«Τι να σου πω παιδί μου…, αν νομίζεις ότι αυτός ο άνθρωπος είναι κατάλληλος για σένα, ποια είμαι εγώ να πω τη γνώμη μου;», «Τόσα Σαββατοκύριακα πέρασα χωρίς τον Κώστα, λες να μην αντέξω σήμερα και να αυτοκτονήσω; Δεν φαντάζομαι… Κάνε εσύ τις δουλειές σου και μη χαλάς τον χρόνο σου για να ακούς τα προβλήματά μου», «Μηχανή; Θα πάρεις μηχανή; Δεν αισθάνομαι καλά…», «Κάποια μέρα θα με θυμηθείς, θα έρθεις στα λόγια μου, αλλά θα είναι αργά», «Παντρέψου την άμα θέλεις, αλλά εμάς να μας ξεχάσεις!», «Καλά, εμάς μη μας ακούς. Οι φίλοι σου, που είναι λογικά παιδιά, τι λένε;», «Εσύ ήσουν πάντοτε μυαλωμένο και υπεύθυνο παιδί, δεν γίνεται να πάρεις τώρα μία λάθος απόφαση», «Βγείτε εσείς να διασκεδάσετε, μη νοιάζεστε για μένα, το πρώτο ή το τελευταίο βράδυ είναι που θα το περάσω με την τηλεόραση;», «Αν με χωρίσεις, θα πεθάνω», «Αν δεν μου δώσετε λεφτά για μηχανή, δεν θα σας ξαναμιλήσω», «Καλά, θα βγουν όλοι οι φίλοι μου κι εγώ δεν θα πάω; Δεν με λυπάσαι;». Οι παραπάνω φράσεις, και πάρα πολλές παραπλήσιες, μας θυμώνουν, μας εκνευρίζουν, ίσως και να μας κάνουν να γελάσουμε, σε κάθε περίπτωση πάντως σε όλους μας θυμίζουν κάτι. Τι είναι αυτό; Η προσπάθεια ενός ανθρώπου να χειριστεί έναν άλλον.
Περί τίνος πρόκειται
Το να προσπαθεί κάποιος να χειριστεί τους άλλους είναι ένα στοιχείο προσωπικότητας που συναντάται σε αρκετούς ανθρώπους, οι οποίοι βάζουν τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες υψηλότερα από όλων των άλλων και χρησιμοποιούν πλάγιους τρόπους για να κάνουν τους άλλους να συμφωνήσουν. Φυσικά, όλοι έχουμε ανάγκες, επιθυμίες, απόψεις, προτιμήσεις και είναι θεμιτό και αναμενόμενο να τις εκφράζουμε και να τις διεκδικούμε, αλλά θα πρέπει να το κάνουμε ευθέως, ζητώντας, εξηγώντας και παρουσιάζοντας στους άλλους τη γνώμη μας ή/και την επιθυμία μας. Αντίθετα, οι χειριστικοί άνθρωποι δεν είναι ξεκάθαροι, χρησιμοποιούν το συναίσθημα ή τον εκβιασμό και προσπαθούν να δημιουργήσουν στον άλλο φόβο, ενοχές, λύπηση… Χρησιμοποιούν, δηλαδή, έναν πλάγιο, καλυμμένο, «παθητικο-επιθετικό» τρόπο, με στόχο την πρόκληση του συναισθήματος.
Πώς θα τους αναγνωρίσουμε
Το να είναι κάποιος χειριστικός δεν περιγράφει ολόκληρο τον χαρακτήρα του, αλλά ένα στοιχείο της προσωπικότητάς του. Χειριστικοί είναι οι νάρκισσοι, οι άνθρωποι με οριακή προσωπικότητα (με ασυνήθιστα επίπεδα αστάθειας στη διάθεση, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά), οι άνθρωποι με αντικοινωνική προσωπικότητα (δεν σέβονται τις κοινωνικές νόρμες κ.λπ.). Ωστόσο, χειριστικοί είναι και άλλοι άνθρωποι χωρίς να έχουν κάποια διαταραχή προσωπικότητας. Οι χειριστικοί δεν είναι απλώς απαιτητικοί, συχνά είναι κακομαθημένοι, δυσκολεύονται με τη ματαίωση, δεν τους αρέσει να τους λένε «όχι», και έτσι χρησιμοποιούν όλα τα μέσα ώστε να κάνουν αυτό που θέλουν και να φέρουν τους άλλους στο σημείο που τους βολεύει. Χειριστικοί είναι επίσης άνθρωποι που έχουν ανασφάλεια και δεν μπορούν ή φοβούνται να διεκδικήσουν αυτά που θέλουν. Έτσι, προσπαθούν να φέρουν τους άλλους σε ένα σημείο να κάνουν αυτό που οι ίδιοι επιθυμούν, παρουσιάζοντάς το, ωστόσο, σαν δική τους επιλογή.
Οι σχέσεις τους με τους άλλους
Οι χειριστικοί είναι συχνά πετυχημένοι. Έχουν όμως και πολλές κόντρες, ειδικά με ανθρώπους ξεκάθαρους και ευθείς. Όπως είναι προφανές, γίνονται εύκολα δυσάρεστοι στους ανθρώπους του περίγυρού τους, οι οποίοι δεν τους ανέχονται εύκολα. Συνήθως φτάνουν στον ειδικό επειδή έχουν προβλήματα με τους άλλους, αλλά στη συνέχεια σοκάρονται όταν εκείνος τους εξηγεί για ποιο λόγο αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις σχέσεις τους.
Η ρίζα του κακού
Όλα τα παιδιά είναι χειριστικά, γιατί -λόγω ηλικίας- έχουν μεγαλύτερη «πρόσβαση» στο συναίσθημα από ό,τι στη λογική. Δεν γίνονται όμως όλα χειριστικοί ενήλικοι. Σίγουρα ένας χειριστικός ενήλικος έχει σχετική ιδιοσυγκρασία. Είναι συνήθως άνθρωπος που θέλει να γίνεται το δικό του. Μπορεί ως παιδί να έμαθε να μιμείται ανθρώπους του περιβάλλοντός του που διεκδικούσαν με αυτόν τον πλάγιο τρόπο ή να έμαθε να χειραγωγεί τους άλλους για να προσελκύει την προσοχή. Υπάρχει επίσης και το ενδεχόμενο, έχοντας μεγαλώσει σε ένα πολύ αυστηρό και απόλυτο περιβάλλον, να βρήκε αυτόν τον τρόπο για να λέει τη γνώμη του και να ζητάει αυτό που θέλει.
Αντιμέτωποι με τον χειριστικό
Συχνά οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν πλήρη επίγνωση του τι κάνουν, αλλά η προσπάθεια να μας χειριστούν είναι κομμάτι της προσωπικότητάς τους. Όταν, βέβαια, αρχίσουν να καταλαβαίνουν ότι έτσι πετυχαίνουν τους στόχους τους, συνεχίζουν την πρακτική αυτή, ώστε να επιβληθούν στους άλλους. Όταν έχουμε τέτοιους ανθρώπους στο περιβάλλον μας, χρειάζεται να τους βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσουν τι κάνουν και μας ενοχλεί. Η αντίδρασή μας πρέπει να είναι ξεκάθαρη και η συμπεριφορά μας συστηματική, λέγοντάς τους ότι προσπαθούν να μας αναγκάσουν και να μας χειριστούν και ότι κάτι τέτοιο δεν θα το δεχτούμε.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗ δρ. ΝΑΤΑΛΙΑ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗ, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.
