Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι ένας επώδυνος χωρισμός μπορεί να σας αφήσει ενθύμιο… μερικά επιπλέον κιλά; Πως ίσως παχύνατε επειδή «πατήσατε» αισίως τα 40 ή εξαιτίας των συχνών βραδινών σας εξόδων; Όσο παράδοξες και αν φαίνονται οι παραπάνω διαπιστώσεις, είναι πολύ πιθανό να αποτελούν τις αιτίες αύξησης του βάρους σας. Αν, λοιπόν, ο δείκτης της ζυγαριάς σας συνεχίζει να ανεβαίνει κατακόρυφα, ενώ εσείς καταναλώνετε ακριβώς την ίδια ποσότητα φαγητού όπως παλιότερα, έφτασε ο καιρός να αναζητήσετε τη λύση του μυστηρίου εκτός… ψυγείου!







Όσο μεγαλώνει κανείς είναι ευκολότερο να πάρει επιπλέον κιλά. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως είναι λογικό, με την πάροδο του χρόνου μειώνεται σταδιακά η φυσική δραστηριότητα του ατόμου και, επομένως, είναι πιθανότερο να αυξηθεί το βάρος του. Υπεύθυνες, όμως, θεωρούνται και ορισμένες ορμονικές μεταβολές που συντελούνται στον οργανισμό. Από κάποια ηλικία και μετά, ο ρυθμός των καύσεων πέφτει, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο ρυθμός του μεταβολισμού και ταυτόχρονα να αυξάνεται η συσσώρευση του ενδοκοιλιακού λίπους. Συγκεκριμένα, μετά τα 30 και ανά δεκαετία υπάρχει μείωση του μεταβολισμού κατά 10%. Πρόκειται για μια φυσιολογική διαδικασία γήρανσης που συμβαίνει τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Βέβαια, η κατάσταση επιδεινώνεται στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, χρονική περίοδο κατά την οποία μπορούν εύκολα να πάρουν 4-5 κιλά, χωρίς να έχουν αλλάξει ιδιαίτερα τις διατροφικές τους συνήθειες. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως στον οργανισμό όταν μεγαλώνουμε; Η έκκριση της αυξητικής ορμόνης (που διεγείρει το μεταβολισμό) ελαττώνεται, ενώ της κορτιζόλης (η οποία τον καταστέλλει) αυξάνεται. Παράλληλα, οι δράσεις των κατεχολαμινών (των ορμονών δηλαδή που διεγείρουν τις καύσεις) ελαττώνονται στα κύτταρα-στόχους, όπως είναι οι μύες και το λίπος. Αποτέλεσμα: ένας άνθρωπος μέσης ηλικίας παίρνει ευκολότερα βάρος ακόμα και στην περίπτωση που συνεχίζει να γυμνάζεται και να προσέχει τη διατροφή του.





Τη στιγμή που βιώνετε μια στρεσογόνο κατάσταση -είτε πρόκειται για οξύ στρες (π.χ. ένας καβγάς με το διευθυντή σας) είτε παρατεταμένο (π.χ. μια περίοδος με πολλές εργασιακές εκκρεμότητες κλπ.)-, ο οργανισμός υπερπαράγει κορτιζόλη, ορμόνη που, όταν εκλύεται σε μεγάλες ποσότητες, συνδέεται με την αύξηση του βάρους. Φυσικά, ο ίδιος ο οργανισμός, κάθε φορά που βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αγχωτική κατάσταση, επιστρατεύει τους μηχανισμούς άμυνάς του και προσπαθεί να δράσει εξισορροπητικά. Στην περίπτωση όμως που το στρες είναι μακροχρόνιο και παρατεταμένο (π.χ. περίοδος χωρισμού ή απώλεια συγγενικού προσώπου), τότε ξεφεύγει από τα φυσιολογικά πλαίσια και υπάρχει η πιθανότητα να πάρει κανείς επιπλέον βάρος. Τα υψηλά επίπεδα των ορμονών του στρες (με την κορτιζόλη να παίζει κυρίαρχο ρόλο) ελαττώνουν το μεταβολισμό, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να εξαντλείται και να μην μπορεί να επιτελέσει σωστά τις λειτουργίες του. Λόγω της υπερπαραγωγής κορτιζόλης, τα κιλά συσσωρεύονται στην κοιλιά (κεντρογενής κατανομή λίπους, συσσώρευση που έχει συνδεθεί με διάφορα μεταβολικά προβλήματα, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης κλπ.). Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, το απειλητικό για τη ζωή λίπος δεν είναι αυτό που βρίσκεται στους γλουτούς ή στους μηρούς, αλλά αυτό που «αποθηκεύεται» στην περιοχή της κοιλιάς. Γνωστό ως ενδοκοιλιακό ή σπλαχνικό λίπος, έχει την ιδιότητα να παρέχει καύσιμα, απαραίτητα για τον οργανισμό σε περίοδο έντονου στρες. Συνήθως, οι γυναίκες που δεν έχουν λίπος στους μηρούς και στους γλουτούς έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν κεντρογενή κατανομή του λίπους όταν παχύνουν.







Αν οι διατροφικές σας συνήθειες δεν έχουν αλλάξει τον τελευταίο καιρό, αλλά διαπιστώσατε ότι η περιφέρειά σας έχει αυξηθεί, τότε είναι πολύ πιθανό ο ένοχος να κρύβεται στο ντουλαπάκι με τα φάρμακα του σπιτιού σας! Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε πρόσφατα ομάδα επιστημόνων από το Τμήμα Αναπτυξιακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης, ύστερα από ανάλυση δεδομένων για τις παρενέργειες διάφορων φαρμάκων σε περισσότερα από 25.000 άτομα. Oι επιστήμονες προειδοποιούν ότι μια από τις πιο συνηθισμένες παρενέργειες φαρμάκων που παίρνουν χιλιάδες άνθρωποι για πολλές κοινές παθήσεις, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η κατάθλιψη, αλλά και η επιληψία και η σχιζοφρένεια, είναι η αύξηση του βάρους. Διαπίστωσαν μάλιστα ότι μερικοί ασθενείς έπαιρναν μέχρι και 10 κιλά επιπλέον το χρόνο, γεγονός που τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα φάρμακα αυτά είναι πολύ πιθανό να συμβάλλουν στην έξαρση της επιδημίας παχυσαρκίας παγκοσμίως.

Τα φάρμακα που διαπιστώθηκε ότι προκαλούν αύξηση του βάρους είναι:

• οι β-αναστολείς, που χορηγούνται για την υπέρταση, τις αρρυθμίες και τις κρίσεις πανικού.

• τα κορτικοστεροειδή, που χρησιμοποιούνται για μια σειρά παθήσεις, από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα έως το στρες μετά από σοκ ή από εγχείρηση.

• η ινσουλίνη που χορηγείται για το διαβήτη τύπου 2.

• ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων για την κατάθλιψη.

• η ουσία olanzapine, που χορηγείται για τη σχιζοφρένεια.







Σε περίπτωση υποθυρεοειδισμού -διαταραχή του θυρεοειδούς κατά την οποία δεν παράγονται αρκετές ποσότητες ορμονών- ελαττώνεται ο ρυθμός των καύσεων (λιγότερο ή περισσότερο ανάλογα με τη βαρύτητα του νοσήματος). Έτσι, παχαίνει κανείς ακόμα και όταν τρώει την ίδια ακριβώς ποσότητα φαγητού όπως στο παρελθόν, όταν δηλαδή ο θυρεοειδής του λειτουργούσε φυσιολογικά. Όσο το πρόβλημα δεν έχει διαγνωστεί και, επομένως, η κατάσταση δεν ελέγχεται με φαρμακευτική αγωγή, ο μεταβολισμός βρίσκεται σε κατάσταση «χειμερίας νάρκης». Επιπλέον, γίνεται και εναπόθεση συγκεκριμένων σύνθετων ουσιών στον ενδιάμεσο ιστό. Αυτές έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν υγρά, με αποτέλεσμα να νιώθει κανείς πρησμένος, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται και το σωματικό του βάρος. O υποθυρεοειδικός είναι νωθρός, γιατί όλες οι μεταβολικές λειτουργίες εκτελούνται σε χαμηλό ρυθμό, ενώ του είναι δύσκολο να χάσει κιλά. Νιώθει εύκολα κόπωση και επομένως δεν μπορεί να επιδοθεί σε δραστηριότητες που απαιτούν μεγάλη ένταση. Η κατάσταση επανέρχεται στους φυσιολογικούς της ρυθμούς από τη στιγμή που ξεκινήσει η φαρμακευτική αγωγή και ρυθμιστούν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς.





Όσοι δεν κοιμούνται ικανοποιητικά είναι νωχελικοί μέσα στη μέρα, με αποτέλεσμα να περιορίζουν τη σωματική τους δραστηριότητα και επομένως να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια. Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτες, τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικοι που κοιμούνται λίγες ώρες έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας σε σύγκριση με όσους κοιμούνται κανονικά. Τι ακριβώς συμβαίνει; Oι ορμόνες του οργανισμού έχουν ένα συγκεκριμένο νυχθημερήσιο ρυθμό. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, λοιπόν, συμβαίνουν συγκεκριμένες ορμονικές διεργασίες, οι οποίες όμως δεν επιτελούνται όταν διαταραχθεί ο βιολογικός ρυθμός του ατόμου. Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει τα επίπεδα των δύο ορμονών που σχετίζονται με την όρεξη: της γκρελίνης και της λεπτίνης. Ενώ η λεπτίνη -ρυθμίζει την όρεξη και δίνει εντολή στον εγκέφαλο σχετικά με το πόση σωματική ενέργεια είναι διαθέσιμη- είναι απούσα, η γκρελίνη -υπεύθυνη για την πείνα- συμβάλλει στην αύξηση του βάρους. Έτσι, λόγω των συγκεκριμένων ορμονικών μεταβολών, τα άτομα που κοιμούνται λίγο έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πεινάνε και να τρώνε περισσότερο από όσους κοιμούνται κανονικά. Παράλληλα, η έλλειψη ύπνου συνοδεύεται από αύξηση των κυττοκινών (όπως η ιντερλευκίνη-6), που φυσιολογικά ανεβαίνουν μόνο όταν υπάρχει φλεγμονή στον οργανισμό. Oι ουσίες αυτές προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη, μια παθολογική κατάσταση που συνήθως συναντάμε στην παχυσαρκία και η οποία, όταν χρονίζει, οδηγεί στη συσσώρευση κοιλιακού λίπους.







Πριν σπεύσετε να ανακαλύψετε αλλού την αιτία που πήρατε κιλά, αναρωτηθείτε μήπως ανήκετε και εσείς στην κατηγορία του «λάτρη του καναπέ» ή αγγλιστί «couch potato». Πρόκειται για έκφραση που έχει επικρατήσει για να χαρακτηρίζει τα νωχελικά, συνήθως παχύσαρκα άτομα που δαπανούν τον περισσότερο χρόνο τους βυθισμένα στον καναπέ, μπροστά στην τηλεόραση. Πράγματι, οι σωματικές δραστηριότητες αποτελούν τον καθοριστικό παράγοντα των ενεργειακών απωλειών. Ένας άνθρωπος που δεν γυμνάζεται δεν κάνει αρκετές καύσεις, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες να πάρει επιπλέον κιλά. Αν, λοιπόν, η μοναδική καθημερινή σας άσκηση είναι τα 10΄ περπάτημα για να φτάσετε στη δουλειά σας, ήρθε ο καιρός να αλλάξετε συνήθειες. Oι ειδικοί πάντως συνιστούν συστηματική γυμναστική για περίπου μία ώρα, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.