Είστε άνδρας; Νιώθετε την ερωτική σας διάθεση μειωμένη και τις δυνάμεις σας να σας εγκαταλείπουν; Πιθανώς αυτό που νιώθετε να είναι φυσιολογικό και να έχει να κάνει με το χρόνο που περνά. Υπάρχει, όμως, και το ενδεχόμενο όλα αυτά τα συμπτώματα να οφείλονται στα χαμηλά επίπεδα της τεστοστερόνης στο αίμα… Πιθανώς να έχετε ακούσει κατά καιρούς πολλά για την τεστοστερόνη, τη δράση και τις ενδείξεις χορήγησής της. Καθώς, λοιπόν, όσα έχετε ακούσει για τη θαυματουργή ή καταστροφική δράση της πιθανόν σας έχουν μπερδέψει, θα προσπαθήσουμε, με την υποστήριξη των ειδικών, να σας δώσουμε να καταλάβετε τι πραγματικά ισχύει απαντώντας σε βασικά ερωτήματά σας.
Πρόκειται για την ορμόνη που καθορίζει το φύλο του εμβρύου μέσα στη μήτρα και η βασική δράση της είναι η αρρενοποίηση, η ανάπτυξη και ωρίμανση των γεννητικών οργάνων του άνδρα. Παίζει καθοριστικό ρόλο στην αύξηση του πέους, του οσχέου, του προστάτη και των σπερματοδόχων κυστών και είναι απαραίτητη στη διαδικασία της σπερματογένεσης. Επίσης, συμβάλλει στην ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου, όπως η χροιά της φωνής, η ανάπτυξη της τριχοφυΐας και της μυϊκής μάζας. Παράλληλα, ρυθμίζει την ερωτική επιθυμία και βοηθά στη διατήρηση σε φυσιολογικά επίπεδα των ερυθρών αιμοσφαιρίων και στην ανάπτυξη των οστών.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τα επίπεδα της τεστοστερόνης στο αίμα. Ορισμένους μπορούμε να τους προλάβουμε, όπως η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση ουσιών (ναρκωτικά, στεροειδή, ηρεμιστικά), η παχυσαρκία, η σωματική εξάντληση (η εντατική προπόνηση στο γυμναστήριο), το στρες. Αντίθετα, κάποιοι άλλοι είναι μη αναστρέψιμοι, όπως η φυσική πτώση των επιπέδων της, που ξεκινά σταδιακά στους άνδρες μετά την ηλικία των 40 ετών. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τα επίπεδά της είναι π.χ. η ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων σιδήρου στον οργανισμό, κάποιος τραυματισμός ή μόλυνση στους όρχεις, τα χρόνια νοσήματα (π.χ. νεφρική ανεπάρκεια), αλλά και η λήψη φαρμάκων, όπως της κορτιζόνης και πολλών κατηγοριών αντιυπερτασικών.
Παρουσιάζεται μείωση της αντοχής, της δύναμης, της τριχοφυΐας στο σώμα και της σεξουαλικής επιθυμίας, ενώ διαταράσσεται η στυτική λειτουργία. Στην πτώση των επιπέδων της (αλλά και των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης) οφείλονται επίσης η μείωση της μυϊκής μάζας και της πυκνότητας των οστών και η αύξηση του σωματικού λίπους, ενώ τα χαμηλά επίπεδά της συχνά συνδέονται και με άλλα συμπτώματα, όπως δυσκολία συγκέντρωσης, κούραση και αλλαγές στα επίπεδα της χοληστερίνης. Ταυτόχρονα, αλλάζει η κατανομή του λίπους στο σώμα τους και γίνεται ανάλογη με αυτήν των γυναικών.
Επηρεάζει αρνητικά τη λίμπιντο.
Όταν τα επίπεδα της τεστοστερόνης είναι φυσιολογικά αυξημένα, έχουν μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη και απόδοση, ιδιαίτερη σεξουαλική ορμή και ίσως αυξημένη επιθετικότητα.
Οι αυξημένες τιμές, για παράδειγμα λόγω παθολογικών καταστάσεων (πολυκυστικές ωοθήκες, όγκοι επινεφριδίων), έχουν επιπλέον παρενέργειες, όπως αύξηση της τριχοφυΐας, ακμή, διαταραχές του κύκλου και σπάνια απόκτηση ανδρικής χροιάς στη φωνή.
Μαγική συνταγή για να αυξήσετε τα επίπεδα της τεστοστερόνης δεν υπάρχει. Πάντως, ακολουθώντας ισορροπημένη διατροφή, κάνοντας συστηματικά άσκηση και αποβάλλοντας το άγχος, διατηρείτε τα επίπεδά της σε υψηλά φυσιολογικά όρια και καθυστερείτε το ρυθμό πτώσης τους. Η εξωγενής χορήγηση τεστοστερόνης για άνοδο των επιπέδων της εφαρμόζεται για καθαρά θεραπευτικούς λόγους, που σημαίνει ότι τα επίπεδα της ορμόνης στο αίμα πρέπει να είναι παθολογικά χαμηλά και ταυτόχρονα να εκδηλώνονται κλινικά συμπτώματα.
Η θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη χορηγείται:
● Για την αντιμετώπιση του υπογοναδισμού, δηλαδή των χαμηλών επιπέδων τεστοστερόνης. Ανάμεσα στα συμπτώματά του είναι η μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας (μειωμένη λίμπιντο), οι δυσκολίες στύσης, η κούραση και η απώλεια μυϊκής μάζας. Επίσης, η χαμηλή τεστοστερόνη αίματος έχει συσχετιστεί με αύξηση του κινδύνου οστεοπόρωσης και κατάθλιψη. Σε νεαρή ηλικία, μάλιστα, προκαλεί καθυστέρηση ή αναστολή της εφηβείας.
● Σε μεγαλύτερες ηλικίες, χορηγείται μόνο όταν τα επίπεδα της ορμόνης είναι χαμηλότερα των φυσιολογικών για την ηλικία αυτή.
● Όταν υπάρχει πρόβλημα στυτικής λειτουργίας και συνυπάρχει χαμηλή τεστοστερόνη. Στην περίπτωση αυτή, η θεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με τη χορήγηση φαρμάκων τύπου viagra, cialis και levitra.
Η χορήγηση τεστοστερόνης -όταν τα επίπεδά της είναι μειωμένα- φαίνεται ότι μπορεί να αυξήσει την ερωτική επιθυμία και στις γυναίκες. Επιπλέον, έχει κατά καιρούς χορηγηθεί σε μικρές δόσεις για τον περιορισμό των προεμμηνορρυσιακών συμπτωμάτων. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο αν το όφελος απο τη λήψη της ξεπερνά τις παρενέργειες, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η συμβουλή γιατρού και η συνεχής παρακολούθηση.
Είναι αρκετά τα φαρμακευτικά προϊόντα τεστοστερόνης και τα παράγωγά της που κυκλοφορούν και για τη λήψη τους απαιτείται συνταγή γιατρού. Η παλαιότερη μορφή είναι τα χάπια, τα οποία όμως σήμερα τείνουν να καταργηθούν, καθώς η απόδοση της ορμόνης στον οργανισμό δεν είναι σταθερή. Οι πιο σύγχρονες μορφές χορήγησής της είναι οι ενέσεις και οι αλοιφές.
Πριν ξεκινήσετε τη θεραπεία τεστοστερόνης, πρέπει να προηγηθεί πλήρης ιατρική εξέταση, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις συστήνεται η αποφυγή της. Έτσι, τα άτομα με ιστορικό καρκίνου του προστάτη, με νεφρική, ηπατική και καρδιακή ανεπάρκεια, επιληψία και καλοήθη υπερτροφία του προστάτη πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση προϊόντων τεστοστερόνης και παραγώγων της. Το ίδιο και οι γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού.
Aν πάρω τεστοστερόνη, θα αυξήσω τη μυϊκή μου δύναμη; Θα τονώσω τη σεξουαλική μου ορμή;
Oι ειδικοί το ξεκαθαρίζουν: Η ανάπτυξη της μυϊκής μάζας και η τόνωση της σεξουαλικής ορμής δεν αποτελούν λόγους χορήγησης της ορμόνης σε άνδρες με φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης, που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λαμβάνεται χωρίς τη σύμφωνη γνώμη ειδικού, ιατρική παρακολούθηση και πραγματική ανάγκη. Εξάλλου, για την επίτευξη των στόχων αυτών υπάρχουν κατάλληλες αγωγές και πιο ενδεδειγμένοι τρόποι. Αν συνεχίσετε τη λήψη της μακροχρόνια, τότε αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης παρενεργειών. Η λήψη της από άνδρες με φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης διαταράσσει τη λειτουργία των όρχεων, προκαλώντας ακόμη και ατροφία ή προβλήματα γονιμότητας (διαταραχή σπέρματος). Μπορεί ακόμη να αυξήσει την κακή χοληστερίνη, ενώ στους εφήβους και τα παιδιά επιταχύνει τη σωματική ωρίμανση, με τελικό κοντό ανάστημα.
Στις γυναίκες, η χρήση της ορμόνης, είτε ως αναβολικό είτε για τη βελτίωση της λίμπιντο και την αντιμετώπιση έντονων προεμμηνορρυσιακών συμπτωμάτων, προκαλεί ακμή, ανάπτυξη των δευτερευόντων ανδρικών χαρακτηριστικών, όπως η τριχοφυΐα, και διαταράσσει την έμμηνο ρύση.
Ο γιατρός μού συνέστησε αγωγή με τεστοστερόνη. Υπάρχουν παρενέργειες;
Όταν η θεραπεία γίνεται για υποκατάσταση υπάρχουσας έλλειψης, δεν υπάρχουν συνήθως παρενέργειες. Τα προβλήματα (πχ. γυναικομαστία, διαταραχές στο συκώτι) προκύπτουν όταν η τεστοστερόνη είναι σε φυσιολογικά επίπεδα και λαμβάνεται χωρίς τις οδηγίες γιατρού για μυϊκή ενδυνάμωση ή τόνωση της λίμπιντο.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία το δρ. Θεόδωρο Μανούσακα, χειρουργό-ουρολόγο, και το δρ. Κωνσταντίνο Τσίγκο, ενδοκρινολόγο-διαβητολόγο.
› Τα πιο υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης παρατηρούνται στην ηλικία των 18 ετών. Από τα 18 μέχρι τα 40 τα επίπεδά της μένουν περίπου σταθερά υψηλά και μετά την ηλικία των 40 συμβαίνει μια αργή, αλλά προοδευτική μείωση.
› Τα επίπεδα της τεστοστερόνης μεταβάλλονται ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Το πρωί (μεταξύ 6.00-8.00) είναι περισσότερο αυξημένα, γι’ αυτό και παρατηρείται η αυτόματη στύση και η μεγαλύτερη σεξουαλική διέγερση του άνδρα.
› Η τεστοστερόνη εκκρίνεται στους άνδρες από τους όρχεις, αλλά και στις γυναίκες από τις ωοθήκες. Οι ποσότητες που εκκρίνονται από τους άνδρες είναι πολλαπλάσιες από αυτές των γυναικών.
› Τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης είναι για τους άνδρες: 270-1.100 ng/dl και για τις γυναίκες: 10-80 ng/dl.