Facebook, hi5, MySpace. Αν δεν είστε εγγεγραμμένοι σε ένα από αυτά, τότε μάλλον θεωρείστε… νεάντερταλ σε θέματα διαδικτυακής επικοινωνίας, καθώς για πολλούς είναι κάτι τόσο δεδομένο όσο το κινητό τηλέφωνο. Ηθοποιοί, τραγουδιστές, ακόμη και ο νέος πλανητάρχης, προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ιστοσελίδες αυτές, ώστε να αυξήσουν τη δημοτικότητά τους. Το φαινόμενο Facebook δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο, ούτε τους επιστήμονες, που οι απόψεις τους ποικίλλουν.
Τι μας είπαν οι επιστήμονες
Ψηφιακοί ιθαγενείς vs Ψηφιακοί μετανάστες Όπως είπε στο Vita ο Gary Small, καθηγητής Ψυχιατρικής και Βιο-Συμπεριφορικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (UCLA), το Διαδίκτυο έχει θετική και αρνητική επίδραση στον εγκέφαλο. Οι «ψηφιακοί ιθαγενείς» -οι νέοι που γεννήθηκαν στον κόσμο της τεχνολογίας- τείνουν να έχουν βελτιωμένη περιφερειακή όραση και να είναι καλύτεροι στην ταυτόχρονη εκτέλεση δύο ή περισσότερων εργασιών. Αντίθετα, οι «ψηφιακοί μετανάστες» -όσοι γνώρισαν τον υπολογιστή ως ενήλικοι- έχουν πιο αναπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες.
Το νευροψυχολογικό μας προφίλ Οι ιστοσελίδες τύπου Facebook ενθαρρύνουν τη στιγμιαία ικανοποίηση και αναγνώριση, κάνουν τους νέους πιο εγωκεντρικούς και μειώνουν σημαντικά το χρόνο που συγκεντρώνονται σε μια εργασία, υποστηρίζει σε συνέντευξή της η Susan Greenfield, νευροεπιστήμονας και διευθύντρια του Βασιλικού Ινστιτούτου της Μεγάλης Βρετανίας.
Νεες εμπειριες Σύμφωνα με τη δρ. Χριστίνα Δάλλα, νευροεπιστήμονα-λέκτορα στο Τμήμα Φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι νέες εμπειρίες κάνουν καλό στον εγκέφαλο. Οι χώροι κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να βοηθήσουν ανθρώπους με προβλήματα συμπεριφοράς, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων τους, ή άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, κρατώντας σε εγρήγορση τον εγκέφαλό τους. Βέβαια, η υπερβολική ενασχόληση έχει αρνητικά αποτελέσματα.
Ψάχνοντας «νέα» ταυτότητα Όπως λέει ο Γεράσιμος Προδρομίτης, επίκουρος καθηγητής Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η εικονική πραγματικότητα που προσφέρει το Διαδίκτυο μπορεί να αποτελεί προέκταση, εμβάθυνση ή συμπλήρωμα της φυσικής πραγματικότητας. Το online social networking εκφράζει, και ίσως ικανοποιεί, την ανάγκη να συναντήσουμε (δυνητικά ή και πραγματικά) άλλα άτομα και να είμαστε ορατοί στο δημόσιο χώρο. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο (και ορισμένες φορές χαοτικό) παιχνίδι, όπου τα μέλη προσπαθούν να βρουν τη νέα τους ατομική και συλλογική ταυτότητα σε έναν κόσμο όπου όλα ισχύουν.
Στο ντιβάνι… Η διαδικτυακή επικοινωνία δίνει την ευκαιρία για ανθρώπινη επαφή με ίσους όρους, αφού η κοινωνική τάξη, η καταγωγή, η μόρφωση, το φύλο δεν έχουν σημασία, δηλώνει στο Vita ο Γιώργος Τζεφεράκος, ειδικευόμενος ψυχίατρος στο «Αιγινήτειο» Νοσοκομείο. Μάλιστα, συχνά ο χρήστης μιλά για θέματα που στην απευθείας επαφή δεν μπορεί να θίξει. Η ανωνυμία είναι για πολλούς προϋπόθεση, ώστε να μιλήσουν χωρίς να φοβούνται για άμεσα ειρωνικά και υποτιμητικά σχόλια. Ίσως το Facebook είναι μια φυσιολογική αντίδραση απέναντι σε μια κοινωνία με φτωχή επικοινωνία. Όμως, υπάρχει και η άλλη όψη. Εκείνοι που έχουν αναπτύξει φτωχές κοινωνικές δεξιότητες ή δεν αντέχουν τα συναισθήματα που προκαλούν οι ανθρώπινες σχέσεις και περνούν ατελείωτες ώρες στον υπολογιστή, κρυμμένοι πίσω από ψεύτικες ταυτότητες.
