Πήρατε τη μεγάλη απόφαση να κόψετε το κάπνισμα. Να κάνετε μια καινούργια αρχή, χωρίς τσιγάρο. Δεν θέλετε, όμως, να απευθυνθείτε σε κάποιο ιατρείο διακοπής καπνίσματος. Προτιμάτε να χρησιμοποιήσετε μόνοι σας κάποιο βοήθημα, όπως είναι τα υποκατάστατα νικοτίνης. Ποιο υποκατάστατο, όμως, ενδείκνυται για τη δική σας περίπτωση; Οι τσίχλες νικοτίνης, τα αυτοκόλλητα, η πίπα ή οι καραμέλες νικοτίνης; Εμείς σας τα παρουσιάζουμε όλα, ούτως ώστε να κάνετε την καλύτερη επιλογή.
Η θεραπεία με υποκατάστατα νικοτίνης κάνει ηπιότερα και, επομένως, πιο ανεκτά τα συμπτώματα στέρησης του τσιγάρου (ανησυχία, νεύρα, αϋπνία, δυσκολία στη συγκέντρωση κλπ.). Η αποτελεσματικότητά της, όσον αφορά τη διακοπή του καπνίσματος, ανέρχεται σε 15-20% στο τέλος του τριμήνου (όλες οι μέθοδοι διακοπής του καπνίσματος απαιτούν ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα 3 μηνών για να αποδώσουν). Συγκριτικά, το ποσοστό επιτυχίας με τα χάπια βουπροπιόνης ανέρχεται σε 35-45% και με τα χάπια βαρενικλίνης ξεπερνά το 50%. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά δεν είναι υποκατάστατα νικοτίνης και λαμβάνονται μόνο υπό ιατρική παρακολούθηση.
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα υποκατάστατα νικοτίνης, είτε έχετε αποφασίσει να κόψετε το κάπνισμα «με το μαχαίρι» είτε θέλετε μόνο να το μειώσετε σταδιακά. Στη δεύτερη περίπτωση, πρέπει να είστε πιο προσεκτικοί με τη δοσολογία, ούτως ώστε να αποφύγετε την υπερβολική πρόσληψη νικοτίνης. Για να αποφύγετε τα συμπτώματα του νικοτινισμού (ναυτία, ταχυκαρδία, ζάλη), όταν χρησιμοποιείτε τα υποκατάστατα νικοτίνης και παράλληλα καπνίζετε, οι ειδικοί συνιστούν έναν μέγιστο αριθμό τσιγάρων (έως 5), τα οποία όμως δεν πρέπει να καπνίσετε όλα μαζί. Πάντως, τα υποκατάστατα τροφοδοτούν τον οργανισμό με τη νικοτίνη στην οποία έχει εθιστεί, οπότε το τσιγάρο καθίσταται περιττό. Είναι η δύναμη της συνήθειας που ωθεί τον καπνιστή να ανάψει ένα τσιγάρο και για την καταπολέμησή της οι ειδικοί προτείνουν πρακτικές λύσεις, όπως να κρατάτε σκληρά στικ κανέλας στο χέρι, να παίζετε κομπολόι, να πίνετε νερό ή να αντικαταστήσετε τον καφέ με τσάι, ούτως ώστε να «σπάσετε» τη σύνδεση του καφέ με το τσιγάρο.
Οι επίσημες διεθνείς οδηγίες θεωρούν όλα τα υποκατάστατα ισοδύναμης αποτελεσματικότητας. Η επιλογή του κατάλληλου είναι θέμα προτίμησης, αλλά παίζει ρόλο και ο βαθμός της εξάρτησης από το τσιγάρο (για να εκτιμήσετε πόσο εξαρτημένοι είστε, κάντε το τεστ που ακολουθεί). Ορισμένα υποκατατάστατα, λόγου χάρη, όπως οι καινούργιες καραμέλες νικοτίνης, απευθύνονται σε λιγότερο εξαρτημένους καπνιστές. Αντιθέτως, η πίπα νικοτίνης συνιστάται για τις πιο… δύσκολες περιπτώσεις. Δεν αποκλείεται, επίσης, να χρειαστεί να συνδυάσετε ορισμένα υποκατάστατα μεταξύ τους (όπως τα αυτοκόλλητα με την πίπα νικοτίνης). Πάντως, ανεξαρτήτως του υποκατάστατου που θα επιλέξετε, είναι πολύ σημαντικό να ορίσετε την ημερομηνία οριστικής διακοπής του καπνίσματος, μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες από την ημέρα που θα ξεκινήσετε τη χρήση των υποκατάστατων.
Η θεραπεία με υποκατάστατα νικοτίνης διαρκεί το λιγότερο τρεις μήνες και δεν πρέπει να υπερβαίνει τους έξι. Κατά κανόνα, ξεκινάτε με μια υψηλή δόση νικοτίνης, για να καλύψετε τις ανάγκες του οργανισμού σας, την οποία σταδιακά μειώνετε, μέχρις ότου δεν νιώθετε πλέον την ανάγκη να χρησιμοποιήσετε το υποκατάστατο.
Μέχρι πριν από τέσσερα χρόνια, οι τσίχλες νικοτίνης ήταν ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο βοήθημα για όσους ήθελαν να κόψουν το τσιγάρο. Όμως, η αποτελεσματικότητά τους ήταν μικρή. Οι ειδικοί εξηγούν πως αυτό συνέβαινε επειδή οι καπνιστές δεν μασούσαν με τον ενδεδειγμένο τρόπο τις τσίχλες, αλλά και επειδή τις χρησιμοποιούσαν για διάστημα μικρότερο από το απαιτούμενο (το ελάχιστο χρονικό διάστημα λήψης τους είναι οι 12 εβδομάδες). Σήμερα, πάντως, οι ειδικοί έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι τσίχλες νικοτίνης είναι πιο αποτελεσματικές για την πρόληψη των υποτροπών, δηλαδή για τους πρώην καπνιστές που νιώθουν την επιθυμία να ανάψουν ένα τσιγάρο. Εσείς μπορείτε να ξεκινήσετε με 10-15 τσίχλες των 4 mg την ημέρα, εφόσον καπνίζετε περισσότερα από 25 τσιγάρα καθημερινά (εάν καπνίζετε λιγότερα, ξεκινήστε με τη δόση των 2 mg ή πάρτε τις καραμέλες νικοτίνης).
• Ο σωστός τρόπος «ενεργοποίησης» της τσίχλας νικοτίνης είναι να τη μασάτε αργά και μετά να την τοποθετείτε ανάμεσα στα ούλα και τα δόντια. Όποτε νιώθετε την επιθυμία για τσιγάρο, επαναλαμβάνετε τη διαδικασία. Μία τσίχλα απελευθερώνει νικοτίνη για 30 λεπτά. Συνιστάται να μασάτε μία τσίχλα κάθε 2 ώρες.
• Μπορείτε να μασήσετε την τσίχλα όποτε νιώθετε την ανάγκη να καπνίσετε, καθώς και να τροποποιήσετε τη δόση ανάλογα με τις ανάγκες σας.
• Δεν μπορείτε να τη μασήσετε μαζί με το ποτό ή τον καφέ σας, επειδή αντενδείκνυται η ταυτόχρονη λήψη της με αυτά τα ροφήματα, καθώς και με τους ξινούς χυμούς.
• Η τσίχλα ενδέχεται να προκαλέσει ερεθισμό στο στόμα, καθώς και δυσπεψία.
• Οι τσίχλες νικοτίνης διατίθενται σε δόσεις των 2 και των 4 mg και κοστίζουν 4,10 € (τα 30 τεμάχια) και 11,90 € (τα 105 τεμάχια).
Οι ειδικοί θεωρούν ότι τα πατς νικοτίνης είναι από τα πιο αποτελεσματικά βοηθήματα για εκείνους που αρχίζουν την προσπάθεια να κόψουν το τσιγάρο μόνοι τους. Μπορείτε να ξεκινήσετε με το αυτοκόλλητο των 15 mg για 6 εβδομάδες, να συνεχίσετε με το αυτοκόλλητο των 10 mg για 2-4 εβδομάδες και, μετά, να βάλετε αυτό των 5 mg για 2 εβδομάδες. Το παραπάνω σχήμα λήψης μπορείτε να το ακολουθήσετε εφόσον καπνίζετε πάνω από 15 τσιγάρα την ημέρα. Εάν καπνίζετε λιγότερα, ξεκινήστε με τη δοσολογία των 10 mg.
• Συνιστάται να αλλάζετε θέση στο αυτοκόλλητο κάθε πρωί, βάζοντάς το σε ένα άτριχο σημείου του δέρματος (π.χ. στο μπράτσο), ώστε να μην προκληθεί δερματικός ερεθισμός.
• Τα πατς είναι πολύ εύκολα στη χρήση.
• Τα αυτοκόλλητα δεν παρέχουν ευελιξία, όσον αφορά την τροποποίηση της δόσης (αποδεσμεύουν σταθερή δόση νικοτίνης στον οργανισμό όλο το 24ωρο). Για τις δύσκολες περιπτώσεις, λοιπόν, όταν ο πρώην καπνιστής νιώθει εντονότατη την επιθυμία να ανάψει ένα τσιγάρο, παρότι φοράει το αυτοκόλλητο, συνιστάται το πατς σε συνδυασμό με την πίπα νικοτίνης (inhaler), με το σκεπτικό ότι είναι προτιμότερο να λαμβάνει κάποιος μόνο νικοτίνη, παρά να καπνίσει ένα τσιγάρο, όπου εκτός της νικοτίνης, λαμβάνει και άλλες 4.000 βλαβερές χημικές ουσίες.
• Τα αυτοκόλλητα μπορεί να ερεθίσουν τοπικά το δέρμα, καθώς και να προκαλέσουν αϋπνία. Αποφύγετέ τα, αν έχετε δερματικά προβλήματα, όπως έκζεμα ή ψωρίαση.
• Τα αυτοκόλλητα των 5 mg κοστίζουν 12,10 € (τα 7 τεμάχια), των 10 mg 12,99 € (τα 7 τεμάχια) και των 15 mg 14,05 € (τα 7 τεμάχια). Διατίθενται, επίσης, και σε δοσολογίες των 7 mg, των 14 mg και των 21 mg, με κόστος 19,39 € (τα 7 τεμάχια).
Η πίπα νικοτίνης (inhaler) κυκλοφορεί στην Ελλάδα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Πρόκειται για έναν κύλινδρο, στην άκρη του οποίου προσαρμόζετε ένα φιαλίδιο νικοτίνης των 10 mg και το εισπνέετε αργά, σαν να καπνίζετε. Η πίπα νικοτίνης είναι το υποκατάστατο που μιμείται το κάπνισμα ενός τσιγάρου, όχι μόνο σαν κίνηση, αλλά και σαν δράση. Προκαλεί, δηλαδή, μια σχετικά γρήγορη άνοδο στα επίπεδα νικοτίνης στο αίμα, όπως και η νικοτίνη του τσιγάρου, η οποία φτάνει στον εγκέφαλο μέσα σε 2-3 δευτερόλεπτα (ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη εισπνεόμενη ουσία). Άλλωστε, αυτό το αίσθημα της γρήγορης απόλαυσης είναι που αναζητά συχνά ένας καπνιστής από το τσιγάρο.
• Να καπνίζετε την πίπα πολύ αργά και να μην τη χρησιμοποιείτε ταυτόχρονα με τη λήψη ξινών χυμών. Μπορείτε να πάρετε 6-10 inhaler νικοτίνης την ημέρα. Μην κάνετε περισσότερα, γιατί μπορεί να πάθετε νικοτινισμό. Χρησιμοποιήστε τις πίπες ανά 2-3 ώρες. Αν σκοπεύετε να τις χρησιμοποιήσετε σε συνδυασμό με αυτοκόλλητα νικοτίνης, τότε μην πάρετε περισσότερες από 4 δόσεις την ημέρα.
• Μπορείτε να ελέγχετε μόνοι σας τη δόση της νικοτίνης, σύμφωνα με τις ανάγκες σας (χωρίς, όμως, να ξεπερνάτε τις 10 δόσεις την ημέρα).
• Χρειάζεται προσοχή στη χρήση τους, επειδή μπορεί να προκαλέσουν εξάρτηση.
• Μπορεί να προκληθεί ερεθισμός του λαιμού.
• 11,79 € (τα 18 τεμάχια) και 19,36 € (τα 42 τεμάχια).
Πρόσφατα κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά καραμέλες νικοτίνης, σχετικά χαμηλής δοσολογίας (1,5 mg), οι οποίες όμως θεωρούνται ισοδύναμες της τσίχλας νικοτίνης των 2 mg. Οι καραμέλες νικοτίνης δεν απευθύνονται σε βαρείς καπνιστές, δηλαδή σε όσους συγκεντρώνουν 7 ή περισσότερους πόντους στην κλίμακα Fagerstrom (για να δείτε πού κατατάσσεστε στην εν λόγω κλίμακα, κάντε το τεστ που ακολουθεί). Συνιστάται να πιπιλάτε 8-12 καραμέλες την ημέρα και να μην υπερβαίνετε τις 20. Στη συνέχεια, μειώνετε σταδιακά τη δόση, μέχρις ότου φτάσετε στις 1-2 καραμέλες την ημέρα, οπότε και διακόπτετε τη λήψη τους. Η ελάχιστη διάρκεια της θεραπείας είναι παρόμοια με τα άλλα υποκατάστατα (3 μήνες), ενώ η συνολική διάρκεια της θεραπείας δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες.
