Πράσινες ταράτσες: Αντίδοτο στο κλίμα της πόλης

Μια λύση στην οποία οι περισσότεροι θα γινόταν να καταφύγουν ακόμη και τώρα είναι να γεμίσουν τις ταράτσες των σπιτιών και των άλλων κτιρίων με πράσινο. Όχι απλώς μερικές γλάστρες με κάποια δυστυχισμένα φυτά εγκλωβισμένα εκεί μέσα, αλλά με κανονικά πράσινα χαλιά, καλά υπολογισμένα και επιστημονικά φυτεμένα, που κάνουν και την πιο άσχημη πόλη να φαίνεται από ψηλά σαν ένα καταπράσινο υγιές λιβάδι. Το πρασίνισμα αυτό δεν γίνεται για λόγους εμφάνισης, αλλά από ανάγκη επιβίωσης σε μια πόλη που έχει χτιστεί με τόσα λάθη μέχρι σήμερα. Και το πιο σημαντικό είναι ότι κάθε πράσινη στέγη προσθέτει -έστω και ακούσια- κάτι σε ένα αόρατο αλλά υπαρκτό ταμείο για την αγορά καθαρότερου αέρα μέσα στην πόλη. Κάνεις δηλαδή κάτι που φαίνεται πως γίνεται αποκλειστικά «για την πάρτη» σου και όμως ωφελείς και άλλους που ούτε καν τους ξέρεις, «συγκάτοικους όμως στην τρέλα» μιας πόλης όπως είναι για παράδειγμα η Αθήνα. Και δεν είναι σχήμα λόγου τα περί τρέλας, αν σκεφτούμε αυτά που μας επιβεβαιώνουν πλέον και τα ψυχρά στοιχεία. Έχουμε χτίσει παντού τόσο πολύ, τόσο χωρίς σχέδιο και απερίσκεπτα, που το νερό της βροχής δεν βρίσκει γη για να απορροφηθεί από αυτήν. Πέφτει στα περισσότερα σημεία της Αττικής σε τσιμέντο και έτσι όλο μαζί από τα βόρεια κυλάει ορμητικά και ανώφελα, πλημμυρίζει μαγαζιά και υπόγεια, ενώ όσο περισσεύει φτάνει στη θάλασσα, αφού όμως έχει μαζέψει από τους δρόμους, από τα βενζινάδικα και τους χώρους στάθμευσης όλα τα βλαβερά υλικά. Την ίδια στιγμή, εμείς που αντιγράφουμε κάθε μπούρδα που βλέπουμε να λανσάρεται σε χώρες έξω από τη δική μας, κλείνουμε τα μάτια σε ό,τι κάνουν πλέον και με το νόμο στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης.

Από τη γη στον ουρανό
Η πιο προχωρημένη χώρα στον κόσμο στο θέμα της φύτευσης στις στέγες είναι η Γερμανία, που δίνει και μεγάλα οικονομικά κίνητρα για να γίνουν πράσινες οι στέγες των κτιρίων. Η Ιαπωνία ψήφισε νόμο και πλέον θα είναι υποχρεωτικό το φύτεμα των ταρατσών, ενώ στη Σκανδιναβία τα πανεπιστήμια ψάχνουν με πειραματικές καλλιέργειες για τα πιο κατάλληλα είδη φυτών σε διάφορες συνθήκες (σκιά, έλλειψη νερού κλπ.) και οι τοπικές κοινότητες ενισχύουν τους ιδιοκτήτες σε κάποιο ποσοστό για την ίδια δουλειά. Στη Νορβηγία, μάλιστα, υπάρχει ίσως η μεγαλύτερη φυτεμένη στέγη στον κόσμο, με έκταση 26 στρεμμάτων! Στην Ελλάδα φυσικά το αποφασίζεις μόνος σου και αρχίζεις να τρέχεις και μόνος σου, ενώ θα πληρώσεις και μόνος σου, αλλά θα το απολαύσουν και άλλοι. Δεν πειράζει, όμως, αξίζει τον κόπο.

