Φωτορρύπανση: Οταν γίνεται η νύχτα μέρα

Το απόλυτο σκοτάδι – ιδίως στα παιδικά δωμάτια – αποτελεί έμπνευση για τρομακτικά σενάρια, σε βαθμό που συχνά τα πιτσιρίκια μουδιάζουν από τον φόβο. Αντιστρόφως αντίθετα, η επιστημονική κοινότητα ανησυχεί ολοένα και περισσότερο για τις τρομακτικές επιπτώσεις της απώλειας του φυσικού σκοταδιού. Και προειδοποιεί ότι η φωτορρύπανση – η… ασθένεια του ουρανού που ξεθωριάζει τα άστρα – έχει σοβαρές επιπτώσεις (και) στον ανθρώπινο οργανισμό.

Μόλις δύο χρόνια πριν, οι συγγραφείς διεθνούς μελέτης που δημοσιεύθηκε στο «Science Advances» προειδοποιούσαν ότι το λευκό πέπλο της φωτορρύπανσης καλύπτει πλέον το 80% του πλανήτη. Μοιραία το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού αδυνατεί να διακρίνει στον ουρανό τον Γαλαξία που μας φιλοξενεί. Η απώλεια του έναστρου ουρανού δεν είναι ωστόσο η μοναδική επίπτωση της υπέρχρησης του ηλεκτρισμού, όταν ο ήλιος… σβήνει. Η μείωση των φυσικών κύκλων φωτός ημέρας και νύχτας απειλούν το 30% των σπονδυλωτών και τουλάχιστον το 60% των ασπόνδυλων που είναι νυκτόβια, μεταξύ των οποίων φυτά, μικροοργανισμοί και πουλιά.

Η υγεία μας σε κίνδυνο
Ιδιαίτερα ευάλωτος στην αλλαγή αυτή εμφανίζεται να είναι και ο ανθρώπινος οργανισμός, με την ιατρική κοινότητα να συσχετίζει την απουσία της νύχτας με σοβαρές ασθένειες που αφορούν τόσο την ψυχή όσο και το σώμα.
Τον περασμένο Αύγουστο οι επιστήμονες της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ διαπίστωσαν ύστερα από πολυετή έρευνα ότι οι γυναίκες που ζουν σε περιοχές με υψηλότερα επίπεδα εξωτερικού φωτισμού τη νύχτα πιθανόν να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού συγκριτικά με εκείνες που απολαμβάνουν το σκοτάδι.
Μάλιστα, προέκυψε ότι ο παραπάνω συσχετισμός είναι ισχυρότερος όταν οι γυναίκες εργάζονται συχνά νυχτερινές βάρδιες, με τους ειδικούς να δείχνουν ως «βασικό ένοχο» την απορρύθμιση της ορμόνης μελατονίνη. Ειδικότερα, η μείωσή της μπορεί να διαταράξει τους κιρκαδικούς ρυθμούς – ή αλλιώς, το βιολογικό μας ρολόι.
Εναν χρόνο πριν, ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος είχε προειδοποιήσει ότι ορισμένες λάμπες LED για τον φωτισμό των δρόμων επιβαρύνουν την υγεία των οδηγών, των περαστικών αλλά και των οικοσυστημάτων επειδή εκπέμπουν υπερβολικά πολύ μπλε φως.

Υπάρχει εξήγηση
Οι δείκτες της ώρας που «οργανώνουν» τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε σχέση με τον χρόνο βρίσκονται στον υπερχιασματικό πυρήνα, δηλαδή περίπου στη μέση του κεφαλιού. Εκεί καταλήγουν και γίνεται η επεξεργασία των πληροφοριών σχετικά με τα επίπεδα φωτισμού από εξειδικευμένα κύτταρα του αμφιβληστροειδή χιτώνα στα μάτια. Τα κύτταρα αυτά είναι πιο ευαίσθητα στο γαλαζωπό φως του πρωινού, χτυπώντας έτσι το εσωτερικό μας ξυπνητήρι.

Το μπλε φως μάς βάζει σε εγρήγορση
Υπό τα δεδομένα αυτά, ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος καταλήγει σε σχετική έκθεσή του ότι οι λαμπτήρες LED με υψηλά επίπεδα μπλε φωτός διαταράσσουν τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης πέντε φορές περισσότερο σε σχέση με τις συμβατικές λάμπες των δρόμων.
Κάπως έτσι εξηγούνται και τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών που δείχνουν ότι ο ισχυρός φωτισμός των δρόμων σχετίζεται με μείωση της διάρκειας του ύπνου και συνεπώς με την εκδήλωση υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου.

Χάνοντας την αίσθηση του χρόνου
Επίσης, η απώλεια της αίσθησης του χρόνου φαίνεται να δρα αρνητικά και στη διάθεση και γενικότερα στην ψυχολογία των ανθρώπων, σύμφωνα με επιστημονική έκθεση που δημοσιεύθηκε πέρυσι στο «Scientific Reports» του περιοδικού «Nature».
Οι συγγραφείς αναφέρουν ενδεικτικά ότι οι ενήλικοι που εργάζονται νυχτερινές βάρδιες και συνεπώς περνούν τα βράδια τους υπό τεχνητό φως είναι πιο επιρρεπείς στα συμπτώματα της κατάθλιψης, σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες.