Πανδημία Η1Ν1: Πώς θα εξελιχθεί;

Zούμε στους ρυθμούς της πρώτης πανδημίας του 21ου αιώνα. Καταιγισμός απόψεων εγείρει καθημερινά πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων. Οι επισκέψεις σε ιατρεία και νοσοκομεία βρίσκονται σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Κινδυνεύει άραγε ο πλανήτης να γίνει ένα απέραντο… νοσοκομείο; Μήπως υπερβάλλουμε; Πόσο θα διαρκέσουν όλα αυτά; Τι να περιμένουμε τους επόμενους μήνες; Ποιες μπορεί να είναι οι παρενέργειες του εμβολίου; Έχει νόημα να εμβολιαστούν τώρα όσοι άλλαξαν γνώμη; Ισορροπώντας ανάμεσα στην υπερβολή, το μύθο και την αλήθεια, το Vita αναζητά απαντήσεις.

Η1Ν1: Μικρό χρονικό
Μπαίνει για πρώτη φορά στο λεξιλόγιό μας τον περασμένο Μάρτιο, όταν εμφανίζονται κάποια κρούσματα στο Μεξικό. Η πληροφορία ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, αλλά το ίδιο και η νέα γρίπη. Η διασπορά της είναι ραγδαία.
Πανδημία, λένε οι ειδικοί. Άλλη μία λέξη που από την άνοιξη στοιχειώνει τη ζωή μας.
Ανησυχία, πανικός, υστερία Βρεθήκαμε να είμαστε από τους πιο θορυβημένους λαούς της Ευρώπης. Ο ιός, άλλωστε, του πανικού είναι πιο ανθεκτικός. Δεν περνάει ούτε με εμβόλια ούτε με φάρμακα και ταυτόχρονα έχει αναμφισβήτητες επιπλοκές στην καθημερινότητά μας και στη δημόσια ζωή.
Καχυποψία, σύγχυση Ένα εμβόλιο κατά του νέου ιού τίθεται εσπευσμένα στη διάθεση των χωρών και γίνεται αντικείμενο έριδος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) λέει ότι το πανδημικό εμβόλιο είναι εξίσου ασφαλές με το εποχικό και πρέπει να εμβολιαστούμε, ειδικά οι ευπαθείς ομάδες. Πολλοί γιατροί και νοσηλευτές αρνούνται να το κάνουν, επισημαίνοντας ότι ο χρόνος δοκιμών του ήταν μικρότερος από ό,τι ορίζουν τα διεθνή δεδομένα. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά του τίθενται υπό αμφισβήτηση. Το νέο εμβόλιο δαιμονοποιείται, διχάζει την ιατρική κοινότητα και μαζί και τον κόσμο.

Τι λένε οι ειδικοί
Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο λόγος των ειδικών έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και οι απαντήσεις τους αποδεικνύονται χρήσιμες. Τέσσερις διακεκριμένοι επιστήμονες καταθέτουν στο VITA τις απόψεις τους.

Δημήτρης Τριχόπουλος,
ακαδημαϊκός, καθηγητής Επιδημιολογίας και Πρόληψης Καρκίνου στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Η έξαρση είναι μπροστά μας
«Η έξαρση της γρίπης στην Ελλάδα αναμένεται περί τον Ιανουάριο και γενικότερα όταν ο καιρός θα είναι ψυχρός. Αλλά και αυτό είναι μια υπόθεση, γιατί κανείς δεν ξέρει τη δυναμική της επιδημίας.»
Αναγκαίος ο εμβολιασμός
«Με βάση τα έως τώρα δεδομένα διεθνώς, η νέα γρίπη είναι ήπια. Ο προβληματισμός συνίσταται στο ότι, σε αντίθεση με την εποχική, που προσβάλλει κυρίως ηλικιωμένους, η γρίπη αυτή προσβάλλει νέα άτομα, τα οποία δεν έχουν έστω και μερική ανοσία σε αυτήν. Γι’ αυτό και ο μόνος τρόπος να περιοριστεί η επιδημία είναι ο εμβολιασμός. Με βάση τα δεδομένα της Αυστραλίας, η εκτίμηση είναι ότι στην Ελλάδα θα έχουμε το χειμώνα περί τους 60 θανάτους καθ’ όλη τη διάρκεια του επιδημικού κύματος.»
Η επιφυλακτικότητα είναι κατανοητή «Αντιλαμβάνομαι τη σύγχυση του κόσμου. Διστάζουν να εμβολιαστούν, καθώς δεν βλέπουν μέχρι στιγμής μια απειλητική επιδημία, ενώ παράλληλα υπάρχει και η φημολογία γύρω από το εμβόλιο, η οποία όμως δεν υποστηρίζεται ούτε από τα δεδομένα των μελετών ούτε και από την εμπειρία των εμβολιασμών σε άλλες χώρες. Αλλά το ότι κατανοώ την επιφυλακτικότητα, δεν σημαίνει ότι συμφωνώ με τη στάση αυτή.»
Άλλο πανδημία, άλλο συνωμοσία «Τελικά μιλάμε για πανδημία, καθώς με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας από τον περασμένο Ιούνιο ο ιός διασπείρεται σε πολλές χώρες πολλών ηπείρων. Και η απάντησή μου στα περί συνωμοσιών “για να πουλήσει το εμβόλιο” είναι ότι δεν νομίζω πως μπορεί να γίνει μια τέτοια συνωμοσία. Δύσκολο να εμπλακούν σε κάτι τέτοιο τόσοι πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου και του ΠΟΥ.»
Όχι στον πανικό «Όχι όμως και στην αδιαφορία. Κάθε επιδημία πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα και νομίζω ότι η ελληνική πολιτεία έτσι την αντιμετωπίζει.»

Δημήτρης Κρεμαστινός,
καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής της Β΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν».
Αδικαιολόγητος ο πανικός «Η εμπειρία από τις χώρες του νοτίου ημισφαιρίου, στις οποίες πέρασε ο χειμώνας -και ήταν μάλιστα βαρύτερος από τον δικό μας-, έδειξε ότι ενώ είχαν κρούσματα της νέας γρίπης και θανάτους από αυτήν, ωστόσο δεν έκλεισαν τα σχολεία τους, δεν σταμάτησαν να δου­λεύουν τα νοσοκομεία τους ούτε έκλεισε ο δημόσιος τομέας. Τέτοια φαινόμενα δεν παρατηρήθηκαν. Εδώ στην Ελλάδα ίσως υπερβάλλουμε. Με βάση τα έως τώρα δεδομένα, δεν έχουμε λόγο να καταλαμβανόμαστε από πανικό και υστερίες.»
Δεν θα ξεπεράσουμε τις χώρες του νοτίου ημισφαιρίου «Δεν είμαι μελλοντολόγος, ούτε κινδυνολόγος. Tους προσεχείς, όμως, μήνες θα έχουμε περισσότερο κρύο, άρα και περισσότερα κρούσματα. Ωστόσο, δεν θα φτάσουμε σε χειρότερο σημείο από αυτό που έφτασαν οι χώρες του νοτίου ημισφαιρίου. Εκτιμώ ότι θα κινηθούμε στα ίδια επίπεδα.»

Τι καιρό θα μας κάνει;
Οι ειδικοί προειδοποιούν πως όσο πέφτει η θερμοκρασία, τόσο πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα. Απευθυνθήκαμε, λοιπόν, στο μετεωρολόγο Θοδωρή Κολλυδά για να πληροφορηθούμε τις προγνώσεις, όπως αυτές προκύπτουν από τα διάφορα κέντρα προγνώσεων μακράς διάρκειας της Ευρώπης και της Αμερικής, για το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου. Ευτυχώς, φέτος προβλέπεται να έχουμε έναν τυπικό χειμώνα. Δεν θα είναι ιδιαίτερα βαρύς και δεν θα έχει μεγάλη διαφορά από τον περσινό. Οι θερμοκρασίες θα κινηθούν σε κανονικά για την εποχή επίπεδα. Δεν αποκλείεται, βέβαια, να υπάρξουν κάποιες εκπλήξεις, καθώς οι μακροπρόθεσμες προγνώσεις δεν μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια τις μεταβολές του καιρού που συντελούνται σε μικρό χρονικό διάστημα 3-5 ημερών. Επιπλέον, για όσους φοβούνται ότι η παρατεταμένη καλοκαιρία που είχαμε τους προηγούμενους μήνες θα παρατείνει φέτος και το χειμώνα, ο κ. Κολλυδάς μάς δήλωσε ότι κάτι τέτοιο δεν έχει επιστημονική υπόσταση και σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει τη διάρκεια του χειμώνα.