Γιατί πράσινη στέγη
• Η θερμοκρασία στο εσωτερικό ενός κτιρίου με φυτεμένη στέγη μπορεί το καλοκαίρι να είναι από 3 έως και 10 βαθμούς χαμηλότερη.
• Το χειμώνα ακτινοβολείται λιγότερη θερμότητα από το εσωτερικό προς τα έξω.
• Η μόνωση της στέγης, που βρίσκεται κάτω από την «πράσινη» επιφάνεια, προστατεύεται καλύτερα από τις υπεριώδεις ακτινοβολίες και τις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας του αέρα.
• Σε υδροπονικές φυτεύσεις, έχεις δροσιά κατά τις νυχτερινές ώρες λόγω της εξάτμισης.
• Γίνεται εκμετάλλευση του νερού της βροχής για το πότισμα.
• Φιλτράρονται και συγκρατούνται οι επιβλαβείς ουσίες από τον αέρα, ενώ οι ένοικοι, αν κάθονται στη φυτεμένη ταράτσα, βρίσκονται σε ένα περιβάλλον πλουσιότερο σε οξυγόνο.
• Η φυτεμένη επιφάνεια απορροφά ενοχλητικούς ήχους.
• Σε περίπτωση νεροποντής, ένα μέρος του νερού απορροφάται, ενώ για το υπόλοιπο επιβραδύνεται η απορροή και οι δρόμοι πλημμυρίζουν λιγότερο, γιατί το νερό φτάνει από τα διάφορα κτίρια στο δρόμο με μια διαφορά φάσης.

Τα σωστά βήματα
Πράγματι, πολλοί ιδιοκτήτες και με την έλλειψη οικονομικών κινήτρων από την πολιτεία είναι πολύ διστακτικοί για μια τέτοια φύτευση. Πόσο θα κοστίσει, τι θα γίνει με την υγρασία που θα μαζεύεται, θα αντέξει η στέγη το βάρος, ποια φυτά να βάλω και πόσο θα αντέξουν στον ήλιο; Όλα αυτά λειτουργούν σχεδόν αποτρεπτικά. Από την αρχή, πάντως, πρέπει να πούμε ότι το εγχείρημα αξίζει τον κόπο. Όχι μόνο γιατί, όπως έλεγε ο μακαρίτης Hundertwasser, ο εξαιρετικός αυτός αυστριακός αρχιτέκτονας και ζωγράφος, «χρωστάμε το κομμάτι πρασίνου που “έκλεψε” το κτίριό μας να το δώσουμε, όσο αυτό είναι δυνατόν, πίσω», αλλά και γιατί οι κόποι μας θα ανταμειφθούν στη συνέχεια από το αποτέλεσμα. Αρκεί να κάνουμε κάποια σωστά βήματα:
1. Φτιάχνουμε πρώτα τη θερμομόνωση της ταράτσας όσο μπορούμε καλύτερα, ανάλογα φυσικά και με την αντοχή της τσέπης μας. Μια θερμομόνωση όμως εντελώς ανεξάρτητη, όπως την έχουμε περιγράψει σε προηγούμενο τεύχος, ώστε αν κάτι δεν πάει καλά, να μην έχουμε πρόβλημα. Ενημερώνουμε μάλιστα τον άνθρωπο που κάνει τη μόνωση ότι θα επακολουθήσει φύτευση, ώστε να μας ενημερώσει για τα μέτρα που σκοπεύει να πάρει για την καλή στεγανοποίηση της ταράτσας. Διότι τώρα θα μένει αρκετή υγρασία στο υπόστρωμα της φυτεμένης επιφάνειας.
2. Αν πρόκειται για νέο κτίριο, πρέπει να ενημερώσουμε το μηχανικό για τις προθέσεις μας, ώστε να προβλέψει στα σχέδιά του τη στατική επάρκεια της ταράτσας. Για παλαιότερο κτίριο, ρωτάμε κάποιο μηχανικό για το ποιες μπορεί να είναι οι αντοχές της επιφάνειας που θα φυτευτεί. Αν είναι δυνατόν μια εκτίμηση να είναι σε κιλά /τ.μ. τόσο το καλύτερο.
3. Με βάση τα προηγούμενα, επιλέγουμε τον τύπο φύτευσης. Υπάρχουν γενικά τρεις τύποι: ο εκτατικός, ο ημιεντατικός και ο εντατικός. Σε γενικές γραμμές, ο πρώτος αφορά επιφάνειες στις οποίες δεν έχουμε εύκολα πρόσβαση συχνά και κυρίως δεν αντέχουν μεγάλα βάρη, όχι περισσότερο από 120 κιλά στο τετραγωνικό μέτρο. O δεύτερος είναι για επιφάνειες που τις επισκεπτόμαστε πιο συχνά και θέλουμε πράσινο όλο το χρόνο, αν είναι δυνατόν, και η επιφάνειά μας αντέχει βάρη από 100 έως και 270 κιλά στο τετραγωνικό μέτρο. O τρίτος τύπος είναι για όσους θέλουν να δουν ακόμη και δέντρα να μεγαλώνουν στην ταράτσα τους, αλλά χρειάζεται αδιάκοπη φροντίδα και αντοχή της επιφάνειας σε βάρη μεγαλύτερα από 270 κιλά /τ.μ.
4. Αποφασίζουμε για το ποια φυτά μπορούν να φυτευτούν και να ευημερήσουν αφού ρωτήσουμε γεωπόνο και όχι αφού δούμε διάφορες φωτογραφίες με παραδεισένιες φυτεμένες ταράτσες, που όμως υπάρχουν στη Γερμανία ή στον Καναδά. Χρειαζόμαστε φυτά ανθεκτικά στο δικό μας πολύ απαιτητικό -κυρίως το καλοκαίρι- κλίμα.

