Η εργασία επηρεάζει την ψυχική και σωματική μας υγεία, άλλοτε σε μικρότερο και άλλοτε σε μεγαλύτερο βαθμό, ανάλογα με το είδος της. Η σχέση της υγείας με την εργασία γίνεται αντικείμενο μελέτης από πολύ παλιά. O Ιπποκράτης περιγράφει με λεπτομέρειες τη μολυβδίαση, που εμφανιζόταν στους σκλάβους των ορυχείων, και ασχολήθηκε με τις ασθένειες των ναυτικών. Από τον Ηρόδοτο γνωρίζουμε ότι για τους εργάτες που ασχολήθηκαν με την κατασκευή των πυραμίδων υπήρχαν ειδικοί γιατροί και ειδική διατροφή. Εύκολα, άλλωστε, μπορεί κανείς να κατανοήσει ότι η κατασκευή τους ήταν μια εξουθενωτική, δύσκολη και επικίνδυνη εργασία. Εκείνη την εποχή, μάλιστα, διαπιστώθηκε ότι οι μονότονες χειρωνακτικές εργασίες, οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις, η εργασία σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, καθώς και η επιβάρυνση των μυών και του σκελετού από την καθημερινή «άρση βαρών» είναι στενά συνυφασμένες με την εμφάνιση ασθενειών. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια και παρά την εξάλειψη των εφιαλτικών συνθηκών εργασίας των περασμένων αιώνων, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες, η εργασία συνεχίζει να επιδρά στην υγεία μας με πολλούς τρόπους. Μπορεί να επιβαρύνει φυσιολογικές λειτουργίες, να επιδεινώσει υπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις ή να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στον οργανισμό μας.
• Περισσότεροι από 1 στους 4 εργαζομένους στην Ευρωπαϊκή Ένωση υποφέρουν από εργασιακό στρες.
• Κάθε χρόνο περίπου 142.000 Ευρωπαίοι χάνουν τη ζωή τους από επαγγελματικές ασθένειες και αιτίες που σχετίζονται με αυτές.
• Έως και το 1/3 αυτών των θανάτων αποδίδεται σε επικίνδυνες ουσίες στο χώρο εργασίας.
• Το 1/3 των ευρωπαίων εργαζομένων, πάνω δηλαδή από 60 εκατομμύρια άτομα, είναι εκτεθειμένοι σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα θορύβου.
• Oι εργαζόμενοι ηλικίας 18-24 ετών έχουν τουλάχιστον 50% περισσότερες πιθανότητες να αρωστήσουν ή να τραυματιστούν στο χώρο εργασίας.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Σήμερα εκτιμάται ότι ένα ποσοστό 40-50% του παγκόσμιου πληθυσμού εκτίθεται σε επαγγελματικούς κινδύνους φυσικού, χημικού, βιολογικού και ψυχοκοινωνικού χαρακτήρα.
Όταν η συχνότητα με την οποία εμφανίζεται μια ασθένεια σε μια ομάδα πληθυσμού με την ίδια επαγγελματική-εργασιακή δραστηριότητα είναι μεγάλη, τότε η συγκεκριμένη ασθένεια καταγράφεται ως επαγγελματική. Oι επαγγελματικές ασθένειες εκδηλώνονται λόγω της συστηματικής έκθεσης των εργαζομένων σε διάφορους βλαπτικούς παράγοντες που σχετίζονται με το αντικείμενο, τις συνθήκες και τον τόπο εργασίας. Τα πιο συχνά επαγγελματικά νοσήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι μυοσκελετικές παθήσεις, το άσθμα, οι αλλεργίες και οι ψυχοσωματικές επιπτώσεις του λεγόμενου mobbing (η ηθική παρενόχληση στους χώρους εργασίας). Όλο και πιο συχνά, επίσης, νέες έρευνες χαρακτηρίζουν διάφορες μορφές καρκίνου ως επαγγελματικά νοσήματα, επειδή αποδίδονται σε αιτίες που συνδέονται έμμεσα ή άμεσα με το εργασιακό περιβάλλον. Oι πιο συνήθεις επαγγελματικοί καρκίνοι εκτιμάται ότι είναι ο καρκίνος των πνευμόνων, της ουροδόχου κύστης, του δέρματος και των οστών.
Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια τα αυξημένα ψυχολογικά προβλήματα και το στρες στους εργασιακούς χώρους, εκτός των άμεσων συνεπειών, ενοχοποιούνται και για μελλοντικές σημαντικές βλάβες στην υγεία, όπως εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Oργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (OSHA), περίπου 142.000 ευρωπαίοι εργαζόμενοι πεθαίνουν κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με επαγγελματικές ασθένειες.
Ωστόσο, στη χώρα μας δεν υπάρχει ουσιαστικά η διαδικασία διάγνωσης, αναγνώρισης και καταγραφής των επαγγελματικών νόσων από τους ασφαλιστικούς φορείς. Πολλοί υποφέρουμε από πόνους στον αυχένα, στη μέση, προβλήματα στην όραση, εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλεργίες, δερματικές παθήσεις, πνευμονοπάθειες, όλα αυτά όμως είναι προβλήματα που περνούν ως απλές νόσοι, χωρίς να υπάρχουν ελεγκτικοί μηχανισμοί που να τις πιστοποιούν ως επαγγελματικές ασθένειες.
Oι ειδικοί εκτιμούν ότι είναι άκρως απαραίτητο να υπάρξει και στην Ελλάδα μέριμνα σε ό,τι αφορά τις επαγγελματικές ασθένειες, να διαμορφωθεί ένα αποτελεσματικό σύστημα ασφάλισης από τον επαγγελματικό κίνδυνο, που να εστιάζει στην πρόληψη, στην αποκατάσταση, αν αυτή είναι δυνατή, καθώς και στη δίκαιη αποζημίωση των παθόντων σε περίπτωση που η πρόληψη δεν ήταν αποτελεσματική.
Παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό καρδιαγγειακών νοσημάτων. Έρευνα στη Δανία έδειξε ότι πρόκειται για τα πιο ευάλωτα επαγγέλματα στο εργασιακό στρες .
Την υγεία των εργαζομένων μπορεί να επηρεάσει ένα πλήθος παραγόντων (χημικοί, φυσικοί, βιολογικοί, εργονομικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί). Oι ειδικοί έχουν προσδιορίσει περίπου 100.000 χημικές ουσίες, 50 φυσικούς παράγοντες, 200 βιολογικούς, 20 αντεδεικνυόμενες εργονομικές συνθήκες εργασίας, καθώς και σημαντικό αριθμό επιβαρύνσεων που συνδέονται με ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα:
Στο εμπόριο και τη βιομηχανία χρησιμοποιούνται περίπου 100.000 χημικές ουσίες. Γνωρίζουμε τη δράση μόνο ενός πολύ μικρού ποσοστού (περίπου 2-3%) από αυτές. Κάθε χρόνο, επίσης, στις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στο εμπόριο και στη βιομηχανία προστίθενται μερικές εκατοντάδες νέες. Η βλαπτική τους δράση είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, αφού οι επιπτώσεις τους γίνονται εμφανείς μετά από μεγάλα χρονικά διαστήματα. Το γεγονός, επίσης, ότι πολλοί εργαζόμενοι δεν εκτίθενται μόνο σε μία από αυτές, αλλά σε περισσότερες, κάνει ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα, καθώς αγνοούμε τα πιθανά αποτελέσματα της συνδυασμένης έκθεσης σε αυτές τις χημικές ουσίες. Οι ειδικοί ωστόσο εκτιμούν ότι η έκθεση των εργαζομένων σε μια σειρά από καρκινογόνους ουσίες βλάπτει σοβαρά την υγεία και προκαλεί μερικές φορές ακόμα και το θάνατο. Πολλοί θάνατοι οφείλονται στον καρκίνο του πνεύμονα, τη λευχαιμία και το μεσοθηλίωμα.
Επιβλαβείς για την υγεία φυσικοί παράγοντες είναι οι ακτινοβολίες, ο θόρυβος, οι κραδασμοί, η θερμοκρασία, καθώς και οι συνθήκες φωτισμού και εξαερισμού.
• O κακός φωτισμός επηρεάζει την παραγωγικότητά μας, αλλά και την ποιότητα ζωής μας καθημερινά στην εργασία. Έρευνες έχουν δείξει ότι η παραγωγικότητα των εργαζομένων είναι χαμηλή σε εργασιακά περιβάλλοντα με φωτισμό ασθενούς έντασης. Όταν μάλιστα το είδος της εργασίας απαιτεί ενασχόληση με κατασκευές που απαιτούν προσοχή στη λεπτομέρεια, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, κόπωση στα μάτια, νευρική ένταση, αδιαθεσία.
• O θόρυβος μπορεί να επηρεάσει την απόδοση των εργαζομένων, κυρίως αυτών που κάνουν εργασίες που απαιτούν συγκέντρωση ή λεπτούς χειρισμούς. Σε πειράματα που έγιναν, έχει αποδειχτεί ότι εργαζόμενοι που εκτέθηκαν σε πηγές υψηλού θορύβου 90 dΒ (ντεσιμπέλ) ήταν λιγότερο παραγωγικοί, πιο επιρρεπείς σε ατυχήματα, εμπλέκονταν συστηματικά σε διενέξεις και απουσίαζαν συχνότερα από την εργασία τους. Εργαζόμενοι (σε κλαμπ, κέντρα διασκέδασης, καθώς και όσοι ασχολούνται με οικοδομικές εργασίες) που είναι υποχρεωμένοι να υφίστανται καθημερινά, επί πολλές ώρες και για πολλά χρόνια έντονο θόρυβο υποφέρουν από πονοκεφάλους, ναυτίες, ιλίγγους, κόπωση, μείωση ευεξίας, αϋπνίες, νευρικά ξεσπάσματα και άλλες ψυχοσωματικές αντιδράσεις. Επιπλέον, οι εκτεθειμένοι σε θόρυβο επί χρόνια καταλήγουν συνήθως σε απώλεια ακουστικής οξύτητας. O θόρυβος διεγείρει το νευρικό σύστημα, αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση, τους καρδιακούς παλμούς και τις αναπνοές, με αποτέλεσμα να προκαλείται στρες.
• Oι κραδασμοί και οι δονήσεις σε χώρους εργασίας από τη χρήση σφυριών, από έμβολα μηχανών, κομπρεσέρ, μπαλτάδες, έλικες αεροσκαφών και άλλα παρόμοια μέσα επιδρούν στη σωματική (χέρια, πόδια, μέση) και ψυχική (παράγοντας δυσφορίας) υγεία των εργαζομένων, καθώς επίσης και στη μείωση της ακουστικής ικανότητας.
• Υψηλή/χαμηλή θερμοκρασία και αυξημένα επίπεδα υγρασίας, ειδικά σε εξωτερικούς χώρους, αποτελούν σημαντικό παράγοντα δυσφορίας, κόπωσης, στρες, αλλά και άλλων προβλημάτων.
Διάφοροι μικροοργανισμοί (βακτηρίδια, ιοί, μύκητες) που βρίσκονται στο εργασιακό περιβάλλον μπορούν να προκαλέσουν ένα ευρύ φάσμα νοσημάτων (π.χ. βουκέλωση, ηπατίτιδα Β ή C).
Oι εργασιακές σχέσεις, η κοινωνική αξιολόγηση και ο ρυθμός της εργασίας, οι υπερωρίες κ.ά. θεωρούνται σημαντικές πηγές προβλημάτων τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία των εργαζομένων.
Όποιο επάγγελμα και αν διαλέξει κανείς, δεν γλιτώνει από το εργασιακό στρες. Η καρδιά, τα αγγεία, το ανοσοποιητικό σύστημα βάλλονται από το εργασιακό στρες. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη μελέτη των επιδράσεών του στην υγεία μας.
• Πρόσφατα, 12ετής έρευνα στη Βρετανία αποκάλυψε ότι το εργασιακό στρες σκοτώνει. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, όσοι βιώνουν στον εργασιακό τους χώρο έντονο και χρόνιο άγχος αντιμετωπίζουν έως και κατά 68% μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν καρδιακή προσβολή ή να εμφανίσουν στηθάγχη, μιας και το άγχος επηρεάζει την ίδια τη χημεία του σώματος. Διαπιστώθηκε πως το άγχος διαταράσσει το τμήμα εκείνο του νευρικού συστήματος που ελέγχει την καρδιά, καθοδηγώντας τη λειτουργία της και ελέγχοντας τις διακυμάνσεις του καρδιακού παλμού. Παράλληλα φάνηκε ότι το άγχος διαταράσσει ένα σημαντικό κομμάτι του νευροενδοκρινικού συστήματος. Oι αγχώδεις εργαζόμενοι που συμμετείχαν στην έρευνα εμφάνιζαν τα πρωινά υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα τους. Oι ερευνητές διαπίστωσαν πως ο συσχετισμός άγχους και καρδιακών παθήσεων είναι ισχυρότερος στους άνδρες και τις γυναίκες κάτω των 50 ετών. Μεταξύ των ανθρώπων που βρίσκονται σε ηλικία συνταξιοδότησης, και άρα είναι λιγότερο πιθανό να εκτίθενται σε εργασιακό στρες, ο συσχετισμός είναι πιο αδύναμος.
• Άλλες ευρωπαϊκές έρευνες για τις συνθήκες εργασίας δείχνουν ότι 9-12% των ανδρών και 9-11% των γυναικών στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι εκτεθειμένοι σε εργασιακή πίεση κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας (υψηλό ποσοστό βρέθηκε ιδιαίτερα στη Γερμανία, την Ελλάδα και την Oλλανδία). Η έκταση του φαινομένου οφείλεται κυρίως στις συνθήκες εργασίας που επικρατούν:
• Περισσότεροι από το 1/3 δεν μπορούν να κάνουν διάλειμμα όταν το χρειάζονται.
w 4 στους 10 δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν μόνοι τους το διάστημα των διακοπών τους ή τις ημέρες της άδειάς τους.
• Περίπου οι μισοί από τους εργαζόμενους στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απασχολούνται σε μονότονες εργασίες, πράγμα που εντείνει το στρες. Η μονοτονία και η επανάληψη στην εργασία είναι φαινόμενα που παρατηρούνται περισσότερο στη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ισπανία.
Η εποχή που διαβάζαμε με την ησυχία μας την επαγγελματική αλληλογραφία και αποφασίζαμε μετά από μία ή και περισσότερες ημέρες αν θα απαντούσαμε ή όχι έχει περάσει. Σήμερα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ο αποστολέας αναμένει άμεση απάντηση και δράση και αυτός είναι ένας ακόμα λόγος να μας στρεσάρει. Περισσότεροι από ένας στους τρεις εργαζόμενους αισθάνονται στρεσαρισμένοι από τον καταιγισμό των e-mail που λαμβάνουν στο γραφείο και την ανάγκη να απαντήσουν αμέσως. Αυτό έδειξε μελέτη που έγινε από επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης και του Πέισλι. Σύμφωνα με την έρευνα, πολλοί εργαζόμενοι ελέγχουν το e-mail τους έως και 40 φορές την ώρα. Και σε περίπτωση που αγνοήσουν κάποιο e-mail, το πιθανότερο είναι να λάβουν ένα δεύτερο που θα τους στρεσάρει ακόμα περισσότερο, καθώς θα τους υπενθυμίζει το πρώτο και θα απαιτεί άμεση απάντηση.
Διαφορετικά επαγγέλματα, διαφορετικές ασθένειες! Και όπως θα διαπιστώσετε, τα επαγγελματικά νοσήματα δεν «χτυπούν» μόνο εκείνα τα επαγγέλματα που έχουν περάσει στη συνείδησή μας ως «βαρέα και ανθυγιεινά», αλλά και πολλά άλλα που θεωρούνται ηπιότερα.
Eίναι ίσως οι πιο επιβαρημένοι εργαζόμενοι. Ανάλογα με το είδος της βιομηχανίας στην οποία εργάζονται, οι κίνδυνοι μπορεί να είναι πολλαπλοί. Έρχονται συνήθως σε επαφή με διάφορες χημικές ουσίες (διαλύτες, βαρέα μέταλλα κλπ.), που απορροφώνται κυρίως μέσω του αναπνευστικού συστήματος και του δέρματος:
• Κινδυνεύουν να δηλητηριαστούν από μόλυβδο, υδράργυρο, χαλκό και άλλα μέταλλα. Η δηλητηρίαση από μόλυβδο προκαλεί τη λεγόμενη νεφροπάθεια μολύβδου. Επιπλέον, μπορεί να βλάψει το συκώτι, το νευρικό σύστημα, το αίμα και τα μάτια. Άτομα που εκτίθενται σε αυτό τον κίνδυνο είναι κυρίως όσοι εργάζονται στην παραγωγή μπαταριών και όσοι χύνουν το μολύβι για την παραγωγή καλουπιών.
• Μπορεί να προσβληθούν από νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος, όπως η σιλίκωση (βαριά πνευμονολογική βλάβη που οφείλεται στην εισπνοή σκόνης κρυσταλλικού πυριτίου), καθώς το περιβάλλον στο οποίο εργάζονται είναι συνήθως επιβαρημένο από αναθυμιάσεις είτε με τη μορφή καπνού, που προέρχεται από καύση διάφορων τοξικών υλικών, είτε με τη μορφή σκόνης, που προέρχεται από παραγωγικές διαδικασίες.
• Εργαζόμενοι σε λατομεία κινδυνεύουν επίσης από σιλίκωση λόγω της σκόνης που εισπνέουν καθημερινά.
• Σύμφωνα με στοιχεία από το Εθνικό Αρχείο Δηλητηριάσεων και Παθήσεων από Τοξικές Oυσίες (Agency for Toxic Substrances and Disease Registry) των ΗΠΑ, στις 20 πιο επικίνδυνες τοξικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και τη βιομηχανία συμπεριλαμβάνονται τουλάχιστον 5 νεφροτοξίνες: το αρσενικό, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο και το τριχλωροαιθυλένιο. Στις βιομηχανίες υπάρχουν και άλλοι βλαπτικοί παράγοντες που απειλούν την υγεία των εργαζομένων, όπως ο θόρυβος, οι κραδασμοί, η μονότονη εργασία, οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις, η χειρωνακτική διακίνηση φορτίων, οι νυχτερινές ή εναλλασσόμενες βάρδιες. Υπάρχει, δηλαδή, μια συνεργία βλαπτικών παραγόντων που επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση.
Η δουλειά των οικοδόμων, αλλά και άλλων εργατών με παρόμοιο αντικείμενο, είναι επίπονη και καταπονεί κυρίως το μυοσκελετικό τους σύστημα.
• Αντιμετωπίζουν προβλήματα στη μέση και στα γόνατα, καθώς αναγκάζονται να σκύβουν συχνά, αλλά και να σηκώνουν βάρη. Oι επαναλαμβανόμενες κυρίως κινήσεις είναι αυτές που προκαλούν κακώσεις και μυοσκελετική καταπόνηση.
• Η χρήση περιστρεφόμενων εργαλείων χειρός και κρουστικών μηχανημάτων (π.χ. κομπρεσέρ) που προκαλούν κραδασμούς ευθύνονται για αρθροπάθειες στα άνω άκρα και για αγγειοκινητικές διαταραχές.
• Εργασίες που φέρουν σε επαφή τους εργαζόμενους αυτούς με πίσσα, άσφαλτο, τσιμέντο, ορυκτέλαια, παραφίνη, καθώς και σύνθετα προϊόντα των παραπάνω ουσιών, μπορεί να προκαλέσουν δερματίτιδες, πυοδερματίτιδες, εκζέματα, επιθηλιώματα, πνευμονοκονιάσεις και τοξικώσεις από την εισπνοή καπνών, ατμών και σκόνης των διαφόρων ουσιών.
• Η παρατεταμένη και συχνά αλόγιστη χρήση αγροχημικών (εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, φυτοφάρμακα, λιπάσματα) μπορεί να έχει τοξική επίδραση στον οργανισμό των αγροτών. Oι ουσίες αυτές απορροφώνται από το δέρμα και από τους πνεύμονες με την εισπνοή, με αποτέλεσμα να δημιουργούν δηλητηριάσεις, οι οποίες εκδηλώνονται με βλάβες του νευρικού συστήματος, των νεφρών, του ήπατος και του αίματος.
• Συχνά, επίσης, προσβάλλονται από δερματομυκητιάσεις και εκζέματα.
• Oι ενώσεις αρσενικού (παρασιτοκτόνα) έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση κίρρωσης του ήπατος σε αμπελουργούς.
• Oι αγρότες συχνά παρουσιάζουν καρκίνο του δέρματος, λόγω της καθημερινής και πολύωρης έκθεσής τους στην ηλιακή ακτινοβολία.
Το τολουόλιο, το ξυλόλιο και τα μείγματα αρωματικών και αλειφατικών υδρογονανθράκων (πετρέλαιο, οινόπνευμα, βενζίνη) χρησιμοποιούνται ευρέως στις κατασκευές, ως συστατικά σε βερνίκια, κόλλες και λάκες. Oι ξυλουργοί είναι από τους πλέον εκτεθειμένους. Επιπλέον, η σκόνη που προέρχεται από την επεξεργασία του ξύλου (π.χ. τρίψιμο) είναι από μόνη της επικίνδυνη για τη δημιουργία καρκίνων του ρινικού διαφράγματος και γενικότερα για το αναπνευστικό σύστημα. Τα τροπικά μάλιστα ξύλα είναι τα πιο επικίνδυνα.
Εκτίθενται στην εισπνοή αναθυμιάσεων των ηλεκτροσυγκολούμενων μετάλλων, που επιβαρύνουν το αιμοποιητικό σύστημα και το ήπαρ τους. Η ηλεκτροσυγκόλληση προκαλεί και έντονους ερεθισμούς και προβλήματα στα μάτια, γι’ αυτό και η χρήση ειδικής μάσκας είναι επιβεβλημένη.
Ελαιοχρωματιστές
• Τα διαλυτικά και οι διάφοροι σταθεροποιητές που μπαίνουν στα χρώματα προξενούν διάφορες αλλεργικές δερματίτιδες και σοβαρά προβλήματα του αιμοποιητικού συστήματος στους ελαιοχρωματιστές.
• Η αφύσικη στάση που παίρνει το σώμα ενός ελαιοχρωματιστή, έχοντας συνεχώς τα χέρια σηκωμένα ή σκύβοντας, ευθύνεται για πολλά μυοσκελετικά νοσήματα.
• Είναι εκτεθειμένοι σε διαλύτες, που βλάπτουν τους πνεύμονές τους καθώς και το αιμοποιητικό και νευρικό τους σύστημα.
• Η πολύωρη ορθοστασία δημιουργεί θρομβώσεις και έντονη κόπωση.
• Η νυχτερινή εργασία είναι άλλος ένας παράγοντας που κλονίζει την υγεία τους.
Συνήθως τους βρίσκουμε… ανάσκελα κάτω από το σασί ενός αυτοκινήτου. Σε αυτήν, όμως, τη στάση ο εγκέφαλος δεν αιματώνεται καλά, πιάνεται ο αυχένας και ταλαιπωρείται όλο το μυϊκό σύστημα, με αποτέλεσμα να υποφέρουν συχνά από πονοκεφάλους, ζαλάδες και ραχιαλγίες.
Εκτίθενται περισσότερο από όλους στο καυσαέριο και στους σωματιδιακούς ρύπους της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Ειδικά οι τροχονόμοι, που παίρνουν βαθιές εισπνοές για να σφυρίζουν με τη σφυρίχτρα, εισπνέουν μεγάλες ποσότητες μικροσωματιδίων που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα των μεγάλων αστικών κέντρων, με αποτέλεσμα να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης αναπνευστικών και καρδιακών νοσημάτων. Επιπλέον, η ρύπανση που προκαλείται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων μπορεί να ελαττώσει τη γονιμότητα των ανδρών. Μελέτες έχουν δείξει ότι άνδρες που εκτίθενται περισσότερο σε καυσαέρια (π.χ. υπάλληλοι διοδίων) έχουν χειρότερη ποιότητα σπέρματος και λιγότερα σπερματοζωάρια. Η ρύπανση, επίσης, προκαλεί βλάβες στο γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων, δυσκολεύοντας τη σύλληψη και αυξάνοντας τον κίνδυνο αποβολής. Ωστόσο, οι βλάβες φαίνεται πως είναι παροδικές και γι’ αυτό η αποφυγή των ρύπων επιτρέπει στα νέα σπερματοζωάρια να αναπτυχθούν φυσιολογικά.
• Oι εργαζόμενοι σε γραφεία μπορεί να εμφανίσουν το αποκαλούμενο «σύνδρομο του γραφείου» ή του «άρρωστου κτιρίου». Το εν λόγω σύνδρομο εκδηλώνεται με κεφαλαλγίες, ιλίγγους, αίσθημα κοπώσεως και αδιαθεσία, που αποδίδονται σε επίδραση διάφορων παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος, όπως οι συνθήκες φωτισμού και εξαερισμού, τα διάφορα υλικά κατασκευής του κτιρίου, το στρες, η εργασία μπροστά σε οθόνες ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως βελτιώνονται ή υποχωρούν το Σαββατοκύριακο ή κατά την περίοδο των διακοπών, αλλά κατά τη διάρκεια της εβδομάδας ή μετά την επιστροφή από την άδεια επανέρχονται.
• Πλήθος ερευνών τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι οι χειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών αντιμετωπίζουν ποικίλα προβλήματα υγείας. Η πολύωρη χρήση πληκτρολογίου με ταυτόχρονη παρακολούθηση της οθόνης έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο μυοσκελετικό σύστημα. Oσφυαλγίες, πόνοι στον αυχένα από το συνεχές και με ένταση σκύψιμο, πόνοι στον αγκώνα (δευτεροπαθής επικονδυλίτιδα του αγκώνα), τενοντοθυλακίτιδα της πηχεοκαρπικής άρθρωσης είναι προβλήματα που ταλαιπωρούν λογιστές, γραμματείς, φιλόδοξα και υπερεργατικά στελέχη, καθώς και όλους όσοι κάθονται με τις ώρες σε ένα γραφείο και… δεν σηκώνουν κεφάλι. Παράλληλα, προκαλεί κόπωση των οφθαλμικών μυών, πονοκεφάλους, δερματικές αλλοιώσεις ή επιβάρυνση προϋπάρχουσας δερματοπάθειας (π.χ. ακμή), νευρικότητα και ψυχική καταπόνηση.
• Η καθιστική εργασία πλήττει και τα γόνατα, που βρίσκονται σε κάμψη πολλές ώρες. Η θέση της κάμψης για μεγάλα χρονικά διαστήματα ατροφεί τους μυς γύρω από τα γόνατα.
Το στρες και ο ψυχικός πόνος που βιώνουν οι επαγγελματίες υγείας έχει απασχολήσει κατά καιρούς πολλούς επιστήμονες. Η επαφή με τον πόνο και το θάνατο, η επαφή με τους ασθενείς και τους συγγενείς τους, οι νυχτερινές βάρδιες, ο φόρτος εργασίας, οι αντίξοες συχνά συνθήκες εργασίας σε δημόσια κυρίως νοσοκομεία και το υψηλό αίσθημα ευθύνης μπορεί να οδηγήσουν στην επαγγελματική εξουθένωση (σύνδρομο Burn-out). Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος αυτός στις ΗΠΑ: Περιγράφει μια επαγγελματική παθολογία που χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών ψυχοσωματικών αποθεμάτων και μείωση των επαγγελματικών επιδόσεων και εκδηλώνεται με μεγάλη συχνότητα σε όσους ασκούν κοινωνικό λειτούργημα (γιατρούς, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, δασκάλους κ.ά.). Εκτός όμως από το σύνδρομο εξουθένωσης, οι επαγγελματίες υγείας αντιμετωπίζουν και άλλα προβλήματα που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής τους:
• Oι χειρουργοί αντιμετωπίζουν συχνά τον κίνδυνο θρομβώσεων και πόνους στα πόδια λόγω της πολύωρης ορθοστασίας που απαιτούν ορισμένα χειρουργεία. Γι’ αυτό, ορισμένοι από αυτούς αντιμετωπίζουν αυτό τον κίνδυνο φορώντας προληπτικά ειδικές κάλτσες. Συχνά υποφέρουν από αυχενικό σύνδρομο, καθώς η στάση που έχουν την ώρα του χειρουργείου, το σκύψιμο δηλαδή, σε συνδυασμό μάλιστα με την ένταση, καταπονεί την αυχενική τους μοίρα.
• Oι νοσηλευτές παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα μυοσκελετικών ενοχλήσεων. Συχνότερα εμφανίζεται η οσφυαλγία, που συναντάται σε υψηλά ποσοστά (έως 85%), ανάλογα με την ηλικία, τη θέση εργασίας και τη φυσική κατάσταση του εργαζομένου. Βασική αιτία της μυοσκελετικής καταπόνησης θεωρούνται τα φορτία που δέχονται οι νοσηλευτές κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, ανύψωσης, μετακίνησης ασθενών, ενώ ενοχοποιείται και η λανθασμένη στάση του σώματος κατά τη διάρκεια εργασιών σε παρατεταμένη κάμψη.
• Oι νοσηλευτές των ΜΕΘ (Μονάδων Εντατικής Θεραπείας) είναι επίσης αρκετά επιβαρημένη ειδικότητα. Εργάζονται καθημερινά μέσα σε έναν περιορισμένο και κλειστό χώρο, απομονωμένο από τα άλλα τμήματα του νοσοκομείου. Υφίστανται υψηλά επίπεδα θορύβων, λόγω των μηχανημάτων υποστήριξης των ζωτικών λειτουργιών των ασθενών. Καλούνται να φροντίσουν ασθενείς με άγνωστη ή αβέβαιη πρόγνωση, που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση και απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση και άμεση παρέμβαση όταν χρειαστεί. Επίσης, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό εκτίθεται και σε βιολογικούς κινδύνους που προέρχονται από την επαφή με αρρώστους, καθώς και από ατυχήματα (τσιμπήματα, κοψίματα) με μολυσμένα αντικείμενα.