Οι νέοι, πριν από την εικονική κοινωνική δικτύωση, πρέπει να αναπτύξουν σχέσεις με πραγματικούς ανθρώπους, σύμφωνα με τους ειδικούς. Διαφορετικά, από τη face-to-face επικοινωνία θα περάσουμε στην επικοινωνία facebook-to-facebook!
Το προφίλ των Ελλήνων
Έρευνα που πραγματοποίησε ο Ευστράτιος Παπάνης, επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, σε χρήστες του Facebook ηλικίας 15-58 ετών έδειξε, μεταξύ άλλων, ότι:
• Τα κορίτσια είτε το χρησιμοποιούν πολλές ώρες είτε περιστασιακά, σε αντίθεση με τα αγόρια, που είναι πιο «σταθερά» στη χρήση του.
• Το Facebook εμπλουτίζει την ποιότητα της επικοινωνίας των ανδρών χρηστών, καθώς πολλαπλασιάζει τις ευκαιρίες επικοινωνίας, ιδιαίτερα με τις γυναίκες.
• Οι πολύωροι χρήστες έχουν συνήθως γονείς υψηλού μορφωτικού επιπέδου.
• Κατά τη γνώμη τους, η ηλεκτρονική δικτύωση είναι ο βολικότερος τρόπος επικοινωνίας.
• Το Facebook συνέβαλε στην επανασύνδεση με φίλους που είχαν χάσει.
• Πολλοί ασχολήθηκαν επειδή είναι μόδα.
• Οι περισσότεροι το κατηγορούν ότι δημιουργεί επιφανειακές σχέσεις.
• Πολλοί κατάλαβαν την εξάρτησή τους όταν πια είχαν αρχίσει να περνούν πολλές ώρες σε αυτό και το σκέφτονταν ακόμη κι όταν έκλειναν τον υπολογιστή.
• Στο Facebook πολλοί εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα που δεν θα τολμούσαν να αποκαλύψουν στην πραγματική ζωή.
• Πολλοί θεωρούν ότι ενθαρρύνει την επικοινωνία ανθρώπων με χαμηλή αυτοεκτίμηση, υψηλό κοινωνικό άγχος και κάτω του μετρίου εξωτερική εμφάνιση. Όμως, οι «κοινωνικά ικανοί» χρήστες μεταφέρουν τη δεξιότητά τους αυτή και στον online κόσμο. Ωστόσο, οι ντροπαλοί συνήθως το προτιμούν επειδή μπορούν να προετοιμάσουν την επικοινωνία τους και να αποκαλύψουν συγκεκριμένα μόνο στοιχεία της προσωπικότητάς τους.
Για ποιούς λόγους χρησιμοποιείτε Facebook
| ………………. | ΑΝΔΡΕΣ | ΓΥΝΑΙΚΕΣ |
| Για επικοινωνία | 50% | 47,3% |
| Για φιλικές γνωριμίες | 40% | 31% |
| Για ερωτική σχέση | 13,9% | 9,1% |
| Για εύρεση σεξουαλικού συντρόφου | 4,1% | 3,6% |
| ΗΛΙΚΙΑ | ΝΑΙ | ΟΧΙ |
| 15-25 | 23,2% | 76,8% |
| 26-36 | 43,4% | 56,6% |
| 37-47 | 25% | 75% |
| ΝΑΙ | ΟΧΙ |
| 70,4% | 29,6% |
| ΩΡΕΣ | 1/2-2 | 3-5 | 6-8 | >8 | |
| Αθήνα-Θεσσαλονίκη | 29,5% | 40% | 14,7% | 15,8% | |
| Aστικές περιοχές | 18,8% | 67,1% | 11,8% | 2,4% | |
| Αγροτικές περιοχές | 25% | 45% | 30% | 0% |
ΑΝΔΡΕΣ: Προτιμώ το Facebook 16.7%
ΓΥΝΑΙΚΕΣ:Προτιμώ το Facebook 15,5%
Τα «άπλυτα» στη φόρα
• Η 16χρονη Βρετανίδα Kimberley Swann απολύθηκε, όταν στέλεχος της εταιρείας που εργαζόταν είδε στο προφίλ της στο Facebοok σχόλια όπου έγραφε ότι η δουλειά της είναι βαρετή.
• Το ίδιο συνέβη και σε πωλητές της αλυσίδας καταστημάτων «Μarks & Spencer», όταν σε φόρουμ στο Facebook χαρακτήρισαν τους πελάτες ηλίθιους και φθηνούς.
• Η Αμερικανίδα Tyra Banks, πρώην μοντέλο και νυν παραγωγός και παρουσιάστρια του «Αmerica’s next top model» δήλωσε ότι κατέγραφε τις σκέψεις της στην ιστοσελίδα Facebook. Φοβούμενη, όμως, μήπως διαρρεύσουν ευρέως όσα γράφει, σκέφτεται να σταματήσει.
Μαρτυρίες:Τι λένε οι χρήστες
Σοφία Δ., 28 ετών
Δημοσιογράφος
Social network: Facebook
ΑΣΧΟΛΕΙΣΑΙ Σχεδόν καθημερινά.
ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΣ Για να επικοινωνώ με φίλους, να βρίσκω παλιούς γνωστούς, να «ανεβάζω» φωτογραφίες και βίντεο και σπάνια για να παίξω κάποιο παιχνίδι.
ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ Ότι «ανεβάζω» να μην προσβάλλει κανέναν.
ΑΝΗΣΥΧΕΙΣ Όχι, δεν έχω κάτι να κρύψω.
ΣΕ ΕΝΟΧΛΕΙ Που πολλοί μπαίνουν για λόγους αυτοπροβολής.
ΦΙΛΟΙ 100.Δεν κάνω «add» όσους δεν ξέρω ή δεν με ενδιαφέρουν, γι’ αυτό και οι σχέσεις μας δεν περιορίζονται στο Διαδίκτυο, αλλά βρισκόμαστε συχνά.
ΣΧΕΣΕΙΣ Ήρθα σε επαφή με έναν παλιό μου σύντροφο, με τον οποίο είμαστε σήμερα μαζί. Δεν μπορούσε κανείς μας να πάρει τηλέφωνο ή να στείλει μήνυμα, κινήσεις πιο προσωπικές. Με το Facebook νιώσαμε ασφαλείς.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Αν και αρχικά δεν ήθελα να ασχοληθώ, με τον καιρό ενθουσιάστηκα. Γενικά το βλέπω σαν κάτι θετικό, αρκεί να μην το παρακάνεις.
Στέλιος Φ., 24 ετών
Μεταπτυχιακός φοιτητής
Social network: hi5, MySpace, Facebook
ΑΣΧΟΛΕΙΣΑΙ Περίπου 1 ώρα την ημέρα.
ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΣ Για να γνωρίσω κόσμο, να βρω παλιούς γνωστούς, να επικοινωνώ με τους φίλους μου, να «ανεβάζω» φωτογραφίες και να παίζω παιχνίδια. Επίσης, χρησιμοποιώ υπηρεσίες, όπως η υπενθύμιση γενεθλίων.
ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ Να μην «ανεβάζω» φωτογραφίες που δεν είμαι μέσα.
ΑΝΗΣΥΧΕΙΣ Δεν αγχώνομαι για το πώς θα χρησιμοποιηθεί το περιεχόμενο στα προφίλ μου.
ΣΕ ΕΝΟΧΛΕΙ Όταν η online επικοινωνία υποκαθιστά τον καφέ με τους φίλους.
ΦΙΛΟΙ 65.Δεν βάζω στη λίστα άτομα με τα οποία δεν έχω σκοπό να μιλήσω.
ΣΧΕΣΕΙΣ Είμαι ανοιχτός στη δημιουργία ερωτικών σχέσεων, απλώς δεν έχει τύχει.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα δίκτυα αυτά θα γίνουν δεύτερο τηλέφωνο, αφού μπορείς να βρεις σχεδόν όποιον θες.
«Κολλημένοι» στο… Διαδίκτυο
Η καθήλωση μπροστά στον υπολογιστή για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει:
• Ξηρότητα στα μάτια, δυσκολία στην εστίαση, θόλωση της όρασης, διπλωπία, πονοκέφαλο.
• Προβλήματα στην κυκλοφορία του αίματος στα κάτω άκρα.
• Πόνο σε αυχένα και πλάτη.
• Ένταση στους μυς και μικροτραυματισμούς στις αρθρώσεις και στους τένοντες.
• Πνευματική κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές του ύπνου.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γεράσιμο Προδρομίτη, επίκουρο καθηγητή Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, τον κ. Ευστράτιο Παπάνη, επίκουρο καθηγητή Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τη δρ. Χριστίνα Δάλλα, νευροεπιστήμονα-λέκτορα στο Τμήμα Φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, τον κ. Γεώργιο Τζεφεράκο, ειδικευόμενο ψυχίατρο στο «Αιγινήτειο» Νοσοκομείο, και τον κ. Χρήστο Δεββάρη, μηχανικό διαδικτυακών εφαρμογών.
