Σαν παιδί πίστευα ότι η μικρή μου αδερφή είχε περισσότερες ελευθερίες από εμένα, που χρειάστηκε να «παλέψω» για αυτές. Από την άλλη, ο μικρός μου ξάδερφος είχε σκοπό της ζωής του να σπάει τα νεύρα του μεγαλύτερου αδερφού του, που συνεχώς τον συνέκριναν μαζί του. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η σειρά γέννησης φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και της προσωπικότητάς μας, ενώ μπορεί να επηρεάσει σε ένα βαθμό τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας, από το τι δουλειά θα κάνουμε μέχρι ποιον θα επιλέξουμε για ερωτικό σύντροφο.

Τα πρωτότοκα
Υπευθυνότητα Γίνονται καλοί ηγέτες, αφού έχουν ζήσει την εξουσία και ταυτόχρονα την ευθύνη για τα μικρότερα αδέρφια. Τους αρέσει να καθοδηγούν τους άλλους και να αναλαμβάνουν θέσεις με αυξημένη ευθύνη. Αν και είναι αυστηρά με τον εαυτό τους, δύσκολα δέχονται κριτική από τρίτους. Όσο για τις μεγαλύτερες αδερφές, αυτές συχνά λειτουργούν ως μητρικά υποκατάστατα.
Συντηρητισμός Τα πρώτα παιδιά πολλές φορές νιώθουν ότι έχουν ευνοηθεί από τους γονείς τους και ταυτίζονται μαζί τους, με αποτέλεσμα να υιοθετούν με μεγαλύτερη ευκολία τις αξίες τους. Είναι συχνά πιο συντηρητικά και υποστηρίζουν την εξουσία.
Σχέση με γονείς Μπορεί να γίνουν αποδέκτες υπερβολικής προσοχής, εξαιτίας του γεγονότος ότι αποτελούν την απάντηση στα όνειρα των γονιών τους και την αρχή της νέας οικογένειας. Ορισμένοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι αυτός είναι και ένας από τους λόγους που έχουν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης. Το φορτίο, όμως, του πρωτότοκου μπορεί να είναι βαρύ, γιατί αν απαρνηθούν τις προσδοκίες της οικογένειας, τα κατατρέχει η ενοχή τού ότι δεν ανταποκρίθηκαν στο ρόλο που τους είχαν αναθέσει.
Ανταγωνιστικότητα Ο ερχομός του επόμενου παιδιού προκαλεί μεγάλη αλλαγή στο συναισθηματικό τους κόσμο, αφού χάνουν την αποκλειστική προσοχή των γονιών τους. Αυτό μπορεί να τα κάνει ανταγωνιστικά, ένα χαρακτηριστικό που θα έχουν και στο μέλλον. Ωστόσο, αυτά τα συναισθήματα ζήλιας είναι φυσιολογικά.

Τα µεσαία
Η μέση Είναι αυτά που κινδυνεύουν να χαθούν μέσα στην οικογένεια, ειδικά όταν έχουν αδέρφια του ίδιου φύλου. Δεν γίνονται κακομαθημένα, αλλά μπορεί να γίνουν ανυπότακτα, αφού αισθάνονται ότι δεν ταιριάζουν πουθενά. Συχνά νιώθουν παραγκωνισμένα, γιατί δεν έχουν ούτε τα δικαιώματα του μεγαλύτερου παιδιού ούτε τα οφέλη του μικρότερου. Βέβαια, αυτό αλλάζει όταν το μεσαίο παιδί
είναι μοναχοκόρη ή μοναχογιός. Ακολουθούν τα μεγαλύτερα παιδιά και καθοδηγούν τα μικρότερα. Είναι, τέλος, απίθανο να εκδηλώσουν ακραίες τάσεις και υπάρχουν φορές που απολαμβάνουν την αφάνειά τους.
Κοινωνικότητα Οι σχέσεις είναι πολύ σημαντικές για αυτά, δημιουργούν εύκολα φιλίες και τις διατηρούν. Οι φίλοι τούς είναι υπερβολικά σημαντικοί και πολλές φορές θολώνει η κρίση τους προκειμένου να αποφύγουν να τους προσβάλουν.
Διπλωματία Μπορούν να εξελιχθούν σε καλούς διαπραγματευτές. Είναι δίκαια, εχέμυθα και εξωστρεφή. Συμβιβάζονται, λειτουργούν σαν διαμεσολαβητές και μπορούν να βλέπουν τα γεγονότα και από τις δύο πλευρές. Δεν τους αρέσει η αντιπαράθεση, γι’ αυτό αρκετές φορές επιλέγουν να μην εκφράζουν τις πραγματικές τους απόψεις. Συχνά τα επαγγέλματα που επιλέγουν συνδέονται με αυτή την ικανότητά τους (π.χ. management, πολιτική).
Οικογένεια Τα μεσαία παιδιά δεν είναι τόσο δεμένα με την οικογένειά τους και συνήθως διαμορφώνουν ισχυρές σχέσεις με άτομα εκτός αυτής. Αυτός είναι και ο λόγος που οι φίλοι παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στη ζωή τους. Στις οικογένειες χωρίς διακριτά όρια ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, το μεσαίο παιδί μπορεί να κρατάει ευκολότερα αποστάσεις από την υπόλοιπη οικογένεια.

Τα µικρότερα
Επίκεντρο Είναι απαλλαγμένα από το βάρος της ευθύνης που χαρακτηρίζει τα πρώτα. Έτσι, μπορούν να μείνουν για πάντα το «μωρό», περιμένοντας βοήθεια από τους άλλους. Γι’ αυτό, μπορεί να απογοητευτούν όταν δεν πάρουν αυτό που θέλουν. Είναι εύθυμα και ξέρουν πώς να τραβούν την προσοχή, αλλά από την άλλη μπορεί να φαίνονται ανεύθυνα, εγωκεντρικά, κακομαθημένα και ανυπόμονα.
Καινοτομία Αισθάνονται απελευθερωμένα από τις συμβατικότητες. Δεν είναι λίγες οι φορές που αποδεικνύονται εξαιρετικά δημιουργικά και τολμούν εκεί που οι άλλοι φοβούνται. Ενδεικτική είναι έρευνα που μελέτησε 2.784 επιστήμονες που έζησαν τα τελευταία 400 χρόνια και τις αντιδράσεις τους σε 28 νέες επιστημονικές ανακαλύψεις. Από το σύνολο των επιστημόνων, μόνο το 22% ήταν πρωτότοκοι και το 75% ήταν τα μικρότερα αδέρφια.
Σχέσεις Δεν δυσκολεύονται να καταλάβουν τους άλλους και ξέρουν πώς να συνεργαστούν σε μικρές ομάδες. Είναι στοργικά και ευχάριστα. Οι κοινωνικές συναναστροφές είναι το φυσικό τους περιβάλλον. Μπορούν, όμως, να ξεπεράσουν τα όρια και να γίνουν απείθαρχα, να μιλούν πολύ ή για πολλή ώρα.

Τα µοναχοπαίδια
Ιδιαιτερότητα Δανείζονται χαρακτηριστικά τόσο των μεγαλύτερων όσο και των μικρότερων παιδιών και μπορεί να εκφράζουν ταυτόχρονα τα πιο ακραία από τα χαρακτηριστικά και των δύο. Μπορεί να έχουν τη σοβαρότητα και την υπευθυνότητα που χαρακτηρίζει τα μεγαλύτερα και συγχρόνως να πιστεύουν, όπως τα νεότερα, ότι είναι ξεχωριστά.
Ενήλικοι Επειδή δεν έχουν αδέρφια, τα μοναχοπαίδια έχουν την τάση να προσανατολίζονται προς τους ενηλίκους περισσότερο από ό,τι τα άλλα παιδιά, επιδιώκοντας την αγάπη, την αποδοχή και την προσοχή τους.
Σχέσεις Η μεγαλύτερη πρόκληση για το μοναχοπαίδι είναι να μπορέσει να συνυπάρξει με συνομηλίκους του. Μπορεί να διατηρεί στενούς δεσμούς με τους γονείς του, αλλά δυσκολεύεται να αποκτήσει στενές φιλικές και συζυγικές σχέσεις.

Τι µπορούν να κάνουν οι γονείς;
Οι γονείς μπορεί να ταυτίζονται υπερβολικά με το παιδί που έχει την ίδια θέση με αυτούς στη σειρά γέννησης. Μπορεί π.χ. ο πατέρας που ήταν το μεγαλύτερο παιδί και ένιωθε ότι είχε πολλές ευθύνες, να κακομαθαίνει το δικό του μεγάλο παιδί. Η ταύτιση είναι φυσιολογική, είτε είναι συνειδητή είτε όχι. Προβλήματα δημιουργούνται όταν οι γονείς διαιωνίζουν τα πρότυπα της δικής τους οικογένειας ή όταν, εξαιτίας της δικής τους διαφορετικής εμπειρίας, παρερμηνεύουν τα παιδιά τους (π.χ. ένας γονιός που είναι μοναχοπαίδι, μπορεί να θεωρεί πρόβλημα τους φυσιολογικούς καβγάδες μεταξύ αδερφών). Όσο για το μοναχοπαίδι, συχνά οι γονείς επενδύουν σε αυτό τα δικά τους όνειρα -όπως μπορεί να συμβεί και με το μεγαλύτερο παιδί- και να μην το αφήνουν να εκφράσει τα δικά του ή να το θεωρούν τόσο ξεχωριστό που να μην το βοηθούν να αναγνωρίζει τις αδυναμίες του.

Τι αλλαγές επιφέρει ο ερχοµός ενός νέου παιδιού;
Το μεγαλύτερο παιδί πολλές φορές βιώνει συναισθήματα ζήλιας όταν ένα νέο μέλος προστίθεται στην οικογένειά του. Στην περίπτωση αυτή, οι γονείς πρέπει να το βοηθήσουν να αναγνωρίσει τα συναισθήματα αυτά, να καταλάβει ότι είναι φυσιολογικά και να τους δώσει χώρο να εκφραστούν μέσα σε ξεκάθαρα όρια.

Σχέσεις συντρόφων
Ο γάμος φαίνεται πιο εύκολος όταν υπάρχει συμπληρωματικότητα στη σειρά γέννησης των συντρόφων, όταν δηλαδή το μεγαλύτερο παιδί μιας οικογένειας παντρεύεται το μικρότερο μιας άλλης. Σε αντίθετη περίπτωση, αν, για παράδειγμα, οι δύο σύντροφοι είναι τα μεγαλύτερα παιδιά στις οικογένειές τους, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά μεταξύ τους, καθώς ο καθένας θεωρεί ότι εκείνος είναι επικεφαλής. Δύσκολος μπορεί να είναι ο γάμος ανάμεσα σε μοναχοπαίδια, αφού κανείς δεν έχει προηγούμενη εμπειρία στενής σχέσης. Πιο ευέλικτα είναι τα μεσαία παιδιά, γιατί στις εμπειρίες τους περιλαμβάνουν πολλούς και διαφορετικούς ρόλους. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωση μιας σχέσης.

Τι άλλο µας επηράζει
Εκτός από τη σειρά που γεννηθήκαμε, την προσωπικότητά μας επηρεάζουν και άλλοι παράγοντες, όπως το φύλο, η ιδιοσυγκρασία του χαρακτήρα, η ηλικία των γονιών, καθώς και η συναισθηματική μας θέση στην οικογένεια, η αγάπη, δηλαδή, και η φροντίδα που εισπράττουμε από τους γονείς μας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΛΑΔΕΥΤΗΡΑ, ψυχολόγο-οικογενειακή θεραπεύτρια.