Ματθαίος Φαλάγγας,
αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιο­λογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου «Tufts» (Βοστόνη, ΗΠΑ), διευθυντής του Λοιμωξιολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν».
Τα κρούσματα… φουντώνουν στο κρύο «Με βάση ανάλυση δεδομένων από προηγούμενες χρονιές, φαίνεται ότι τα περισσότερα κρούσματα λοιμώξεων του αναπνευστικού εμφανίζονται Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο. Tότε πέφτει πολύ η θερμοκρασία και οι άνθρωποι συγχρωτίζονται σε κλειστούς χώρους και κολλάνε πιο εύκολα. Επίσης, από το κρύο προκαλούνται και κάποιες αλλαγές στο αναπνευστικό δέντρο, που ευνοούν την ανάπτυξη των ιώσεων.»
Πιο ήπια η νέα γρίπη από την εποχική «Από τα στοιχεία που έχουμε μέχρι τώρα, δεν θεωρώ ότι αυτή η γρίπη είναι χειρότερη από την εποχική όσον αφορά τη βαρύτητά της, ωστόσο είναι πιο μεταδοτική. Αναλύοντας τα δεδομένα από το νότιο ημισφαίριο, όπου πέρασε ο χειμώνας, παρατηρήθηκε ότι στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, που αθροιστικά ο πληθυσμός τους είναι περίπου 30 εκατομμύρια, μπήκαν στις μονάδες εντατικής θεραπείας πάνω από 700 άτομα. Από αυτά, το 12% περίπου πέθαναν. Το 30% όσων μπήκαν στην εντατική ήταν παχύσαρκοι και ένα 10% έγκυοι. Με βάση τις προσωπικές μου εκτιμήσεις, θεωρώ ότι τα κρούσματα είναι αρκετά, αλλά όχι πολύ περισσότερα σε σχέση με τα κρούσματα και τους θανάτους της εποχικής γρίπης.»
Από την αδιαφορία στην υπερδιάγνωση «Όλη αυτή η πίεση δημιουργήθηκε γιατί, αν και ήπια, η νέα γρίπη κολλάει πολύ πιο εύκολα από ό,τι η κοινή. Επιπλέον, φέτος δόθηκε πραγματική σημασία στη γρίπη. Τα προηγούμενα χρόνια, αν και υπήρχαν θάνατοι από την κοινή γρίπη, δεν δινόταν η δέουσα προσοχή, με αποτέλεσμα να έχουμε πολύ μικρό ποσοστό εμβολιασμών σε ασθενείς που τον χρειάζονταν, να μη γίνονται τα τεστ για την ακριβή διάγνωση και να μη δίνονται τα αντιικά φάρμακα σε αυτούς που θα έπρεπε. Από την άλλη, φέτος ίσως το παρακάναμε και περάσαμε στην υπερδιάγνωση της γρίπης. Στη Βρετανία, μάλιστα, έχουν δημοσιευτεί άρθρα σύμφωνα με τα οποία χάθηκαν άλλες διαγνώσεις στο όνομα της νέας γρίπης, όπως σε ένα περιστατικό μηνιγγίτιδας.»
Δεν τίθεται θέμα συνωμοσίας «Σε ό,τι αφορά απόψεις, σκέψεις και φόβους που μιλούν για συνωμοσία, έχω να πω ότι αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο έως αδύνατο. Οι γιατροί, κατά τη γνώμη μου, δεν πρέπει να εστιάζουν την προσοχή τους σε σενάρια συνωμοσίας, αλλά στα πραγματικά δεδομένα, στα βαριά περιστατικά νέας γρίπης και στους θανάτους που έχουμε στην Ελλάδα.»
Περισσότερα τα «συν» του εμβολίου παρά τα «πλην» «Τα πλεονεκτήματα από το εμβόλιο είναι σαφέστατα, ενώ τα πιθανά μειονεκτήματα είναι εντελώς ασαφή, δεν μπορούμε ούτε να τα ορίσουμε καλά-καλά. Ο κόσμος καλό είναι να εμβολιαστεί με βάση τις οδηγίες των επίσημων παγκόσμιων και ελληνικών οργανισμών και να ζητά ιατρική συμβουλή όταν εμφανίζονται κρούσματα γρίπης.»

