Αν πληκτρολογήσουμε στο google τη λέξη αϋπνία, θα μας βγάλει τόσα πολλά αποτελέσματα, που δεν θα προλαβαίνουμε να τα κοιτάξουμε. Αν αναζητήσουμε βιβλία σε σχέση με τα προβλήματα ύπνου στο Amazon, θα βρούμε περισσότερα από 10.000. Και τότε θα αναρωτηθούμε γιατί άραγε. Μπορεί να πηγαίνει κάτι τόσο στραβά στην εποχή μας; Πριν από 100 χρόνια, οι άνθρωποι δεν υπέφεραν από αϋπνίες. Η απάντηση είναι ότι ως κοινωνία έχουμε ξεχάσει πώς να κοιμόμαστε. Αν ρωτήσουμε έναν άνθρωπο που κοιμάται εύκολα και χωρίς προσπάθεια τι κάνει για να τον πάρει ο ύπνος, θα μας απαντήσει: «Τίποτα». Αντίθετα, όσοι υποφέρουν από αϋπνίες θα μας δώσουν μία ολόκληρη λίστα: ακούνε συγκεκριμένη μουσική, απολαμβάνουν χαλαρωτικά αφρόλουτρα, πίνουν ζεστό γάλα, χαμομήλι ή άλλα αφεψήματα, αποφεύγουν την καφεΐνη, δεν κοιμούνται το μεσημέρι… Όλα αυτά, όμως, αντί να διευκολύνουν, δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, καθιστούν το ύπνο μια ιεροτελεστία και τον κάνουν ακόμα πιο δύσκολο να επιτευχθεί. Οι σύγχρονοι άνθρωποι ξέρουμε πολύ καλά ότι ο καλός ύπνος είναι πολύ σημαντικός. Χάρη σε αυτόν μπορούμε να αποφύγουμε την παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά προβλήματα, τον διαβήτη, την κατάθλιψη, ακόμα και τα αυτοκινητικά ατυχήματα. Οι ειδικοί, μάλιστα, για να τονίσουν τη σημασία του, λένε χαρακτηριστικά: Μπορούμε να ξεκινήσουμε να παίρνουμε μια πολυβιταμίνη κάθε μέρα από αύριο και για όλη μας τη ζωή και να μη δούμε ιδιαίτερη βελτίωση στη διάθεση και την αντοχή μας. Αν, όμως, κοιμηθούμε καλά σήμερα το βράδυ, ήδη από αύριο θα δούμε πολύ σημαντική διαφορά. Δυστυχώς, όμως, ο καλός και απρόσκοπτος νυχτερινός ύπνος δεν είναι δεδομένος για όλους και κυρίως για όλες μας. Χαρακτηριστικά, μπορούμε να αναφέρουμε ότι 1 στις 4 γυναίκες δυσκολεύεται να την πάρει ο ύπνος τουλάχιστον 3 από τις 7 νύχτες της εβδομάδας, 30% του πληθυσμού βλέπει τακτικά εφιάλτες και ο ένας στους τέσσερις θα θυσίαζε ακόμα και το σεξ για 1 μήνα σε αντάλλαγμα μίας και μόνης νύχτας καλού ύπνου.

«Το βράδυ με παίρνει ο ύπνος, το πρωί όμως ξυπνάω πριν το ξυπνητήρι»
Πρόκειται για μια κατάσταση με την οποία κατά πάσα πιθανότητα έχουμε έρθει αντιμέτωποι όλοι σε κάποιες περιόδους της ζωής μας, επειδή μας συνέβαινε κάτι πολύ δυσάρεστο, όπως ένας χωρισμός, κάποιο πρόβλημα υγείας, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, μία απόλυση κ.λπ. Σε μια τέτοια περίπτωση, ξυπνάμε νωρίτερα από το προγραμματισμένο, χωρίς ουσιαστικά να έχουμε ξεκουραστεί, και συχνά ξανασκεφτόμαστε όσα μας απασχολούν μέχρι να σηκωθούμε από το κρεβάτι. Μερικές φορές αυτή η πολύ πρωινή αφύπνιση μπορεί να μας συμβεί και χωρίς να υπάρχει κάποιο προφανές πρόβλημα.

Τι συμβαίνει Οι ειδικοί εξηγούν ότι το να ξυπνάμε πολύ νωρίς το πρωί είναι συχνά σύμπτωμα κατάθλιψης, επειδή, αν και δεν γνωρίζουν ακριβώς το γιατί, η κατάθλιψη παρουσιάζει συνήθως διακυμάνσεις ανάλογα με την ώρα της ημέρας και έχει παρατηρηθεί ότι έχει πολύ πιο έντονα συμπτώματα το πρωί, γι’ αυτό και συνοδεύεται από πρώιμη αφύπνιση και από κακή διάθεση.

Η λύση Στις περιπτώσεις αυτές, επειδή η κατάθλιψη ακόμη κι αν βρίσκεται σε κάποιο πρώιμο στάδιο ή σε λανθάνουσα μορφή χρειάζεται ιατρική και υπεύθυνη προσέγγιση, θα πρέπει, αν το πρόβλημα δεν περάσει από μόνο του και επιμείνει για αρκετό διάστημα, να αναζητήσουμε βοήθεια από έναν ψυχίατρο, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την αιτία και φυσικά τις αϋπνίες αυτού του είδους.

«Νυστάζω, αλλά όταν ξαπλώνω στο κρεβάτι δεν με παίρνει ο ύπνος»
Η αλήθεια είναι ότι δεν ανήκουμε όλοι στους λίγους τυχερούς που πέφτουν αμέσως στις αγκάλες του Μορφέα μόλις ακουμπήσουν το κεφάλι τους στο μαξιλάρι.

Τι συμβαίνει Όταν δεν μας παίρνει αμέσως ο ύπνος, εκνευριζόμαστε, επειδή φοβόμαστε ότι θα «χάσουμε τον ύπνο μας», και δεν δίνουμε τελικά στον εαυτό μας την ευκαιρία να αποκοιμηθούμε. Μάλιστα, οι ειδικοί εξηγούν ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να μας πάρει μέχρι και 30΄ για να κοιμηθούμε.

Η λύση Αυτό που επιβάλλεται να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να προσπαθούμε. Το να αποκοιμηθούμε είναι μια φυσιολογική διαδικασία που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και έτσι κάθε τέτοια προσπάθεια αποβαίνει άκαρπη. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να ηρεμήσουμε: να φανταστούμε μια στατική εικόνα, όπως ένα λιβάδι, μια έρημη αμμουδιά, ή να επικεντρωθούμε στην αναπνοή μας, την απαλή αίσθηση του μαξιλαριού στο μάγουλό μας, του σεντονιού στα πόδια μας… Αν το μυαλό μας «φεύγει», πρέπει να προσπαθήσουμε να το «φέρουμε» πίσω επικεντρώνοντας τη σκέψη μας σε κάτι που μας απορροφά, εμποδίζοντάς μας να σκεφτούμε, όπως για παράδειγμα το να μετράμε προβατάκια ή να λέμε από μέσα μας όσες περισσότερες λέξεις μπορούμε να σκεφτούμε που ξεκινούν από τα διαδοχικά γράμματα του αλφάβητου.

«Ξυπνάω μέσα στη νύχτα και δεν μπορώ να ξανακοιμηθώ»
Κάποιοι, ενώ καταφέρνουν να αποκοιμηθούν, ξυπνάνε μετά από λίγες ώρες μέσα στη νύχτα και δυσκολεύονται πολύ μέχρι να τους ξαναπάρει ο ύπνος ή κάποιες φορές δεν καταφέρνουν καν να αποκοιμηθούν ξανά.

Τι συμβαίνει Ουσιαστικά οι άνθρωποι αυτοί δεν πάσχουν από αϋπνίες, αλλά έχουν κακή ποιότητα ύπνου. Στη διάρκεια της νύχτας όλοι κάνουμε κάποια μικρά ξυπνήματα και μετά ξανακοιμόμαστε χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε, αν όμως βρισκόμαστε σε υπερένταση, μπορεί μία από αυτές τις φορές να ξυπνήσουμε και να δυσκολευτούμε να ξανακοιμηθούμε.

Η λύση Σκόπιμο είναι να παρατηρήσουμε κατ’ αρχάς ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο ξυπνάμε μέσα στη νύχτα. Αν, για παράδειγμα, μας ξυπνάει η ανάγκη μας να πάμε στην τουαλέτα, θα πρέπει να αποφεύγουμε τα πολλά υγρά πριν την ώρα του ύπνου κι αν το πρόβλημα επιμένει, χρειάζεται να συμβουλευτούμε έναν ειδικό, αφού κάποιες καταστάσεις, όπως π.χ. ο διαβήτης, η υπερπλασία του προστάτη, η εγκυμοσύνη κ.ά., αυξάνουν την ανάγκη για διούρηση στη διάρκεια της νύχτας. Αν μας ξυπνάει ο φόβος μας και θέλουμε για παράδειγμα να βεβαιωθούμε πως έχουμε κλειδώσει την πόρτα, θα πρέπει πριν πέσουμε για ύπνο να έχουμε ηρεμήσει και να είμαστε σίγουροι πως οι πόρτες είναι κλειστές, τα μάτια της κουζίνας σβηστά κ.λπ. Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι να μας ενοχλεί ο σύντροφός μας. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Surrey, το 50% των προβλημάτων ύπνου οφείλονται στον σύντροφο με τον οποίο μοιραζόμαστε το κρεβάτι μας, που πιθανώς ροχαλίζει, στριφογυρίζει συνέχεια, διαβάζει με αναμμένο φως ενώ εμείς κοιμόμαστε κ.λπ. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν η κακή συνήθεια του συντρόφου που μας στερεί τον ύπνο δεν διορθώνεται, ίσως θα ήταν σκόπιμο να κοιμηθούμε για λίγο χωριστά, προκειμένου να ελέγξουμε αν αυτό θα βελτίωνε την ποιότητα του ύπνου μας. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι απίθανο να μην είναι ιδανικές οι συνθήκες στις οποίες κοιμόμαστε, καθώς η πολλή ζέστη, το κρύο, το φως, αλλά και η «κακή» ατμόσφαιρα, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα του ύπνου μας. Έτσι, για να κάνουμε το δωμάτιό μας ιδανικό για ύπνο, πρέπει να σβήσουμε όλα τα φώτα, να αερίσουμε το σπίτι για 10΄ πριν κοιμηθούμε και αν μας ενοχλούν οι θόρυβοι να φορέσουμε ωτασπίδες. Αν πάλι ξυπνάμε μέσα στη νύχτα χωρίς κάποιον φαινομενικά ιδιαίτερο λόγο, θα πρέπει να προσπαθούμε να ηρεμήσουμε και εν ανάγκη να σηκωθούμε από το κρεβάτι και να κάνουμε κάτι που θα αποσπάσει την προσοχή μας από την αϋπνία. Αν, για παράδειγμα, διαβάσουμε ένα βιβλίο ή δούμε λίγη τηλεόραση, είναι πιθανό να αποκοιμηθούμε ευκολότερα από ό,τι αν καθόμασταν στο κρεβάτι και στριφογυρίζαμε. Αν βέβαια το πρόβλημα παραμένει παρά τα μικρά «κόλπα» που εφαρμόζουμε, θα πρέπει να επισκεφτούμε έναν ειδικό για να μας βοηθήσει.

«Την ώρα του ύπνου, δεν νυστάζω»
Παρά το ότι έχει νυχτώσει κάποιοι συνεχίζουν να νιώθουν ξεκούραστοι και γεμάτοι ενέργεια.

Τι συμβαίνει Ο ύπνος είναι μια ανάγκη του οργανισμού που δεν μπορούμε να «εκβιάσουμε», αλλά ούτε και να στερηθούμε για πολύ (όταν πια ο οργανισμός μας δεν αντέχει άλλο, είναι βέβαιο ότι θα αποκοιμηθούμε, όσο κι αν προσπαθούμε για το αντίθετο). Βοηθά κυρίως το μυαλό και δευτερευόντως το σώμα να ξεκουραστούν από την προηγούμενη ημέρα και δίνει την ευκαιρία στον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις εμπειρίες και να τις καταχωρίσει.

Η λύση Κάποιοι άνθρωποι (π.χ. άνεργοι, άρρωστοι ή ηλικιωμένοι) δεν ασκούν το μυαλό ή το σώμα τους και κατά συνέπεια δυσκολεύονται να κοιμηθούν τα βράδια, επειδή ο οργανισμός τους δεν νιώθει τόσο έντονα την ανάγκη του ύπνου. Αυτοί χρειάζεται να ακονίζουν το μυαλό τους (π.χ. λύνοντας σταυρόλεξα, διαβάζοντας, συζητώντας με άλλους ανθρώπους, βλέποντας τηλεόραση ή ακούγοντας ραδιόφωνο) και να γυμνάζουν το σώμα τους (π.χ. κάνοντας δουλειές του σπιτιού ή βόλτες). Από την άλλη πλευρά, αϋπνία μπορεί να προκαλέσουν συγκεκριμένα φάρμακα (π.χ. ορισμένα αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά, αποσυμφορητικά, φάρμακα με κορτιζόνη ή καφεΐνη) που διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα. Όσοι παίρνουν τέτοια φάρμακα θα πρέπει να συμβουλευτούν σχετικά τον γιατρό τους. Πρόβλημα στον ύπνο μπορεί επίσης να έχουν όσοι το παρακάνουν με τον καφέ (πρόσφατη αμερικανική μελέτη έδειξε ότι ακόμα και ένα φλιτζάνι καφέ με το μεσημεριανό μπορεί να επηρεάσει τον βραδινό ύπνο), όσοι κοιμούνται μέχρι αργά το πρωί ή απολαμβάνουν έναν μεσημεριανό υπνάκο, αλλά και όσοι κάνουν πολύ έντονη γυμναστική λίγο πριν κοιμηθούν ή έχουν πόνους που δεν τους αφήνουν να ησυχάσουν.

«Κοιμάμαι, αλλά βλέπω εφιάλτες και ξυπνάω»
Όλοι βλέπουμε όνειρα όταν κοιμόμαστε, είτε τα θυμόμαστε είτε όχι. Οι εφιάλτες όμως χαλάνε τον ύπνο μας.

Τι συμβαίνει Άστατο ύπνο μπορεί να έχουμε αν καταναλώσουμε βαρύ φαγητό αργά το βράδυ, τόσο λόγω της πέψης όσο και λόγω της δυσφορίας από το πολύ φαγητό. Το ίδιο είναι πιθανό να συμβεί και αν έχουμε πιει πολύ πριν κοιμηθούμε. Αν και το λίγο αλκοόλ βοηθά στον ύπνο, η κατανάλωσή του σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση ή δυσφορία.

Η λύση Θα πρέπει να αποφεύγουμε τα μεγάλα γεύματα για τουλάχιστον 2-3 ώρες πριν τον ύπνο, αλλά δεν είναι απαραίτητο να πηγαίνουμε για ύπνο εντελώς νηστικοί, αφού η ανησυχία που μας δημιουργεί η πείνα μπορεί να πυροδοτήσει κι αυτή με τη σειρά της προβλήματα αϋπνίας. Καλό είναι να προτιμούμε τις αμυλούχες τροφές και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, που λειτουργούν κατά κάποιον τρόπο σαν φυσικά ηρεμιστικά. Αν πάλι βρεθούμε να έχουμε παραφάει, μπορούμε να πιούμε μια σόδα ή ένα αντιόξινο, που βοηθούν την πέψη και ανακουφίζουν από τη δυσφορία. Επίσης, αν έχουμε πιει αρκετά πριν κοιμηθούμε, πρέπει να πιούμε πολύ νερό και να φάμε κάτι, ώστε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα της γαστρίτιδας που τυχόν θα προκαλέσει το αλκοόλ. Όμως, αν οι εφιάλτες επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι συχνοί και μας ταλαιπωρούν, θα πρέπει να επισκεφτούμε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να μας βοηθήσει, γιατί κατά πάσα πιθανότητα υποκρύπτεται κάποιο πρόβλημα (π.χ. κατάθλιψη).

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΓΙΩΡΓΟ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟ, γενικό γιατρό.