Η ιδέα για το άρθρο αυτό γεννήθηκε σε μια αίθουσα ωδινών στα τέλη του περασμένου Δεκέμβρη. Καθώς πλησίαζε η ημερομηνία του τοκετού του πρώτου παιδιού μου, αναρωτιόμουν αν θα ήταν καλό να κάνω την επισκληρίδιο αναισθησία. Βλέπετε υπάρχουν τόσοι μύθοι γύρω από τους πιθανούς κινδύνους αυτής της πρακτικής… Η δική μου όμως εμπειρία έδειξε ότι ένας τοκετός με επισκληρίδιο μπορεί να είναι έως απολαυστικός και αυτό δεν μπορούσα να το κρατήσω μόνο για τον εαυτό μου. Oμολογώ ότι κατά βάθος μου άρεσε να πιστεύω ότι θα μπορούσα να αντέξω τις ωδίνες του τοκετού χωρίς εξωτερική βοήθεια και ότι θα ήμουν ικανή να διαχειριστώ τα πάντα με τη βοήθεια των αναπνοών, που νόμιζα ότι είχα μάθει καλά. Από την άλλη, όμως, δεν μπορούσα να βγάλω από το μυαλό μου την έκφραση που χρησιμοποίησε μια φίλη για να περιγράψει την εμπειρία του τοκετού με ή άνευ επισκληριδίου. «Μέρα με νύχτα!», είχε πει η φίλη, η οποία μόνο κατά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού της είχε την τύχη να λάβει τη θεόσταλτη αναισθησία. Όταν τελικώς έφτασε η πολυπόθητη στιγμή, τα λόγια της επιβεβαιώθηκαν πλήρως: καθώς οι ωδίνες αύξαναν σε ένταση και συχνότητα, όχι απλώς ξέχασα τις αναπνοές και τα περί διαχείρισης του πόνου, αλλά είχα αρχίσει να σκέπτομαι ότι αν υπήρχε επόμενο παιδί μου, θα προτιμούσα να ήταν υιοθετημένο. Μετά, ένα μαγικό χέρι χορήγησε την επισκληρίδιο (χωρίς να αισθανθώ τον παραμικρό πόνο!) και τότε αποφάσισα δύο πράγματα: πρώτον, πως υπό αυτές τις συνθήκες θα μπορούσα άνετα να κάνω και τρίτο παιδί και δεύτερον, πως θα έγραφα ένα άρθρο για να σας μεταφέρω τα καλά νέα.




Το πρώτο πράγμα που έκανα μόλις τα καθήκοντά μου ως μητέρα μου άφησαν λίγο χρόνο, ήταν να αναζητήσω τους επιστήμονες στους οποίους χρωστούσα το δώρο του χωρίς ωδίνες και τελικώς απολαυστικού τοκετού. Γιατί κακά τα ψέματα: Δεν είναι μόνο η απουσία ωδινών το κέρδος της επισκληριδίου, είναι και το γεγονός ότι μια ξεκούραστη υποψήφια μητέρα είναι σε θέση να συνεργαστεί άριστα με το γιατρό κατά τα τελευταία -επώδυνα- στάδια της εξώθησης και να νιώσει έτσι την ικανοποίηση ότι συνέβαλε καθοριστικά στη γέννηση του παιδιού της. Όπως διαπίστωσα, ανατρέχοντας στη σχετική βιβλιογραφία, τα νέα δεν ήταν καθόλου νέα: Η επισκληρίδιος, η οποία αναπτύχθηκε από τους αμερικανούς χειρουργούς Waldo B. Edwards, James L. Southworth και Robert A. Hingson, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε τοκετό στις 6 Ιανουαρίου του 1942. Oμολογώ ότι εξεπλάγην: Αν η επισκληρίδιος είναι γνωστή για περισσότερο από μισό αιώνα, γιατί ακόμη αποτελεί εξαίρεση η χορήγησή της σε ορισμένα νοσηλευτικά ιδρύματα της ελληνικής επαρχίας, αλλά και της πρωτεύουσας, όπως έδειξε μια μίνι έρευνα που έκανα; Και γιατί υπάρχουν τόσοι φόβοι μεταξύ των επιτόκων σχετικά με τη χρήση της; Πόσο βάσιμοι είναι αυτοί οι φόβοι; Αποφάσισα να θέσω τα παραπάνω ερωτήματα (και όχι μόνο) στο γιατρό-αναισθησιολόγο κ. Ευάγγελο Παρίση, στον οποίο οφείλω ευγνωμοσύνη. Πριν σας μεταφέρω τα όσα είπαμε, θα ήθελα να σας διηγηθώ την ιστορία της πρώτης γυναίκας στην οποία έγινε επισκληρίδιος. Επρόκειτο για τη σύζυγο ενός λιμενικού, η οποία εισήχθη για τοκετό στο Ναυτικό Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Καθώς η γυναίκα έπασχε από ρευματική καρδιοπάθεια, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι ο τοκετός θα ήταν μοιραίος γι’ αυτήν. Παρά τις δυσμενείς προβλέψεις όμως και χάρη στη χορήγηση επισκληριδίου, τόσο η μητέρα όσο και το βρέφος άφησαν υγιείς το νοσοκομείο.


Το πρώτο πράγμα που θέλησε να ξεκαθαρίσει ο κ. Παρίσης στη διάρκεια της κουβέντας μας είναι ότι πρόκειται για αναλγησία και όχι για αναισθησία. Ειδικότερα, πρόκειται για μια περιοχική αναλγησία η οποία πήρε το όνομά της από το γεγονός ότι χορηγείται στον επισκληρίδιο χώρο, έναν κενό χώρο μεταξύ του οστού και της σκληρής μεμβράνης που περιβάλλει και προστατεύει το μυελό των οστών. Η χορήγηση ειδικών φαρμάκων σε αυτή την περιοχή (λίγο κάτω από τη μέση) έχει ως αποτέλεσμα την άρση της αγωγιμότητας των νεύρων του άλγους. Με άλλα λόγια, παύει πια να μεταδίδεται το αίσθημα του πόνου. Από πρακτική τώρα άποψη, τα πράγματα γίνονται ως εξής: Αρχικώς εισάγεται στον επισκληρίδιο χώρο μια βελόνη, η οποία χρησιμοποιείται ως οδηγός για την είσοδο του ειδικού καθετήρα. Η βελόνη απομακρύνεται, ενώ ο καθετήρας, που σταθεροποιείται στην πλάτη της επιτόκου, χρησιμεύει για την παροχή των φαρμάκων.


Το πρώτο και κύριο πλεονέκτημα για τη μέλλουσα μαμά είναι φυσικά ότι απαλλάσσεται από τους εξαντλητικούς πόνους. Τα θετικά όμως δεν σταματούν εκεί. Ας δούμε τα σημαντικότερα:
• Καλύτερη συνεργασία με το μαιευτήρα Η έγκυος, ενώ δεν αισθάνεται πόνο, διατηρεί τις υπόλοιπες αισθήσεις και άρα μπορεί να συνεργαστεί με το γιατρό, ειδικά στην τελευταία φάση του τοκετού, όπου «σπρώχνει» για να βγει το μωρό.
• Λιγότερο στρες, λιγότερες επιπλοκές Με την επισκληρίδιο παρατηρείται μείωση των ορμονών του στρες. Αυτό είναι πολλαπλά θετικό για τη μέλλουσα μητέρα μέσα στο μαιευτήριο. Παρουσιάζει συνολικά καλύτερη «κλινική εικόνα» (καρδιακή παροχή, οξυγόνωση, κυκλοφορία του αίματος κλπ.).
• Διευκολύνει το έργο του γιατρού Τα πράγματα γίνονται καλύτερα και για τις κινήσεις του μαιευτήρα! Oι ειδικοί χειρισμοί γίνονται ευκολότεροι: από το να «ξεγεννήσει» τρίδυμα μέχρι να βοηθήσει ένα μωρό που δεν βγαίνει με το συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με το κεφάλι.
• Βοηθά τις δύσκολες γέννες! Η επισκληρίδιος βοηθά ιδιαίτερα τόσο σε πρόωρους τοκετούς όσο και σε κυήσεις υψηλού κινδύνου γενικά. Επιτρέπει εύκολη μετάβαση σε αναισθησία, όταν πρέπει να γίνει καισαρική τομή επειγόντως.


Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην επισκληρίδιο αναλγησία δεν προκαλούν αλλεργικά φαινόμενα (είναι εξαιρετικά σπάνιες οι αναφορές σε κάτι τέτοιο). Επίσης, ο τρόπος που γίνεται η επισκληρίδιος παρέχει τη βεβαιότητα -σχεδόν- ότι δεν θα υπάρξουν περιπτώσεις παράλυσης από τη χρήση της. Oι κυριότερες επιπλοκές της επισκληριδίου είναι:
• Υπόταση, η οποία αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση υγρών.
• Έντονοι πονοκέφαλοι, οι οποίοι όμως αντιμετωπίζονται.
• Εμφάνιση ρίγους που δεν διαρκεί παρά μερικά λεπτά.
• Καμιά φορά η επισκληρίδιος δεν είναι απόλυτα επιτυχημένη και ορισμένα μέρη του σώματος αισθάνονται ακόμη πόνο. Χρειάζεται να γίνει επανάληψη.


Ελάχιστες περιπτώσεις είναι απολύτως «απαγορευτικές» για την επισκληρίδιο: οι διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος και η ύπαρξη τοπικής λοίμωξης. Υπάρχουν όμως μια σειρά «σχετικών αντενδείξεων», όπου καλό είναι η επισκληρίδιος να αποφεύγεται:
• Χρόνιες παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας.
• Δυσμορφίες της σπονδυλικής στήλης, όπως η σκολίωση.
• Αιμορραγία, χαμηλός αιματοκρίτης και κίνδυνος αφυδάτωσης.
• Δύσκολη διασωλήνωση.
• Δυσφορία, είτε της μητέρας είτε του μωρού, λόγω κακής οξυγόνωσης.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις οι παραπάνω αντενδείξεις δεν συνεπάγονται απαγόρευση της χορήγησης επισκληριδίου, αλλά κατάλληλη διαχείριση του θέματος (ούτε η δική μου σκολίωση υπήρξε απαγορευτική, ενώ η επισκληρίδιος χορηγείται σήμερα και σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά και σε γυναίκες που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή και έχουν ενημερώσει το γιατρό τους γι’ αυτό).


Καθώς η συζήτησή μας με τον κ. Παρίση έφτανε στο τέλος της, συνειδητοποίησα ότι δεν είχαμε συζητήσει τους λόγους για τους οποίους πολλές κλινικές ανά την επικράτεια δεν παρέχουν τη δυνατότητα τοκετού με επισκληρίδιο. Ίσως όμως αυτό να είναι θέμα ενός άλλου άρθρου…




Η επισκληρίδιος της καισαρικής τομής δεν διαφέρει από αυτήν του φυσιολογικού τοκετού παρά μόνο στην πυκνότητα των διαλυμάτων, που χορηγούνται και εδώ με την ίδια ακριβώς τεχνική. Προπάντων όμως παρέχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με την ολική αναισθησία.


• Προβλήματα αναγωγής και εισρόφησης (όταν η επίτοκος έχει φτάσει επειγόντως και μετά από γεύμα στην κλινική).
• Πιθανή εγρήγορση της επιτόκου.
• Καταστολή του νεογνού από τα φάρμακα μιας ολικής αναισθησίας.


• Συνεργασία της μέλλουσας μητέρας με το γιατρό.
• Καλύτερους χειρισμούς από το γιατρό (π.χ. σε περιπτώσεις πολλαπλής κύησης, μεγάλου εμβρύου κτλ.).




Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Ευάγγελο Παρίση, γιατρό-αναισθησιολόγο στο μαιευτήριο “Μητέρα”.