Η βιταμίνη D είναι πολύτιμη, αφού ο ρόλος της είναι καταλυτικός στην αποθήκευση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Παρ’ όλα αυτά, σε μια ηλιόλουστη χώρα, όπως η Ελλάδα, οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι, αντί για πλεόνασμα, έχουμε μάλλον έλλειμμα της βιταμίνης αυτής! Η ανεπάρκεια βιταμίνης D αφορά όλες τις ηλικίες στην Ελλάδα, αλλά τα ποσοστά ανεβαίνουν πολύ στους μεγαλύτερους: Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, περίπου το 60% των Ελλήνων άνω των 65 ετών έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D. Μάλλον έχει φτάσει η στιγμή να αναθεωρήσουμε τη σχέση μας με τον ήλιο και να τον κάνουμε φίλο μας, έστω για 15 λεπτά την ημέρα, όπως μας συμβουλεύουν οι ειδικοί.
Όλα ξεκινούν από το ασβέστιο, ένα στοιχείο σημαντικό για την καλή κατάσταση του σκελετού μας, καθώς και την εύρυθμη λειτουργία των μυών, της καρδιάς και του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Καθώς όμως ο οργανισμός μας δεν μπορεί να συνθέσει μόνος του ασβέστιο, είναι απαραίτητο να το λαμβάνουμε από τις τροφές ώστε ο οργανισμός να δημιουργεί «αποθήκες» για το σκελετό. Πώς όμως το ασβέστιο απορροφάται από το έντερο και τελικά καταλήγει στα κόκαλα, ώστε να δημιουργηθούν αυτές οι σημαντικές αποθήκες; Με τη βοήθεια της βιταμίνης D! Η βασική λειτουργία της συνίσταται στην απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Γι’ αυτό η έλλειψή της συνδέεται με την οστεοπόρωση. Έρευνες μάλιστα δείχνουν ότι σχεδόν το σύνολο των ανθρώπων που έχουν πάθει κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D. Επιπλέον, τελευταία έχουμε αποδείξεις ότι η βιταμίνη D βοηθά επίσης στην καλή λειτουργία του καρδιαγγειακού και του μυϊκού συστήματος. Πιθανολογείται επίσης ότι προστατεύει από μερικές μορφές καρκίνου, κυρίως από εκείνον του παχέος εντέρου.
Καθημερινά χρειαζόμαστε 400 μονάδες βιταμίνης D. Έχει φανεί ότι περίπου το 90% της βιταμίνης D που χρειαζόμαστε το παίρνουμε από τον ήλιο. Πώς; Η υπεριώδης ακτινοβολία διασπά τη χοληστερίνη που βρίσκεται στο δέρμα και έτσι συντίθεται η βιταμίνη D. Έχει μάλιστα υπολογιστεί ότι 20 λεπτά καθημερινής έκθεσης στον ήλιο (των άνω άκρων και του προσώπου) είναι αρκετά για να πάρουμε την ποσότητα που χρειαζόμαστε. Το υπόλοιπο 10% της βιταμίνης D που έχουμε ανάγκη το παίρνουμε από τις τροφές (γαλακτοκομικά, αυγά και λιπαρά ψάρια). Επομένως, είναι προφανές ότι η σημαντικότερη πηγή βιταμίνης D είναι ο ήλιος και η διατροφή λειτουργεί επικουρικά. Γιατί όμως δεν φτάνει η διατροφή; Επειδή οι ποσότητές της που βρίσκονται στα διάφορα τρόφιμα είναι μάλλον περιορισμένες. Έτσι, αν δεν μας έβλεπε καθόλου ο ήλιος, για να πάρουμε τη δόση βιταμίνης D που χρειαζόμαστε καθημερινά, θα έπρεπε να φάμε 20 αυγά ή 7,5 λίτρα γάλα ή 2 πιάτα σαρδέλες. Και όπως είναι προφανές, κάτι τέτοιο είναι μάλλον αδύνατο.
Αφού, λοιπόν, η βιταμίνη D συντίθεται με τη βοήθεια του ήλιου, τότε εμείς οι Έλληνες που ζούμε σε μια ηλιόλουστη χώρα θα πρέπει να έχουμε όση βιταμίνη D χρειαζόμαστε, θα σκεφτόταν κάποιος. Παρ’ όλα αυτά, τα πράγματα δεν είναι έτσι και, σύμφωνα με έρευνες, οι μεσογειακοί λαοί φαίνεται να έχουμε παραδόξως ανεπάρκεια ή τέλος πάντων όχι επαρκή ποσότητα βιταμίνης D στον οργανισμό μας.
• Μια ολλανδική έρευνα, που έγινε το 1995 και δημοσιεύτηκε στο «Lancet», έδειξε ότι οι Έλληνες, οι Ισπανοί και οι Ιταλοί που μετρήθηκαν είχαν πολύ λιγότερη βιταμίνη D σε σχέση με τους Νορβηγούς, τους Δανούς, τους Ελβετούς και τους Γάλλους που πήραν μέρος στην ίδια έρευνα. Oι Νορβηγοί και οι Δανοί είχαν περίπου 45 nmol/L, οι Γάλλοι και οι Ελβετοί είχαν περίπου 30 και οι μεσογειακοί λαοί κάτω από 20.
• Το 2001 έγινε μια ακόμα ολλανδική έρευνα -σε 7.500 γυναίκες από 50 έως 75 ετών (μετά την εμμηνόπαυση και με οστεοπόρωση), η οποία έδειξε ότι στη νότια Ευρώπη το 8% των γυναικών σε αυτή την ηλικία είχαν σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D (κάτω από 25 nmol/L), ενώ στη νοτιοανατολική Ασία -μια περιοχή με ανάλογη ηλιοφάνεια- το αντίστοιχο ποσοστό ήταν περίπου στο 2%.
• Το 2005 έγινε μια αμερικανική έρευνα σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και με οστεοπόρωση, που έπαιρναν μάλιστα και συμπληρώματα βιταμίνης D, και παρ’ όλα αυτά το 81% από αυτές στη Μέση Ανατολή -όπου υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια- είχαν ανεπάρκεια βιταμίνης D, ενώ στην κεντρική Ευρώπη και στην Αμερική το ποσοστό των γυναικών με ανάλογη ανεπάρκεια ήταν 50%.
;
Ας δούμε κάποια από τα πιθανά αίτια:
• Στη Μεσόγειο υπάρχουν άνθρωποι με πιο σκούρο δέρμα από ό,τι στη βόρεια Ευρώπη, οπότε η σύνθεση της βιταμίνης D από τον ήλιο στο δέρμα δυσχεραίνεται λόγω της μελανίνης.
• Γενικά, αν και έχουμε ηλιοφάνεια αρκετούς μήνες το χρόνο, το περισσότερο διάστημα έχουμε καλυμμένα τα χέρια μας -το σημείο του σώματος όπου συντίθεται η βιταμίνη D- με ρούχα. – Τα τελευταία χρόνια αποφεύγουμε τελείως τον ήλιο, επειδή φοβόμαστε τον καρκίνο του δέρματος. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατη ελληνική μελέτη σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, το 28,6% των γυναικών αυτών εκτίθενται στον ήλιο λιγότερο από 20 λεπτά την ημέρα και αυτές οι γυναίκες έχουν στατιστικά μεγαλύτερο κίνδυνο για οστεοπορωτικό κάταγμα.
• Χρησιμοποιούμε αντιηλιακά με πολύ υψηλό δείκτη προστασίας, που εμποδίζουν τη σύνθεση της βιταμίνης D στο δέρμα.
• Η μόλυνση της ατμόσφαιρας στις μεγάλες πόλεις όπου κινούμαστε καθημερινά εμποδίζει την ηλιακή ακτινοβολία να φτάσει τελικά στο δέρμα μας.
• Oι άνθρωποι μετά τα 70 τους χρόνια παρουσιάζουν μείωση της ικανότητας παραγωγής της βιταμίνης D στο δέρμα κατά 30%.
• Στις μεσογειακές χώρες δεν καταναλώνουμε τόσο τις λιπαρές τροφές που περιέχουν βιταμίνη D, αφού το κύριο λίπος της διατροφής μας είναι το ελαιόλαδο, που δεν μας δίνει βιταμίνη D. – Ίσως υπάρχει μια γενετική προδιάθεση σε ορισμένους ανθρώπους που εμποδίζει τη σύνθεση επαρκούς ποσότητας βιταμίνης D.
Σίγουρα ο ήλιος μπορεί να γίνει επικίνδυνος, κυρίως αν δεχόμαστε τις ακτίνες του πολλή ώρα και μάλιστα χωρίς αντιηλιακό. Γι’ αυτό και πρέπει να φοράμε καπέλο, να χρησιμοποιούμε αντιηλιακό και να αποφεύγουμε την υπερβολική έκθεση στον ήλιο τις επικίνδυνες ώρες (11.00-16.00). Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι πολύ σημαντική όχι μόνο για τη σύνθεση της βιταμίνης D, αλλά και για την καλύτερη λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού (όταν καθόμαστε στον ήλιο, βελτιώνεται η διάθεσή μας, διάφορα δερματικά νοσήματα κ.ά.). Έτσι, μπορούμε να ακολουθήσουμε το αρχαίο ελληνικό ρητό «Παν μέτρον άριστον» και να φροντίζουμε να βρισκόμαστε καθημερινά για 15-20 λεπτά στον ήλιο έχοντας το πρόσωπο και τα χέρια μας εκτεθειμένα. Ας μην ξεχνάμε ότι όσο πιο σκουρόχρωμο δέρμα έχουμε, τόσο πιο πολλή ώρα έχουμε ανάγκη να μας «βλέπει» ο ήλιος για να παραχθεί η απαραίτητη βιταμίνη D, παρακάμπτοντας τη μελανίνη του δέρματος που την εμποδίζει. Αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει στην παραλία· μπορούμε να «πάρουμε» τον ήλιο που χρειαζόμαστε στη βεράντα ή στον κήπο του σπιτιού μας, στο δρόμο καθώς περπατάμε κλπ. Όσο για το αντιηλιακό, μπορούμε για εκείνα τα 20 λεπτά να το αποφύγουμε ή να χρησιμοποιούμε ένα με χαμηλό δείκτη προστασίας (μέχρι 8) και στη συνέχεια να βάζουμε -ανάλογα με τις ανάγκες μας- το αντιηλιακό που θέλουμε.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρ. Αχιλλέα Ε. Γεωργιάδη, ειδικό ρευματολόγο, διευθυντή του Κέντρου Oστεοπόρωσης και Παθήσεων των Αρθρώσεων του Νοσοκομείου «Λητώ».
Τα ειδικά συμπληρώματα βιταμίνης D είναι απαραίτητα κυρίως για όσους πάσχουν από οστεοπόρωση ή είναι μεγαλύτεροι από 65 ετών. Στην αγορά υπάρχουν σκευάσματα που περιέχουν ασβέστιο και βιταμίνη D, αλλά υπάρχει και ειδικό φάρμακο για την οστεοπόρωση που περιέχει επιπλέον βιταμίνη D. Όσον αφορά τις παρενέργειες, θα πρέπει να γνωρίζουμε τα εξής:
•Η απλή βιταμίνη D, για να δημιουργήσει παρενέργειες, πρέπει να ληφθεί σε τεράστιες δόσεις, τέτοιες που είναι αδύνατον να χορηγηθούν από το γιατρό!
•Μια ειδική μορφή βιταμίνης D (αλφακαλσιδόλη), αν ληφθεί χωρίς τη συμβουλή γιατρού και σε μεγάλες δόσεις, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει αύξηση του ασβεστίου στα ούρα και στο αίμα, και αν αυτό χρονίσει, να δημιουργηθούν πέτρες στα νεφρά. Έτσι, οι ειδικοί συνιστούν ειδικές εξετάσεις ένα μήνα μετά την έναρξη της λήψης του σκευάσματος.