• Oι αεροσυνοδοί και οι φροντιστές, λόγω των μακρών πτήσεων, πάσχουν συνήθως από σύνδρομα προσαρμογής, εξαιτίας της διαταραχής των φυσιολογικών ρυθμών τους, συμπεριλαμβανομένης της διάσπασης του κύκλου ύπνου-αφύπνισης, της θερμοκρασίας (από απότομη και συχνή εναλλαγή ψυχρών και θερμών κλιμάτων) και του ρυθμού έκκρισης αδρεναλίνης. Γι’ αυτό υποφέρουν από διαταραχές ύπνου, είναι αγχώδεις και παρουσιάζουν συχνότερα καρδιαγγειακά προβλήματα. Oι εργαζόμενοι, όμως, στους αιθέρες έχουν και προβλήματα ορθοπεδικής φύσεως, με συχνότερο την οσφυαλγία. Καθώς το αεροπλάνο πετάει συνεχώς σε κλίση ανόδου, για να ισορροπήσουν αναγκάζονται να σκύβουν ελαφρώς προς τα εμπρός την ώρα που περπατούν. Αυτή η συνεχής κλίση προς τα εμπρός καταπονεί τη σπονδυλική στήλη και προκαλεί με το πέρασμα του χρόνου αλλοιώσεις στις μικρές της αρθρώσεις.
• Oι πιλότοι παθαίνουν πολλαπλά μικρά κατάγματα στο σώμα του σπονδύλου, που όμως δεν καταλαβαίνουν, από τις συνεχείς απότομες πτώσεις και πιέσεις που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια των πτήσεων. Η σπονδυλική τους στήλη καταπονείται επίσης την ώρα των προσγειώσεων, γι’ αυτό και συχνά υποφέρουν από δισκοπάθεια. Η δε ακινησία δημιουργεί θρομβώσεις, γι’ αυτό πρέπει να περπατάνε όσο συχνότερα μπορούν.
Oι ειδικοί το έχουν χαρακτηρίσει ως το πιο στρεσογόνο επάγγελμα. Εκτός από το άγχος που κουβαλούν οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας από τη μεγάλη ευθύνη, καθώς ένα λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο για εκατοντάδες ζωές, η ειδικότητα αυτή υποφέρει και από άλλα προβλήματα. Σε έρευνες που έχουν γίνει, έχει διαπιστωθεί ότι οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας που εργάζονταν κατά βάρδιες παρουσίασαν 4 φορές μεγαλύτερη υπερένταση, υψηλότερα ποσοστά ήπιας μορφής διαβήτη και πεπτικά έλκη σε σύγκριση με εκείνους που δεν δούλευαν σε βάρδιες. Σημαντική πηγή στρες γι’ αυτούς τους εργαζομένους είναι και ο πολύ έντονος φωτισμός, καθώς και ο θόρυβος του αεροδρομίου.
Το επάγγελμα του πυροσβέστη είναι από τα πλέον επικίνδυνα. Το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό σύστημα επιβαρύνονται περισσότερο. Oι πυροσβέστες υποφέρουν συνήθως από επιπεφυκίτιδες, ρινίτιδες, φαρυγγίτιδες και λαρυγγίτιδες. Oι περισσότεροι χάνουν μέρος της όσφρησής τους. Η έκθεση σε καπνό προκαλεί δραματική μείωση του προσφερόμενου οξυγόνου στον καρδιακό μυ, με αποτέλεσμα αυξημένους κινδύνους για την υγεία. Επανειλημμένη έκθεση των πυροσβεστών στον καπνό είναι δυνατόν να προκαλέσει χρόνια μη ειδική πνευμονοπάθεια, αλλά και ισχαιμική νόσο της καρδιάς. Η σκόνη, τα διάφορα σωματίδια, καθώς και ο καπνός που περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα, σε συνδυασμό με άλλες ερεθιστικές ή και τοξικές ουσίες, τα οποία εκλύονται από τα καιόμενα πλαστικά και άλλα υλικά, προκαλούν διάφορες βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό. Η βαρηκοΐα είναι επίσης συχνή και οφείλεται στο θόρυβο των μηχανών, στις σειρήνες, στους αεραγωγούς και στη ραδιοεπικοινωνία.
Σύμφωνα με την ιατρική επιθεώρηση «Chest», οι κομμωτές διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο άσθματος και ερεθισμού της μύτης, των ματιών και του λαιμού από τη χρήση λευκαντικών ουσιών. Oι κομμωτές, επίσης, υποφέρουν συχνά από τοξικές και αλλεργικές δερματίτιδες εξ επαφής, λόγω των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούν για τις βαφές μαλλιών, καθώς και από φλεβίτιδες και πόνους στα πόδια από την πολύωρη ορθοστασία. Η υπερβολική χρήση του σεσουάρ και η συνεχής κάκωση των άνω άκρων λόγω της επαναλαμβανόμενης καταπόνησης είναι δυνατό να τους προκαλέσει τενοντίτιδες.
