: «Αρχικά δίνουμε στον ασθενή μία συνταγή για τις πρώτες 3-4 ημέρες. Στη συνέχεια, μιλάμε ξανά μαζί του για να δούμε αν παρουσίασε έστω και κάποια μικρή αλλεργική αντίδραση ή δυσανεξία. Αν ναι, αλλάζουμε θεραπεία ή προτείνουμε κάποιο άλλο είδος θεραπείας (π.χ. βελονισμό). Διαφορετικά, η ίδια συνταγή ανανεώνεται για δύο ακόμη εβδομάδες και ο ασθενής εξετάζεται και πάλι. Με λίγα λόγια, υπάρχει ένας πυρήνας στον οποίο προσθέτουμε ή αφαιρούμε βότανα ανάλογα με την πορεία του ασθενούς. Αυτό θα γίνεται μέχρι να θεραπευτεί τελικά το σύνδρομο και να γίνουν αλλαγές στη γλώσσα και στους σφιγμούς».

Οι κίνδυνοι
Ένα άλλο θέμα μείζονος σημασίας που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη είναι η προέλευση των βοτάνων. Καθώς στις χώρες της Άπω Ανατολής οι νόμοι για τη χρήση βαρέων μετάλλων και φυτοφαρμάκων δεν είναι τόσο αυστηροί όσο στην Ευρώπη, υπάρχει το ενδεχόμενο τα βότανα που προέρχονται από τις χώρες αυτές να είναι μολυσμένα. Τέτοια περιστατικά άλλωστε έχουν ήδη καταγραφεί και βρέθηκαν επιβαρημένα βότανα με αρσενικό, μόλυβδο και υδράργυρο. Αυτή η χαλαρότητα στη νομοθεσία κρύβει και άλλους κινδύνους: Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα εργαστηριακών ερευνών στην Ταϊβάν, όπου βότανα σε μορφή σκόνης νοθεύτηκαν με συνθετικές χημικές ουσίες που δεν αναφέρονταν στη σύνθεση, ώστε να ενισχυθεί και να επιταχυνθεί η δράση τους, με απώτερο σκοπό την αύξηση του κέρδους. Κάτι άλλο που ίσως δεν θα φανταζόμασταν, μπορεί επίσης να συμβεί – και ήδη έχει συμβεί, στο Βέλγιο, για παράδειγμα: να γίνει λάθος στην ονομασία. Δύο διαφορετικά είδη, με διαφορετικές ιδιότητες και επίπεδο τοξικότητας, «μπερδεύτηκαν» και προωθήθηκαν στην αγορά με λάθος όνομα.

…και πώς να προφυλαχθείτε
Πώς μπορούμε να «ασφαλίσουμε» τον εαυτό μας απέναντι σε τέτοιου είδους «κακοτοπιές»; Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι χρειαζόμαστε καθοδήγηση. Κανείς -λογικός, τουλάχιστον, άνθρωπος- δεν θα «πειραματιζόταν» με φάρμακα της συμβατικής ιατρικής χωρίς τη συμβουλή του γιατρού του. Το ίδιο ισχύει και με τα βότανα. Απευθυνθείτε στον κατάλληλο θεραπευτή. Αυτός οφείλει να έχει βαθιά γνώση της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, στην ιδανική περίπτωση να κατέχει ένα ευρωπαϊκό δίπλωμα και μια μετεκπαίδευση στην Κίνα (αν οι τίτλοι του προέρχονται μόνο από την Κίνα, μη βιαστείτε να ενθουσιαστείτε: είναι πολύ συχνό το φαινόμενο «εξαγοράς» των πτυχίων). Ο θεραπευτής οφείλει να κάνει διάγνωση βασισμένη στο σύνδρομο που σας ταλαιπωρεί και όχι απλώς στα συμπτώματά του, και θα σας καθοδηγήσει ως προς την αγορά των βοτάνων. Θα πρέπει να αποφύγετε την αγορά προϊόντων που δεν διαθέτουν πιστοποιητικά ποιότητας, ειδικά αν προέρχονται από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προτιμήστε βότανα που έχουν παραχθεί ή εισαχθεί από εταιρεία που εδρεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην ετικέτα πρέπει να αναγράφονται το όνομα και η διεύθυνση παραγωγού και διανομέα και τα συστατικά (όχι στην κινεζική γλώσσα). Επίσης, θα πρέπει να αναφέρεται ο αριθμός της παρτίδας, αλλά και η ημερομηνία λήξης.