• Μην πιπιλάτε τις καραμέλες νικοτίνης μαζί με ξινούς χυμούς, καφέ ή σόδα.
• Οι καραμέλες σάς παρέχουν την ευελιξία να τις χρησιμοποιείτε όποτε νιώθετε την ανάγκη να καπνίσετε.
• Δεν απευθύνονται σε βαρείς καπνιστές.
• Μπορούν να προκαλέσουν ελαφριά δυσπεψία και κάψιμο στο στομάχι.
• 4,59 € (τα 12 τεμάχια), 10,46 € (τα 36 τεμάχια) και 25 € (τα 96 τεμάχια).
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο μοιάζει με ένα μακρύ κανονικό τσιγάρο. Απαρτίζεται από μια μπαταρία λιθίου και από έναν κύλινδρο με εκχύλισμα νικοτίνης. Το όλο σύστημα περιλαμβάνει μια συσκευή επαναφόρτισης των μπαταριών, καθώς και πρόσθετες αμπούλες νικοτίνης. Ωστόσο, υπάρχει ένα ερώτημα για το αν το ηλεκτρονικό τσιγάρο μπορεί να βοηθήσει στη διακοπή του καπνίσματος. Μάλιστα, το πρωτότυπο κινεζικό ηλεκτρονικό τσιγάρο Ruyan -που σχεδιάστηκε το 2003- δεν επιτρέπεται να διαφημίζεται στις ΗΠΑ ως συσκευή διακοπής του καπνίσματος, παρά μόνο ως εναλλακτική επιλογή αντί του τσιγάρου. Επιπλέον, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι δεν υπάρχουν ακόμη ιατρικά δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα βοηθούν στη διακοπή του καπνίσματος. Στην Ευρώπη, δεν έχει οριστεί το νομοθετικό πλαίσιο για το πώς θα διατίθεται το ηλεκτρονικό τσιγάρο, ενώ στη χώρα μας αναμένεται η σχετική απόφαση του ΕΟΦ. Πάντως, το ηλεκτρονικό τσιγάρο ήδη διατίθεται σε ορισμένα φαρμακεία προς 110 E, ενώ διακινείται και μέσω Ίντερνετ σε ποικίλες τιμές. Αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη αγορά, με δεδομένη μάλιστα την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους.
Τα υποκατάστατα νικοτίνης είναι φάρμακα και πρέπει να σέβεστε τη δοσολογία τους, ώστε να αποφύγετε τον νικοτινισμό. Η υπερβολική πρόσληψη νικοτίνης είναι επικίνδυνη (όπως άλλωστε, και το ίδιο το τσιγάρο) σε καπνιστές με ασταθή στηθάγχη, ιστορικό εμφράγματος ή αρρυθμιών. Γι’ αυτό και συνιστάται να συμβουλευτείτε έναν ειδικό προτού ξεκινήσετε μόνοι σας να παίρνετε υποκατάστατα νικοτίνης,. Εναλλακτικά, μπορείτε να καλέσετε και στον αριθμό βοήθειας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (800-80.18.080).
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κ. ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΚΡΑΤΖΙΟΥ, πνευμονολόγο, επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνη του Κέντρου Διακοπής Καπνίσματος στο «Ευγενίδειο Θεραπευτήριο», καθώς και το φαρμακείο της κ. ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΡΟΥΣΣΟΥ και του κ. ΑΓΓΕΛΟΥ ΠΑΠΑΣΙΔΕΡΗ για την παραχώρηση των υποκατάστατων νικοτίνης για τη φωτογράφιση». Βιβλιογραφία Χριστίνα Γκράτζιου, «Εξάρτηση από το κάπνισμα, πρακτικές οδηγίες αντιμετώπισης», Αθήνα 2003.
Το ρινικό σπρέι νικοτίνης χρησιμοποιείται ευρέως στην Αγγλία και στις χώρες της βόρειας Ευρώπης, αλλά ακόμη δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Η δράση του είναι παρόμοια με την πίπα νικοτίνης. Προκαλεί, δηλαδή, γρήγορη άνοδο της νικοτίνης στο αίμα, μιμούμενο τη δράση του ίδιου του τσιγάρου. Ωστόσο, το ρινικό σπρέι δεν είναι εύκολα ανεκτό, επειδή ερεθίζει τον βλεννογόνο της μύτης, μπορεί να προκαλέσει ελαφριά ρινορραγία και μπούκωμα.