Χαμηλή θνησιμότητα
Μία από τις πιο συστηματικές αναλύσεις για τη νέα γρίπη επιβεβαιώνει τη χαμηλή της θνησιμότητα σε σχέση με την εποχική. Αναλύοντας τα δεδομένα για 2 πόλεις των ΗΠΑ, το Μιλγουόκι και τη Ν. Υόρκη, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το ποσοστό θνησιμότητας είναι περίπου 0,048%. Αυτό σημαίνει ότι πέθανε περίπου 1 στους 2.000 ανθρώπους που προσβλήθηκαν από τη νέα γρίπη. Στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι την άνοιξη περίπου το 1,44% των ασθενών που είχαν συμπτώματα μπήκε στο νοσοκομείο και το 0,239% χρειάστηκε εντατική φροντίδα. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων των ΗΠΑ, εκτιμάται ότι έως το Νοέμβριο 22 εκατομμύρια αμερικανοί προσβλήθηκαν από τη γρίπη.

Παναγιώτης Σπυρίδης,
αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών».
Το κλείσιμο των σχολείων «Σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που θέτουν οι διεθνείς οργανισμοί, το κλείσιμο των σχολείων θα μπορούσε να είναι αποτελεσματικό κατά την έναρξη της επιδημίας. Αυτή τη στιγμή, που το επιδημικό κύμα έχει προχωρήσει χρονικά και βρίσκεται στο μέσον του (ο δε ιός H1N1 έχει διασπορά στην κοινότητα), η αποτελεσματικότητα του μέτρου δεν είναι η αναμενόμενη. Είμαστε μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών οι περισσότερο ασχολούμενοι με τη γρίπη Η1Ν1.»
Πιο ευάλωτοι οι παχύσαρκοι «Τα υπέρβαρα παιδιά δεν κινδυνεύουν περισσότερο από τις επιπλοκές της γρίπης. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή στα υπερβολικά παχύσαρκα παιδιά και φυσικά στους παχύσαρκους ενηλίκους.»
Φυσική μόλυνση «Εκτιμώ ότι ποσοστό μεγαλύτερο από 60% περνάει τη νέα γρίπη “στο πόδι”. Τα παιδιά έχουν πολύ συχνά άτυπα συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, κόπωση, υπνηλία με ή χωρίς πυρετό, βήχα, εμετούς, κοιλιακό πόνο, διάρροια κ.ά. Μάλιστα, με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται φυσική μόλυνση που προσφέρει άμυνα στα παιδιά εφ’ όρου ζωής, ενώ το εμβόλιο προσφέρει άμυνα μόνο για 6-8 μήνες και τον επόμενο χρόνο τα παιδιά αυτά πρέπει να ξαναεμβο­λιαστούν. Ο γιατρός, πάντως, πρέπει να γνωρίζει από την αρχή τη νόσο του παιδιού. Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν πρόκειται να κινδυνεύσει ένα υγιές παιδί. Εγώ προσωπικά δεν έκανα εμβόλιο, γιατί έκανα μία άτυπη μόλυνση. Τα παιδιά μου, όμως, που είναι γιατροί στο “Νοσοκομείο Παίδων”, εμβολιάστηκαν, όχι τόσο για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, αλλά τους ασθενείς τους.»

Ο ιός μεταλλασσεται, το εμβολιο προστατευει;
Στο μικροσκόπιο βρίσκεται ο νέος ιός Α(Η1Ν1) από τους επιστήμονες, καθώς είναι υπαρκτός ο κίνδυνος μετάλλαξης. Στην Ιταλία βρέθηκε μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού παρόμοιο με αυτό που καταγράφηκε στη Νορβηγία, αλλά και στην Ουαλία. Σύμφωνα με το διευθυντή υπηρεσιών Υγείας της Γαλλίας, κ. Ντιντιέ Ουσέν, το εμβόλιο μπορεί να είναι αποτελεσματικό και σε αυτές τις περι­πτώσεις, καθώς ορισμένος αριθμός εμβολίων περιέχει ανοσοενισχυτικά ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν ενδεχόμενες μεταλλάξεις.

Οι πιο συχνές απορίες μας

Ο ξάδερφός μου έχει τη νέα γρίπη. Πόσο καιρό να κρατάω αποστάσεις;
Συνήθως τα συμπτώματα διαρκούν 3-5 μέρες. Η μεταδοτικότητα του ιού μειώνεται όσο περνούν οι μέρες και εξασθενούν τα συμπτώματα.

Σκέφτομαι να εμβολιάσω τα παιδιά μου τώρα. Έχει νόημα να το κάνουν αυτή την εποχή; Προλαβαίνουν να προστατευτούν;
Η εμφάνιση ανοσίας στα παιδιά μπορεί να αρχίζει σε 15 ημέρες, ολοκληρώνεται όμως σε 4 εβδομάδες. Όποιος, λοιπόν, σκέφτεται να εμβολιάσει το παιδί του, καλό θα ήταν να το κάνει άμεσα.

Ύστερα από πόσο καιρό αποκτούν ανοσία οι ενήλικοι που κάνουν το πανδημικό εμβόλιο;
Συνήθως έπειτα από 2 εβδομάδες.

Τι παρενέργειες μπορεί να παρουσιάσει το εμβόλιο;
Ένας μικρός αριθμός ανθρώπων έχει πεθάνει μετά τον εμβολιασμό κατά της γρίπης. Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε ότι οι θάνατοι δεν προκλήθηκαν από τα ίδια τα εμβόλια, απλώς συνέπεσαν χρονικά. Ανακοίνωσε, επίσης, ότι εντοπίστηκαν παγκοσμίως λίγα περιστατικά νευροπαραλυτικού συνδρόμου «Guillain Barre» και διερευνά αν σχετίζονται με το εμβόλιο. Οι ειδικοί του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ (CDC) τονίζουν ότι το εμβόλιο δεν έδειξε να συνδέεται με σοβαρές παρενέργειες ή με το παραλυτικό αυτό σύνδρομο. Ωστόσο, καλούν τους εμβολιασθέντες να παραμένουν επί μία ώρα στο εμβολιαστικό κέντρο ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν αλλεργικές αντιδράσεις. Οι πιο συχνές παρενέργειες του εμβολίου είναι πρήξιμο, πόνος και κοκκινίλα στο σημείο της ένεσης, ενώ σπανιότερα εμφανίζονται πυρετός και πονοκέφαλος, που συνήθως περνούν μετά από 48 ώρες.

Υπάρχει κάποιο τεστ που να δείχνει αν εγώ ή τα παιδιά μου έχουμε περάσει τη νέα γρίπη;
Δεν υπάρχει αξιόπιστη μέθοδος. Μπορεί, βέβαια, κάποιος να κάνει έλεγχο για αντισώματα κατά της νέας γρίπης στο αίμα του, αλλά η μέθοδος έχει περιορισμούς. Μπορεί π.χ. να μη δείξει αντισώματα, παρόλο που κάποιος την πέρασε, ή να δείξει αντισώματα κατά της γρίπης Α, χωρίς να διευκρινίζει αν πρόκειται για Η1Ν1 ή άλλο στέλεχος.

Πρέπει να περιοριστούν οι συσκέψεις;
Μπαρ, εστιατόρια, κινηματογράφοι, θέατρα, γυμναστήρια, εκκλησίες, μέσα μαζικής μεταφοράς, αίθουσες συσκέψεων είναι από τα αγαπημένα… στέκια του Η1Ν1. Ωστόσο, από τους πιο επικίνδυνους χώρους για να κολλήσει κανείς τη γρίπη είναι οι αίθουσες αναμονής των ιατρείων, των νοσοκομείων και των κέντρων διαγνωστικών εξετάσεων. Ακριβώς γιατί εκεί συναθροίζονται άτομα που είναι πιθανό να έχουν γρίπη. Καλό είναι, λοιπόν, αν τα συμπτώματά σας δεν είναι σοβαρά, να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά με το γιατρό σας και να πάρετε οδηγίες μέσω τηλεφώνου.

Είμαι παχύσαρκος. Κινδυνεύω περισσότερο;
Το 44% των ασθενών που παρου­σίασαν πνευμονία από τον ιό της νέας γρίπης ήταν υπέρβαροι και παχύσαρκοι, σύμφωνα με αναλύσεις στοιχείων. Το μεγάλο κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι παχύσαρκοι να νοσήσουν σοβαρά επισημαίνει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, στηριζόμενος σε στοιχεία που συγκεντρώνει από διάφορες χώρες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, πίσω από την παχυσαρκία κρύβονται πολλά προβλήματα υγείας (καρδιαγγειακά, διαβήτης κ.ά.), τα οποία επιβαρύνουν τον οργανισμό.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ

Κρασί: Πόσα ποτήρια μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο;