Το παθητικό ή αλλιώς δευτερογενές κάπνισμα γνωρίζετε ήδη από πολλές έρευνες ότι θέτει σε κίνδυνο την υγεία σας – αυτός, άλλωστε, είναι και ένας από τους λόγους που απαγορεύτηκε σε κλειστούς χώρους. Ωστόσο, δεν είναι μόνο τα τσιγάρα των γύρω σας που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία σας. Είναι αρκετές οι ανθυγιεινές συνήθειες των φίλων και των συγγενών σας που μπορούν να βλάψουν και τη δική σας σωματική και ψυχική υγεία ή από τις οποίες μπορεί να παρασυρθείτε, να τις υιοθετήσετε και τελικά να σας επηρεάσουν. Μάθετε ποιες είναι αυτές, καθώς και τον τρόπο να τις αποφύγετε, αφού οι παθήσεις από… δεύτερο χέρι δεν είναι -όπως θα θέλαμε να πιστέψουμε- αστεία υπόθεση.

1. ΡΟΧΑΛΗΤΟ: Μου πήρες τα αφτιά
Η ιστορία Γυρνάτε κουρασμένοι από τη δουλεία, κάνετε ένα μπάνιο για να χαλαρώσετε και ετοιμάζεστε να πέσετε για ύπνο. Και εκεί που κλείνετε τα μάτια και περιμένετε τον Μορφέα να πλησιάσει, το «τρυπάνι» που ακούγεται από το διπλανό μαξιλάρι σάς χαλάει τον ύπνο. Τι να κάνετε για να φέρετε πάλι την ησυχία στο κρεβάτι σας;
Οι συνέπειες Ο καλός βραδινός ύπνος είναι απαραίτητος για τον οργανισμό σας. Όσο κοιμάστε, ο εγκέφαλος βρίσκει την ευκαιρία να επεξεργαστεί πληροφορίες που έλαβε κατά τη διάρκεια της ημέρας και να αποθηκεύσει όσες θεωρεί σημαντικές. Αρκούν 7-8 ώρες βραδινού ύπνου για να κερδίσετε χρόνια, να τονώσετε τη μνήμη σας και να διατηρήσετε το βάρος σας στα φυσιολογικά επίπεδα. Αντίθετα, ο ανεπαρκής ύπνος φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά ακόμα και το προσδόκιμο ζωής.
Η λύση Αντί να υπομένετε παθητικά τη μοίρα σας, πάρτε την κατάσταση στα χέρια σας. Ξεκινήστε, λοιπόν, δυναμικά αλλάζοντας τη βραδινή του ρουτίνα. Φροντίστε πρώτα απ’ όλα να αποφεύγει την κατανάλωση φαγητού 3-4 ώρες πριν κοιμηθεί, καθώς και το αλκοόλ, που χαλαρώνει τους μυς του λάρυγγα, αυξάνοντας το ροχαλητό, αλλά και την πιθανότητα εμφάνισης άπνοιας. Επίσης, καλό είναι να χάσει τυχόν παραπανίσια κιλά, καθώς το λίπος που αποθηκεύεται στον λαιμό στενεύει τους αεραγωγούς. Ακόμα, αν ο σύντροφός σας κοιμάται ανάσκελα, η κάτω σιαγόνα έχει την τάση να ανοίγει, γι’ αυτό γυρίστε τον στο πλάι. Μπορεί, ακόμα, να κοιμάται με λίγο ανασηκωμένο το πάνω μέρος του κορμού, για να διευκολύνεται η ροή του αέρα, ενώ αν υπάρχουν ανατομικά προβλήματα (π.χ. μικρή κάτω γνάθος) μπορεί να χρησιμοποιήσει ειδικά μασελάκια. Ωστόσο, ορισμένες φορές το ροχαλητό είναι σύμπτωμα μιας σοβαρότερης ασθένειας, όπως το σύνδρομο της άπνοιας του ύπνου, που χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση (σε κέντρο μελέτης ύπνου) και ειδική αντιμετώπιση.

2. ΑΛΚΟΟΛ: Βαριά ποτά…
Η ιστορία Θεωρείτε τους διαγωνισμούς με σφηνάκια τρόπο διασκέδασης και έχετε συνδέσει τις βραδινές σας εξόδους, τις στιγμές χαλάρωσης, χαράς ή λύπης με ένα ποτήρι κρασί. Ωστόσο, αν στον κύκλο σας υπάρχουν άτομα που πάντα βρίσκονται με ένα ποτήρι μπίρα στο χέρι, τότε αυξάνονται και οι δικές σας πιθανότητες να υιοθετήσετε τη συμπεριφορά αυτή.
Οι συνέπειες Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο «Annals of Internal Medicine», αν στο κοινωνικό σας δίκτυο υπάρχει ένας βαρύς πότης, τότε έχετε 50% περισσότερες πιθανότητες να αρχίσετε και εσείς να πίνετε πολύ. Μάλιστα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σε ένα βράδυ, όπως υποστηρίζουν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Santiago de Compostela στην Ισπανία, μπορεί να βλάψει τον εγκέφαλο, καταστρέφοντας κύτταρα που σχετίζονται με τη μνήμη.
Η λύση Σε αυτή την περίπτωση, δεν υπάρχουν μαγικές συμβουλές. Αυτό που βοηθάει πραγματικά είναι η αυτοπειθαρχία. Πίνετε για να ευθυμήσετε, αλλά όχι για να μεθύσετε. Ωστόσο, μια πρακτική λύση που ίσως βοηθήσει είναι όταν βγαίνετε με την παρέα σας για ποτό καλό θα είναι να μην παίρνετε μαζί σας πολλά χρήματα, πιστωτικές κάρτες ή cash card. Με αυτόν τον τρόπο, ακόμα και να μπείτε στον πειρασμό, δεν θα είναι τόσο εύκολο να ενδώσετε.

3. ΣΤΡΕΣ: Μη μου σπας τα νεύρα
Η ιστορία Μήπως κάποιος από τους συναδέλφους σας συνεχώς φωνάζει, τσακώνεται και πηγαινοέρχεται νευρικά; Αν ναι, τότε είναι πιθανό και εσείς να υιοθετήσετε αυτή τη στάση, αφού το στρες είναι μεταδοτικό.
Οι συνέπειες Το στρες αποτελεί ένα σύνολο ψυχικών και σωματικών αντιδράσεων όταν το άτομο βρίσκεται κάτω από συνθήκες που συνιστούν επίθεση -πραγματική ή φανταστική- εναντίον του. Η σωματική διάσταση αυτής της αντίδρασης είναι ιδιαιτέρα σημαντική, αφού σε αυτήν εμπλέκονται διάφορα συστήματα, όπως το νευρικό, το ενδοκρινολογικό, το ανοσοβιολογικό. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το έντονο στρες αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή πίεση και προκαλεί ή επιδεινώνει παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος, ενώ το δέρμα εμφανίζει προβλήματα, όπως ξηροδερμία και αδύναμα μαλλιά. Οι επιδράσεις του, ωστόσο, δεν σταματούν εκεί, αφού τα υψηλά επίπεδα ορμονών του στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλούν προβλήματα στη μνήμη και την προσοχή. Επίσης, η αυξημένη έκκριση κορτιζόλης (ορμόνη του στρες) επιβραδύνει τον μεταβολισμό, συμβάλλοντας στη συσσώρευση περιττών κιλών, ιδιαίτερα στην κοιλιά.
Η λύση
➜Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας και, αν είναι δυνατό, βοηθήστε τους γύρω σας να καταλάβουν ότι το άγχος τους γίνεται μεταδοτικό.
➜Ξεκινήστε κάποια δραστηριότητα για την εκτόνωση της έντασης. Η σωματική άσκηση, για παράδειγμα, ρίχνει τα επίπεδα κορτιζόλης και αποσπά το μυαλό από αρνητικές σκέψεις.
➜Αντιμετωπίστε με χιούμορ ακόμα και καταστάσεις που έχουν κάποια δυσκολία. Το χαμόγελο ή το γέλιο ελαφραίνουν την ένταση και φαίνεται να μειώνουν τα επίπεδα των στρεσογόνων ορμονών.
➜Εστιάστε περισσότερο στο πώς νιώθετε εσείς, αποφεύγοντας επικρίσεις ή καταστάσεις που μάλλον θα οδηγήσουν σε σύγκρουση ή απόσταση στη σχέση. ➜Ελέγξτε τις προσδοκίες που έχετε από τους άλλους.
➜Δείξτε κατανόηση για την ένταση που ίσως νιώθει ο άλλος (π.χ. ένας συνάδελφος), χωρίς να την εσωτερικεύετε ή να την εκλαμβάνετε ως προσωπική επίθεση.

Και από τρίτο χέρι;
Δεν έφταναν οι κίνδυνοι από το δευτερογενές κάπνισμα, τώρα οι ειδικοί προειδοποιούν για τους κινδύνους που εγκυμονεί το τριτογενές κάπνισμα ή «κάπνισμα από τρίτο χέρι». Τι συμβαίνει; Ακόμα και αν σβήσετε το τσιγάρο, οι τοξικές ουσίες του καπνού μπορεί να μείνουν για πολλές ώρες στα ρούχα, τα μαλλιά, τις επιφάνειες των επίπλων, ιδιαίτερα δε σε περιορισμένους χώρους. Μάλιστα, σαν να μην έφτανε το ότι αυτές οι τοξικές ουσίες είναι καρκινογόνες, δημιουργούν και νέες μέσω της αλληλεπίδρασής τους με άλλες που βρίσκονται στον χώρο. Δυστυχώς, το τριτογενές κάπνισμα δεν αντιμετωπίζεται με αερισμό των χώρων, αλλά με την απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους. Τέλος, είναι πιο επικίνδυνο για τα παιδιά, που έρχονται σε επαφή με αντικείμενα και μεταφέρουν τα κατάλοιπα του καπνού στο στόμα τους.

4. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: Πήρα μερικά κιλάκια
Η ιστορία Εσείς και οι φίλοι σας γνωρίζετε όλες τις ταβέρνες της περιοχής και όταν παραγγέλνετε φαγητό απ’ έξω η τηλεφωνήτρια σας προσφωνεί με το μικρό σας όνομα. Εναλλακτικό σενάριο; Το καθημερινό τραπέζι στο σπίτι έχει προ πολλού ξεπεράσει το στάδιο της ιεροτελεστίας και έχει μετατραπεί σε λουκούλλειο γεύμα που μπορεί να ταΐσει ολόκληρο λόχο.
Οι συνέπειες Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «The New England Journal of Medicine» και στην οποία συμμετείχε ο καθηγητής στο Χάρβαρντ κ. Νικόλαος Χριστάκης, ο κοινωνικός περίγυρος μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες που έχουν μετατρέψει την παχυσαρκία σε επιδημία. Για την ακρίβεια, αν έχετε σύντροφο με παραπανίσια κιλά, τότε έχετε 37% περισσότερες πιθανότητες να παχύνετε και εσείς, ενώ οι πιθανότητες ανεβαίνουν στο 57% αν οι φίλοι σας είναι αυτοί που τρώνε λίγο παραπάνω. Το κοινωνικό σας δίκτυο, επομένως, συμβάλλει σημαντικά στο να διαμορφώσετε άποψη τόσο για το ποιος σωματότυπος όσο και για το ποια διατροφική συμπεριφορά είναι αποδεκτά.
Η λύση Προφανώς, η λύση στο πρόβλημά σας δεν είναι να αλλάξετε φίλους, αφού οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί έχουν πολλά οφέλη για την υγεία σας. Ωστόσο, όπως συμμετέχετε όλοι μαζί στο φαγητό, έτσι μπορείτε όλοι μαζί να αλλάξετε τρόπο ζωής και να υιοθετήσετε πιο υγιεινές συνήθειες, όπως το να ξεκινήσετε ένα ομαδικό σπορ ή να γραφτείτε μαζί σε ένα γυμναστήριο.

5. ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Νιώθω μια θλίψη απόψε
Η ιστορία Ένα κοντινό σας πρόσωπο πάσχει από κατάθλιψη. Φυσικά το αγαπάτε και θέλετε να του συμπαρασταθείτε, να το στηρίξετε με όποιον τρόπο μπορείτε και να το βοηθήσετε να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του. Μπορείτε, όμως; Οι καλές προθέσεις δεν δίνουν πάντα τη λύση. Μπορεί, μάλιστα, αντί να βοηθήσετε να κάνετε τα πράγματα χειρότερα, όχι μόνο γι’ αυτόν που πάσχει, αλλά και για εσάς τους ίδιους.
Οι συνέπειες Η σχέση με έναν άνθρωπο που έχει κατάθλιψη δεν είναι εύκολη, αφού πέρα από τις «κλασικές» δυσκολίες μιας σχέσης, έχετε να αντιμετωπίσετε και τα προβλήματα που προκύπτουν από την ψυχική του κατάσταση. Μάλιστα, όσοι είναι σε σχέσεις με άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψη έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν και αυτοί συμπτώματα. Επιπλέον, όσοι πάσχουν από κατάθλιψη υπάρχει η πιθανότητα να οδηγηθούν στην κατάχρηση ουσιών, στην απιστία ή ακόμα και στη βία, πράγμα που μπορεί όχι μόνο να σας κουράσει ψυχικά, αλλά να έχει και επιπτώσεις στη σωματική σας υγεία.
Η λύση Ο καλύτερος τρόπος για να στηρίξετε αυτόν που πάσχει είναι να κατανοήσετε πρώτα οι ίδιοι ποιες είναι οι πραγματικές σας ευθύνες απέναντί του, αλλά και τις αντοχές σας. Το να αναλάβετε ρόλο φροντιστή και να παραμελήσετε την κοινωνική σας ζωή δεν είναι η λύση. Η κοινωνική σας απομόνωση θα σας επηρεάσει ακόμα περισσότερο. Είναι σημαντικό, επομένως, να διατηρήσετε τις κοινωνικές σας επαφές και να κάνετε δραστηριότητες που αποσπούν την προσοχή σας και σας βοηθούν να ξεσκάσετε, καθώς και να διαφυλάξετε τη λειτουργικότητά σας σε όλα τα επίπεδα, αφού το να καταρρεύσετε και εσείς δεν θα βοηθήσει. Επίσης, θυμηθείτε ότι η στήριξη αυτού του είδους αποτελεί έργο των ειδικών και δεν θα πρέπει να νιώθετε υπεύθυνοι για πράγματα που μάλλον δεν είστε σε θέση να επηρεάσετε. Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να παροτρύνετε το άτομο που πάσχει να απευθυνθεί σε ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΝΙΚΟΛΑΟ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, ειδικό παθολόγο-πνευμονολόγο, και την κ. ΕΛΕΝΗ ΠΙΠΗ, αναπτυξιακή ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια.