Η Σταχτοπούτα παντρεύτηκε εν μέσω τυμπανοκρουσιών τον πρίγκιπα και η Χιονάτη βρήκε τον έρωτα στα μάτια του δικού της αγαπημένου. Στην πραγματικότητα, όμως, δυστυχώς οι σχέσεις δεν τελειώνουν με το «… και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Άλλωστε, αν ρωτούσαμε τη Σταχτοπούτα μετά από 10 χρόνια γάμου πώς βλέπει τον πρίγκιπα και τη Χιονάτη αν είναι ακόμα ερωτευμένη με τον άνδρα των ονείρων της, οι απαντήσεις τους μάλλον θα μας εντυπωσίαζαν. Πριν τα βάψουμε, λοιπόν, μαύρα που η κρίση χτύπησε τη δική μας πόρτα, καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι σχέσεις δεν μένουν ποτέ στάσιμες. Είναι ζωντανά συστήματα που εξελίσσονται. Μπορούμε, λοιπόν, να δούμε την κρίση από τη θετική της πλευρά, ως κίνητρο για εσωτερική αναζήτηση και εξέλιξη της σχέσης μας. Σε αυτό μπορεί να μας βοηθήσει η ψυχοθεραπεία ζεύγους.

Τι φταίει;
Τι είναι αυτό που οδηγεί τα ζευγάρια στην κρίση; Η Άννα και ο Πέτρος ένιωθαν από την πρώτη στιγμή που γνωρίστηκαν ότι ήταν πλασμένοι ο ένας για τον άλλον, μέχρι που γεννήθηκε ο γιος τους. Τότε, ξεκίνησαν οι καβγάδες. Η σχέση της Αλίκης και του Γιάννη χάλασε από τη στιγμή που παντρεύτηκαν και η μητέρα του Γιάννη άρχισε να μπερδεύεται στη ζωή τους. Οι αφορμές που οδηγούν δύο συντρόφους σε συγκρούσεις είναι πολλές, από τις αυξημένες ανάγκες ενός μωρού και την επέμβαση του οικογενειακού περιβάλλοντος, μέχρι την έλλειψη επικοινωνίας ή μια δύσκολη οικονομική και κοινωνική συγκυρία.

Η αρχή του νήματος
Ποια είναι, όμως, τα βαθύτερα αίτια που προκαλούν τις συγκρούσεις και την ένταση; Τα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας επηρεάζουν καθοριστικά το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, το σύντροφό μας και το τι περιμένουμε από τη σχέση, εξηγούν οι ειδικοί. Σε ένα ζευγάρι, ο κάθε σύντροφος αναζητά από τον άλλον πολλά από τα στοιχεία που θα ήθελε (αλλά δεν είχε) ως παιδί. Μια γυναίκα, για παράδειγμα, με πατέρα απόντα, επιλέγει ένα σύντροφο προστατευτικό, συχνά και με μεγάλη διαφορά ηλικίας, που λειτουργεί ως πατρική φιγούρα. Όταν η ανάγκη της για προστασία καλυφθεί (γιατί οι ανάγκες της με το χρόνο εξελίχθηκαν), αρχίζουν να φαίνονται τα αρνητικά χαρακτηριστικά του μοντέλου που επέλεξε (π.χ. ότι ο σύντροφός της είναι υπερβολικά καθοδηγητικός και περιοριστικός) και εκεί αρχίζει η σύγκρουση. Αυτό ισχύει για όλους μας σε ένα βαθμό. Όλοι έχουμε κενά από την παιδική μας ηλικία που θέλουμε να καλύψουμε και ασυνείδητα προσδοκούμε να τα αναπληρώσει ο σύντροφός μας. Όμως, όσο πιο στερημένη συναισθηματικά παιδική ζωή έχει κανείς, τόσο πιο «δύσκολες» είναι οι επιλογές που κάνει στην ενήλικη ζωή του, ενώ όσο πιο ομαλή και με λιγότερα ψυχικά τραύματα είναι η παιδική ηλικία, τόσο πιο ευέλικτος είναι κανείς στο να χειριστεί δύσκολες καταστάσεις με το σύντροφό του.

Οι καμπές της σχέσης
Υπάρχουν ορισμένες κρίσιμες περίοδοι στη ζωή ενός ζευγαριού, όπου αυξάνονται οι πιθανότητες να δημιουργηθούν προβλήματα στη σχέση. Αυτές είναι οι εξής:
Μετά τα δύο πρώτα χρόνια Η περίοδος του ενθουσιασμού και της έντονης σεξουαλικής διέγερσης συνήθως έχει παρέλθει. Ο εγκέφαλός μας έχει εξοικειωθεί με την εικόνα του συντρόφου μας, επομένως δεν είναι τόσο άμεση η σεξουαλική διέγερση και το ερωτικό πάθος έχει ξεθυμάνει. Σε αυτή τη φάση, λοιπόν, ελλοχεύει ο κίνδυνος να παραιτηθούμε από τη διαδικασία του σεξ. Το ζητούμενο, όμως, είναι να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι το πάθος μπορεί να μειωθεί, χωρίς αυτό να συνεπάγεται την καταδίκη της ερωτικής μας ζωής. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν πρέπει να μειωθεί η συχνότητα των ερωτικών μας επαφών, αφού ακόμα και αν δεν υπάρχει έντονη ερωτική διέγερση από την αρχή, η ίδια η πράξη μπορεί να μας ευχαριστεί πολύ και να συντηρεί τη σωματική και συναισθηματική οικειότητα.
Η συγκατοίκηση Η τριβή της καθημερινότητας μειώνει το σεξουαλικό πάθος, ενώ πλέον έχουμε να διαχειριστούμε ως ζευγάρι διάφορα διαδικαστικά θέματα (πληρωμή λογαριασμών, ενοίκιο κλπ.). Χρειάζεται, λοιπόν, χρόνος για να μπορέσουμε να συντονιστούμε ως ζευγάρι, ώστε να αισθανθούμε άνετα στο χώρο, την καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις μας.
Η απόκτηση παιδιών Πρόκειται για περίοδο έντονων εσωτερικών ανακατατάξεων, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Ουσιαστικά, είναι σαν να ενηλικιωνόμαστε, να ωριμάζουμε. Δεν έχουμε πλέον απόλυτη ελευθερία στο πρόγραμμά μας, πρέπει να επωμιστούμε επιπλέον υποχρεώσεις, δεν είμαστε πια το επίκεντρο ο ένας για τον άλλον, ίσως μάλιστα ο ένας σύντροφος να εκτοπιστεί (π.χ. η έντονη σχέση μητέρας-νεογέννητου παιδιού ίσως κάνει τον άνδρα να νιώθει παραμελημένος).
Αναπτυξιακές κρίσεις Πρόκειται για περιόδους όπου το περιβάλλον είναι αυτό το οποίο δημιουργεί έντονη κρίση στο ζευγάρι (π.χ. οικονομικά προβλήματα, ανεργία ενός εκ των δύο συντρόφων, ασθένειες στο οικογενειακό περιβάλλον).

Ψυχοθεραπεία για δύο
Πολλά ζευγάρια με προβλήματα, αντί να ζητήσουν βοήθεια από ειδικό για να δουν τι σημαίνει αυτή η κρίση για τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και για τη σχέση τους, βάζουν συγγενείς και φίλους στο παιχνίδι ή διαχειρίζονται την κατάσταση μόνοι τους, συχνά με οδυνηρά αποτελέσματα (όχι μόνο οδηγούνται σε χωρισμό, αλλά επαναλαμβάνουν και πολλά τραύματα του παρελθόντος μέσα από τη σχέση τους). Συνήθως, τα ζευγάρια που οδηγούνται τελικά στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή, είναι αυτά που ο ένας από τους δύο (κυρίως η γυναίκα) αποφασίζει να κάνει μια ύστατη προσπάθεια προκειμένου να δει κατά πόσον αυτή η σχέση μπορεί να εξελιχθεί και να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της ή πρέπει να οδηγηθεί στη διάλυση. Οι άνδρες συχνά αντιμετωπίζουν την ψυχοθεραπεία ζεύγους με προκατάληψη και δυσκολεύονται να συμφωνήσουν. Άλλοι πάλι που δεν έχουν την ωριμότητα, δεν την παίρνουν καθόλου στα σοβαρά. Θεωρούν ότι αυτά γίνονται μόνο στις ταινίες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ιδανικό σενάριο είναι η θεραπεία να αποτελεί κοινή απόφαση των δύο συντρόφων, καθώς αυτό αποτελεί ένδειξη της δέσμευσής τους στη σχέση.

Ο φόβος του χωρισμού
Αρκετοί αρνούνται να ζητήσουν τη βοήθεια ειδικού, από φόβο μήπως μέσω της θεραπείας οδηγηθούν τελικά στο χωρισμό. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική. Όπως συμβαίνει γενικά στην ψυχοθεραπεία, έτσι και στην ψυχοθεραπεία ζεύγους, ο καθένας μας τη χρησιμοποιεί για να κάνει αυτό που έχει προγραμματίσει να κάνει και που βαθύτερα επιθυμεί. Αν κάποιος θα ήθελε, για παράδειγμα, να χωρίσει, αλλά δεν το αντέχει, μέσα από την ψυχοθεραπεία θα βρει τη δύναμη να το κάνει. Αντίθετα, στην περίπτωση που ένα ζευγάρι θέλει να μείνει μαζί, θα αξιοποιήσει τη θεραπεία για να τα καταφέρει. Την απόφαση δεν την παίρνει ο ψυχοθεραπευτής, αυτός διευκολύνει απλώς το ζευγάρι να πετύχει στο στόχο του.

Στα άδυτα μιας συνεδρίας
Οι άνθρωποι, όταν απευθύνονται σε έναν ειδικό για να λύσουν τα προβλήματα στη σχέση τους, συνήθως έχουν φτάσει στο σημείο να αδυνατούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, αφού ο ένας δεν ακούει τον άλλον. Ο θεραπευτής, λοιπόν, δρα αρχικά σαν συντονιστής, ώστε ο καθένας να καταφέρει να μιλήσει ουσιαστικά, χωρίς να κατηγορεί το σύντροφό του. Να πει τι σκέφτεται, πώς αισθάνεται και τι χρειάζεται. Σκοπός του ψυχοθεραπευτή είναι να τους δείξει έναν τρόπο να επικοινωνούν, αφήνοντας κατά μέρος τις κατηγορίες και προχωρώντας στις προσωπικές δηλώσεις. Στόχος είναι να ευαισθητοποιηθεί ο καθένας ξεχωριστά σε σχέση με το δικό του δυναμικό (με ό,τι κουβαλάει ο ίδιος), αλλά και με τα ευαίσθητα σημεία του άλλου. Έτσι, θα καταφέρει να μην εκτίθεται επανειλημμένως σε τραύματα του παρελθόντος μέσα από τη σχέση (π.χ. να βιώνει την απόρριψη), αλλά και να μην πληγώνει το σύντροφό του. Ως συνέπεια, οι δύο σύντροφοι αρχίζουν να καταλαβαίνουν πολύ καλύτερα τον εαυτό τους και τον άλλον και μαθαίνουν να αλληλοφροντίζονται.

Zoom στην ψυχοθεραπεία
Συνήθως, οι συνεδρίες ζεύγους διαρκούν 50-60΄ και γίνονται ανά 15 ημέρες, εκτός και αν το ζευγάρι περνάει έντονη κρίση, οπότε μπορεί να είναι εβδομαδιαίες. Ένας πρώτος κύκλος θεραπείας ολοκληρώνεται συνήθως μέσα σε 10-12 συνεδρίες, αν και κάποιοι ενδεχομένως να πάρουν βοήθεια και συντομότερα. Πάντως, το διάστημα της ψυχοθεραπείας εξαρτάται από τα θέματα του ζευγαριού και τη διάθεση των συντρόφων να εμβαθύνουν σε αυτά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ψυχοθεραπευτής κρίνει ότι κάποιος από τους δύο συντρόφους χρειάζεται να ασχοληθεί διεξοδικότερα με ορισμένα προσωπικά του ζητήματα, οπότε ίσως να του συστήσει ενδιαμέσως και κάποιες ατομικές συνεδρίες. Ορισμένες φορές, προτείνεται η θεραπεία με ομάδες ζευγαριών, θεωρώντας σημαντικό για κάποια ζευγάρια να έρθουν σε επαφή και με άλλα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα, για να δουν πώς τα διαχειρίζονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο αριθμός των ζευγαριών και των συνεδριών είναι συγκεκριμένος, ενώ τα θέματα που συζητιούνται είναι προαποφασισμένα.

Η δύναμη της σύγκρουσης
«Συχνά δαιμονοποιούμε τους καβγάδες. Τη ρήξη, όμως, στα ζευγάρια δεν την προκαλεί η σύγκρουση, αλλά η συναισθηματική απομόνωση», εξηγούν οι ειδικοί. Τα ζευγάρια που δεν τσακώνονται, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Η σιωπή μπορεί να κρύβει πολλά συναισθήματα και σκέψεις που δεν τολμούν να μοιραστούν μεταξύ τους. Έτσι, καταλήγουν να ασφυκτιούν στη σχέση, να απομακρύνονται μεταξύ τους και τελικά να διακόπτουν τη σχέση ή να βρίσκουν άλλους συντρόφους. Αν δύο άνθρωποι συζητούν έντονα για θέματα που τους απασχολούν, καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον και λαμβάνουν υπόψη τους αυτά που λέει ο σύντροφός τους, τότε οι συγκρούσεις είναι σημαντικές, γιατί τους βοηθούν να γνωριστούν ουσιαστικότερα και να εξελίξουν τη σχέση τους. Άλλωστε, όλοι μας έχουμε αισθήματα θυμού, τα οποία είναι σημαντικό να μπορούμε να εκδηλώνουμε στο σύντροφό μας, χωρίς βέβαια να τον πληγώνουμε. Το επικίνδυνο είναι όταν ένας καβγάς περιορίζεται σε δύο μονολόγους. Ο ένας δεν ακούει τον άλλον, επαναλαμβάνονται τα ίδια λόγια, χωρίς καμία εξέλιξη ή επεξεργασία των όσων λέγονται. Τότε, το ζευγάρι νιώθει αδιέξοδο, απογοητεύεται και στο τέλος περνάει στην παραίτηση και στην αδιαφορία.

Η συνταγή της επιτυχίας
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα ζευγάρια που έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντέξουν στο χρόνο -ακόμα και αν περνάνε κρίσεις-, είναι αυτά που η σχέση τους διαθέτει τα εξής 3 στοιχεία:
Σεξουαλικό πάθος
Το να επιθυμούν σεξουαλικά ο ένας τον άλλον και να έχουν μάθει να το συντηρούν αυτό με την πάροδο του χρόνου.
Επικοινωνία
Το να μπορούν να εκφράζουν τις ανάγκες τους και να μην «κατεβάζουν ρολά». Ο κάθε σύντροφος να είναι ανοιχτός να ακούσει την πλευρά του άλλου και να μην οχυρώνεται στη δική του οπτική.
Δέσµευση
Ο ένας νιώθει για τον άλλον ότι του είναι σημαντικός και δεσμεύεται δίπλα του, θέλει δηλαδή να είναι μαζί του.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΤΣΑΜΠΙΚΑ ΜΠΑΦΙΤΗ, MSc., PhD., ECP, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, οικογενειακή θεραπεύτρια.