• Μπορεί να είναι ενήλικοι, αλλά ο γιατρός στον οποίο θα έπρεπε να απευθύνονται είναι… ο παιδίατρος, και ο λόγος είναι ότι κολλάνε συχνά παιδικές αρρώστιες, ιώσεις και μικροβιακές λοιμώξεις.
• Παρατηρείται επίσης ότι συχνά παραπονιούνται για πονόλαιμο, αλλά και για πονοκεφάλους, που εκτιμάται ότι οφείλονται στη φασαρία που κάνουν τα παιδιά όταν φωνάζουν όλα μαζί. Η οξύτητα των παιδικών φωνών είναι διαφορετική από αυτήν των ενηλίκων, δημιουργώντας φοβερή ηχορύπανση.
• Oι παιδαγωγοί παρουσιάζουν και έντονο στρες λόγω της μεγάλης ευθύνης που συνεπάγεται το επάγγελμά τους, καθώς είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια των παιδιών.
• Oι νηπιαγωγοί έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία στη μέση. Παθαίνουν συχνά οσφυαλγίες και λουμπάγκο προσπαθώντας να συγκρατήσουν ένα παιδάκι που πέφτει ή να σηκώσουν ένα άλλο που έπεσε.
Δεν είναι λίγα τα επαγγέλματα που έχουν συσχετιστεί με διαταραχές της γονιμότητας. Η επαγγελματική έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες (θερμαστές, πυροσβέστες, μάγειροι κλπ.), σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα, καθώς και επαγγέλματα που σχετίζονται με την έκθεση και την επαφή με χημικά προϊόντα και βαρέα μέταλλα (π.χ. αλουμινάδες, ελαιοχρωματιστές, αγρότες κλπ.) ενδέχεται να επηρεάζουν την ποιότητα του σπέρματος. Επαγγελματίες οδηγοί, επίσης, που οδηγούν καθημερινά πολλές ώρες, μπορεί να παρουσιάσουν μειωμένη γονιμότητα, αφού σύμφωνα με έρευνες, ακόμη και δύο ώρες οδήγησης την ημέρα μπορεί να αυξήσει κατά 2° C τη θερμοκρασία των όρχεων. Γι’ αυτό οι ειδικοί συνιστούν δεκάλεπτα διαλείμματα ανά ώρα οδήγησης.
Oι υπάλληλοι γραφείου εκτίθενται καθημερινά και στους αερομεταφερόμενους μύκητες, που υπάρχουν στους εσωτερικούς χώρους εργασίας. Η έκθεση σε αυτούς τους βιολογικούς παράγοντες συμβάλλει στην εκδήλωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου του «άρρωστου κτιρίου» και μπορεί να οδηγήσει σε άσθμα, ασθένειες της ανώτερης αναπνευστικής οδού, πονοκεφάλους, μολύνσεις, αλλεργικές ασθένειες και ερεθισμό της μύτης, του λαιμού, των ματιών και του δέρματος. Έχουν αναγνωριστεί πάνω από 100.000 είδη μυκήτων, αλλά υπάρχουν γύρω στο 1,5 εκατομμύριο σε ολόκληρο τον κόσμο.
1. Νυχτοφύλακες, επαγγελματίες υγείας, εργαζόμενοι στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις τηλεπικοινωνίες, στον ξενοδοχειακό τομέα και γενικά όσοι κάνουν νυχτερινές ή εναλλασσόμενες βάρδιες υποφέρουν πιο συχνά από: •Γαστρεντερικά προβλήματα λόγω του ασταθούς ωραρίου φαγητού •διαταραχές του κύκλου (αν πρόκειται για γυναίκες) •διαταραχές του ύπνου •ασταθή σεξουαλική ζωή-μειωμένη λίμπιντο •κατάθλιψη.
2. Η νυχτερινή εργασία έχει επίσης συσχετιστεί με εμφάνιση ή επιδείνωση καρδιαγγειακών νοσημάτων.
3. Όσοι εργάζονται με νυχτερινό ωράριο δυσκολεύονται να διατηρήσουν σχέσεις με φίλους, καθώς δεν έχουν δυνατότητα ούτε και για τηλεφωνική επικοινωνία. Συχνά οι εργαζόμενοι αυτοί βιώνουν ένα αίσθημα κοινωνικής απομόνωσης.
Πρόσφατα η Διεθνής Υπηρεσία για την Έρευνα για τον Καρκίνο (International Agency for Research on Cancer, IARC) ενέταξε για πρώτη φορά τη νυχτερινή εργασία (μεταξύ 23.00 και 07.00) στην επίσημη λίστα των δυνητικά καρκινογόνων π
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στην Ευρώπη των 15 καταγράφηκαν:
• 2.475.329 περιστατικά μυοσκελετικών παθήσεων.
• 846.310 εκδηλώσεις άγχους, στρες και κατάθλιψης.
• 354.954 αναπνευστικές διαταραχές.
• 193.124 καρδιαγγειακά συμπτώματα.
• 118.052 δερματικές παθήσεις.
• 125.166 διαταραχές στην ακοή. Όλα αυτά τα προβλήματα αποδίδονται σε επαγγελματικές αιτίες.