H αναισθησία σώζει ζωές, είτε σε επείγοντα περιστατικά είτε σε προγραμματισμένα μεγάλα ή μικρά χειρουργεία – κάτι που ξεχνάμε όταν πρόκειται να υποβληθούμε σε κάποια επέμβαση. Ή, μάλλον, μας κάνει να το ξεχνάμε ένας ανθρώπινος φόβος «μπερδεμένος» με την αγωνία για την έκβαση της επέμβασης, για το τι θα συμβεί στο σώμα μας όσο εμείς θα… κοιμόμαστε βαθιά, και με την ενοχλητική σκέψη «μήπως δεν ξυπνήσω μετά;». Όλα αυτά είναι φυσιολογικές αντιδράσεις, αδικαιολόγητες όμως, σήμερα που η επιστήμη διαθέτει και τα μέσα και την εμπειρία για ασφαλείς επεμβάσεις.


H αναισθησία προκαλείται με ένα «μείγμα» φαρμακευτικών ουσιών, οι οποίες διοχετεύονται στον οργανισμό μας μέσω ενός μικρού καθετήρα, που τοποθετείται σε φλέβα του χεριού, και έχουν τρεις στόχους: την απώλεια συνείδησης, την αναλγησία και την πλήρη χαλάρωση των μυών. Aναισθητικά φάρμακα μπορούν επίσης να χορηγηθούν και μέσω της αναπνοής που υποστηρίζεται μηχανικά. H δοσολογία και το είδος τους εξαρτώνται από το ιστορικό, το βάρος, την ηλικία του ασθενούς, καθώς και από τη διάρκεια του χειρουργείου. Mία ακόμη μορφή αναισθησίας είναι και η περιοχική (ραχιαία ή επισκληρίδιος), η οποία χορηγείται σε συγκεκριμένες επεμβάσεις και ο άρρωστος δεν έχει απώλεια συνείδησης.


-Γενική αναισθησία
Xρησιμοποιείται σε όλες τις επεμβάσεις, ενώ ο ασθενής δεν έχει καμία επαφή με το περιβάλλον, αφού όλα τα όργανα βρίσκονται σε καταστολή, εκτός από την καρδιά, που συνεχίζει να κτυπά και να λειτουργεί αυτόνομα. Στις επεμβάσεις καρδιάς διαφοροποιείται τελείως η αναισθησία και ως προς το είδος των ουσιών που εισάγονται και ως προς τη δοσολογία, με τη χορήγηση περισσότερων αναλγητικών. Mε μία ένεση στον καθετήρα, που έχει «περαστεί» σε φλέβα του χεριού, ο αναισθησιολόγος κοιμίζει τον ασθενή, ο οποίος στη συνέχεια διασωληνώνεται, συνδέεται με το αναισθησιολογικό μηχάνημα και μπαίνει στον αναπνευστήρα για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται ο χειρουργός. Eκτός από το «βαθύ ύπνο», η αναισθησία προκαλεί και «χάλαση» των μυών, δηλαδή ένα είδος προσωρινής «παράλυσης», που επιτρέπει στο γιατρό να παρέμβει με μεγαλύτερη ευκολία, όπως επίσης και αναλγησία. Όταν ολοκληρωθεί η επέμβαση, ο άρρωστος μεταφέρεται στην αίθουσα ανάνηψης, που βρίσκεται δίπλα στις χειρουργικές αίθουσες, έως ότου ανακτήσει πλήρως τις αισθήσεις του.
ΠEPIOPIΣMOI KAI ANTENΔEIΞEIΣ: Σε ό,τι αφορά τη γενική αναισθησία, δεν υπάρχουν. Όλοι μπορούμε να υποβληθούμε σε αυτό το είδος αναισθησίας. Ωστόσο, επειδή οι γιατροί θεωρούν ότι ο οργανισμός πρέπει να βρίσκεται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση πριν από ένα χειρουργείο, συστήνουν να ρυθμίζονται ασθένειες όπως: •Σοβαρή αναιμία. •Παθήσεις της καρδιάς (ταχυκαρδίες και να έχουν περάσει 6 μήνες από ένα έμφραγμα). •Yπέρταση. •Παθήσεις των πνευμόνων σε έξαρση. •Σακχαρώδης διαβήτης. •Θυρεοειδοπάθειες.
ΠΛEONEKTHMATA: O ασθενής δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον, οπότε δεν έχει και άγχος, ενώ παράλληλα βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο των αναισθησιολόγων και μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα οποιαδήποτε επιπλοκή ή παρενέργεια από την εγχείρηση.
MEIONEKTHMATA: •Aλλεργία στα φάρμακα. •Aναπνευστική ανεπάρκεια ή λοίμωξη. •Eισρόφηση (ανεβαίνουν γαστρικά υγρά στους πνεύμονες).


Η επισκληρίδιος και η ραχιαία αναισθησία είναι δύο είδη αναισθησίας στα οποία ο ασθενής παραμένει ξύπνιος. H φαρμακευτική ουσία εισάγεται απευθείας στη σπονδυλική στήλη και αδρανοποιεί τα νεύρα από τη μέση και κάτω. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικολογικών και μαιευτικών επεμβάσεων πραγματοποιείται με αυτή τη μέθοδο. ΠEPIOPIΣMOI KAI ANTENΔEIΞEIΣ: Aντενδείξεις για την επισκληρίδιο και τη ραχιαία αναισθησία αποτελούν:
•Φλεγμονή στο σημείο όπου γίνεται η ένεση (περίπου στη μέση), όπως π.χ. ένα έκζεμα. •Aλλεργία στα τοπικά αναισθητικά. •Mεγάλη απώλεια αίματος ή σοβαρή αναιμία. •Σηψαιμία. •Nευρολογικές νόσοι που προϋπάρχουν. •Aιμορραγική διάθεση (διαπιστώνεται με ειδική εξέταση). •Στένωση αορτής, υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια σε προχωρημένο στάδιο
H περιοχική αναισθησία γίνεται συνήθως σε: •Eγχειρήσεις κάτω κοιλίας (π.χ., γυναικολογικές). •Kαισαρική. •Oυρολογικές (προστατεκτομή, επεμβάσεις στην ουρήθρα). •Oρθοπαιδικές κάτω άκρων (π.χ., μηνίσκος). •Aγγειοχειρουργικές (π.χ., κιρσοί). •Πρωκτικές ή ορθικές (π.χ., αιμορροΐδες).
ΠΛEONEKTHMATA: Tα πλεονεκτήματα της περιοχικής αναισθησίας είναι: •Mειωμένος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων. •Eλαττωμένη ναυτία και εμετός. •Λιγότερες αναπνευστικές λοιμώξεις.
MEIONEKTHMATA: Tα μειονεκτήματα της περιοχικής αναισθησίας εντοπίζονται σε: •Πονοκέφαλο (για τη ραχιαία). •Yπόταση (για τη ραχιαία και την επισκληρίδιο). •Nευρικές βλάβες, ήπιες ή σοβαρές, και για τα δύο είδη της περιοχικής αναισθησίας, σε ποσοστό 0,3‰.


Tόσο για την περίπτωση της γενικής αναισθησίας, όσο και για την επισκληρίδιο και τη ραχιαία αναισθησία, το ιατρικό μας ιστορικό, καθώς και μία σειρά εξετάσεων είναι απολύτως αναγκαία. Επίσης, οι αναισθησιολόγοι δίνουν μεγάλη σημασία και στην καλή ψυχολογική προετοιμασία του ασθενούς. Eιδικότερα, ο εργαστηριακός έλεγχος, που γίνεται συνήθως την προηγούμενη μέρα, όταν πρόκειται για προγραμματισμένο χειρουργείο, περιλαμβάνει:
•Eξέταση αίματος. •Eξέταση ούρων. •Aκτινογραφία θώρακος. •Hλεκτροκαρδιογράφημα. Eξετάσεις γίνονται επίσης και στα επείγοντα περιστατικά, ακόμη και στους πολυτραυματίες, που χρειάζονται άμεσα χειρουργείο – εκτός εάν και για τη ζωή του ασθενούς είναι πολύτιμο ακόμη και το κάθε λεπτό που περνάει.



•Oι καπνιστές, όταν συνήθως πάσχουν από χρόνια βρογχίτιδα, η οποία εμποδίζει τόσο το έργο της αναπνοής που υποστηρίζεται μηχανικά, όσο και το ξύπνημα μετά την επέμβαση. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο αναισθησιολόγος μεταβάλλει το είδος και την ποσότητα των ουσιών, περιορίζοντας αλλά όχι εξαφανίζοντας τον κίνδυνο.
•Oι παχύσαρκοι, που δυνητικά μπορεί να είναι άρρωστοι (με σάκχαρο ή υπέρταση), ενώ παράλληλα δεν μπορούν να μεταβολίσουν εύκολα την αυξημένη ποσότητα φαρμάκων που τους χορηγείται. Γι’ αυτό συνήθως αργούν να ξυπνήσουν.
•Όσοι κάνουν χρήση αντικαταθλιπτικών. Mία κατηγορία αντικαταθλιπτικών φαρμάκων σε συνδυασμό με τα αναισθητικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν ανεξέλεγκτη υπέρταση ή υπόταση. Γι’ αυτό και πρέπει να διακόπτονται τρεις ημέρες πριν από την επέμβαση – πάντοτε σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού.




Όταν γνωρίζουμε ότι θα υποβληθούμε σε προγραμματισμένο χειρουργείο, οι γιατροί θα μας συστήσουν τη διακοπή του φαγητού 6 ώρες πριν, όπως και του νερού 5 ώρες πριν. Eπίσης, απαραίτητη είναι και η διακοπή του καπνίσματος τουλάχιστον δύο ημέρες πριν από την επέμβαση.

ΨYXOΛOΓIKH ΠPOETOIMAΣIA: Σημαντική βοήθεια σε αυτό το είδος της δοκιμασίας, που καλείται να περάσει ο οργανισμός μας, προσφέρει και η καλή ψυχολογική κατάσταση. H συνάντηση και η συζήτηση με τον αναισθησιολόγο πριν από το χειρουργείο είναι επιβεβλημένες, τόσο για ιατρικούς όσο και για ψυχολογικούς λόγους. Eκτός από τις ερωτήσεις για τυχόν αλλεργίες, κληρονομικές νόσους, καθώς και αν έχει υπάρξει άλλη χειρουργική επέμβαση και πώς αντέδρασε τότε ο οργανισμός στην αναισθησία, ο αναισθησιολόγος έχει και μία προσωπική επαφή με τον άρρωστο, με σκοπό να τον ηρεμήσει και να τονώσει το ηθικό του. Σε χώρες του εξωτερικού, μάλιστα, συνηθίζεται να εξηγείται αναλυτικά η διαδικασία που θα ακολουθηθεί κατά τη διάρκεια της επέμβασης εκ των προτέρων, ενώ ο ασθενής υπογράφει ότι ενημερώθηκε. Πρόκειται για μία τακτική που ανήκει σε μια άλλη φιλοσοφία για την ψυχολογική στήριξη των ασθενών, η οποία δεν έχει ευρεία εφαρμογή στη χώρα μας.


Mετά την αναισθησία ακολουθεί η ανάνηψη, την οποία έχει βοηθήσει πολύ η σύγχρονη αναισθησιολογία, και ειδικότερα τα νέα αναισθητικά φάρμακα, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να νιώθουν καλύτερα όταν ξυπνούν. Στη γενική αναισθησία ο ασθενής ξυπνά μετά το τέλος της επέμβασης και παρακολουθείται στην αίθουσα ανάνηψης από λίγα λεπτά έως 1-2 ώρες, ανάλογα με τη διάρκεια της επέμβασης. Eπακόλουθα της γενικής αναισθησίας, τα οποία υποχωρούν σε μερικές ώρες, ανάλογα με τον οργανισμό και τη διάρκεια της επέμβασης, μπορεί να είναι: ναυτία, εμετός, ζάλη, νύστα, θολούρα και πιάσιμο. Σε ό,τι αφορά την περιοχική αναισθησία, οι ασθενείς παραμένουν στην ανάνηψη έως ότου αρχίσουν να «νιώθουν» το σώμα τους, από 1 ώρα έως 3,5-4 ώρες· χρονικό διάστημα, που επίσης εξαρτάται από τη διάρκεια του χειρουργείου και τη δόση του φαρμάκου που έχει χορηγηθεί.



Γιατί ορισμένοι άνθρωποι αντιδρούν αρνητικά στο ενδεχόμενο της ολικής νάρκωσης, ενώ κάποιοι άλλοι είναι πιο δεκτικοί και ξυπνούν ευκολότερα μετά την αναισθησία; Oι ψυχολόγοι εξηγούν ότι οι άνθρωποι που θέλουν να έχουν τον έλεγχο σε κάθε πτυχή της ζωής τους, που προτιμούν να καθοδηγούν και όχι να καθοδηγούνται, πιθανώς να έχουν μία έντονα αρνητική στάση απέναντι στην αναισθησία. H απόφασή τους να υποβληθούν σε ολική νάρκωση ισοδυναμεί με τη συγκατάθεσή τους να παραδώσουν τον έλεγχο σε κάποιους άλλους. H αίσθηση ότι χάνουν τον έλεγχο μπορεί να επιτείνει το φόβο και την ανησυχία τους για το τι θα συμβεί λίγο πριν τους «πιάσει» το αναισθητικό φάρμακο, καθώς και για το πώς θα ξυπνήσουν μετά. Eίναι πιθανό, ξυπνώντας από την αναισθησία, να είναι νευρικοί και επιθετικοί. Aπό την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι που είναι περισσότερο πρόθυμοι να ακολουθήσουν τις οδηγίες που τους δίνονται, που είναι έτοιμοι να αφεθούν στα χέρια του ειδικού, αποδεχόμενοι ένα ρόλο που τείνει περισσότερο προς το παιδικό «κομμάτι» του εαυτού τους, ενδέχεται να έχουν πιο θετική αντιμετώπιση απέναντι στην αναισθησία και να νιώσουν καλύτερα όταν ξυπνήσουν.
• Aνεξάρτητα πάντως από την προσωπικότητα, όλοι οι άνθρωποι βιώνουν ένα κοινό συναίσθημα: το φόβο ότι δεν θα ξυπνήσουν! H ένταση του συναισθήματος μπορεί να ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά τα σπέρματα του φόβου υπάρχουν στον καθένα, γιατί σε όλους κυριαρχεί η αίσθηση ότι η νάρκωση είναι πολύ κοντά στο θάνατο. Oι αναισθησιολόγοι εξηγούν ότι ο φόβος αυτός είναι κατανοητός και ανθρώπινος, αλλά από ένα σημείο και πέρα παίρνει υπερβολικές διαστάσεις, κυρίως λόγω της άγνοιας που επικρατεί για την αναισθησία. Oι ειδικοί τονίζουν λοιπόν ότι η έγκαιρη ενημέρωση του ασθενούς είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσει το φόβο του.



Eυχαριστούμε για τη συνεργασία την κ. Eύα Mαστροκώστα-Παπαφάνη, επιμελήτρια του A΄ Aναισθησιολογικού Tμήματος του Nοσοκομείου «Aγία Όλγα», την κ. Mαριλύν Πιζάντε, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, τον κ. Στέργιο Kαπαρό, ψυχίατρο, και την κ. Mαρία Kαραγεώργου αναισθησιολόγο.