Σταγόνα-σταγόνα
Δεν πρέπει να νομίζουμε ότι απλά ρίχνουμε το χώμα στην ταράτσα, σπέρνουμε τους σπόρους και ποτίζουμε με κάποιο σύστημα που ρίχνει σταγόνες νερού και αυτό είναι. Σε μια πραγματικά καλά οργανωμένη φύτευση επάνω από τη μόνωση στρώνεται ειδική μεμβράνη για επιπλέον προστασία από το νερό και την όποια υγρασία. Επάνω από αυτήν απλώνεται ένα δίχτυ για την προστασία του ριζικού πλέγματος των φυτών, αλλά για να εμποδίσει τις ρίζες να διεισδύσουν στη μόνωση και να την καταστρέψουν. Στη συνέχεια, επάνω από ένα υπόστρωμα συγκράτησης υγρασίας και θρεπτικών στοιχείων τοποθετείται ένα σύστημα από μικρές συνδεδεμένες μεταξύ τους πλαστικές θήκες, όπως αυτές για τα αυγά, όπου εκεί μέσα συγκρατείται το νερό της βροχής ή το νερό από το πότισμα τους θερινούς μήνες. Το σύστημα αυτό έχει την ικανότητα να συγκρατεί, ανάλογα με την κατασκευή του, από 23 έως 40 λίτρα νερό σε κάθε τετραγωνικό μέτρο, αλλά να παρέχει και εξαερισμό, ώστε να μη σαπίσουν οι ρίζες των φυτών. Αν πέσει περισσότερο νερό, τότε αυτό φεύγει με το σύστημα απορροής. Επάνω από αυτές τις κυψέλες για τη συγκράτηση του νερού στρώνεται ένα διηθητικό φύλλο που αφήνει το νερό να περνάει, αλλά όχι το χώμα και άλλα ανεπιθύμητα σωματίδια, αφού από πάνω του τοποθετείται ειδικό υλικό, αρκετά ελαφρύ, πορώδες, με το σωστό pH και πλούσιο σε συστατικά απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών που θα βάλουμε στη συνέχεια. Όλα αυτά δημιουργούν ένα στρώμα πάχους από 10 έως 20 εκατοστά. Στη συνέχεια διαλέγουμε τα φυτά.
Είναι να απορεί κανείς πώς κάτι που σε αρχαίες εποχές ήταν τόσο διαδομένο σε θερμές περιοχές όπως η Μεσοποταμία, αλλά και αυτονόητα χρήσιμο σε βόρειες περιοχές όπως η Σκανδιναβία, δεν διατηρήθηκε τους επόμενους αιώνες και τώρα το σκεπτόμαστε αν πρέπει να το έχουμε στο σπίτι μας. Με μια Πάρνηθα τόσο φρικτά καμένη.