Ομορφιά: Κοιτάζοντας πίσω από τον καθρέφτη

Πρώτη μας έγνοια όταν ξυπνήσουμε και τελευταία πριν κοιμηθούμε, η ματιά στον καθρέφτη. Η διερευνητική, διεισδυτική, κριτική, συχνά αυστηρή και ενίοτε επιεικής ματιά που «σκανάρει» στα γρήγορα, εντοπίζει επίμαχα σημεία, αξιολογεί και, βεβαίως, συγκρίνει: με το χθες, με το πέρυσι, με το «παλιά», αλλά κυρίως με τα τρέχοντα πρότυπα ομορφιάς. Από αυτά κρίνονται πολλά. Πόσο εύκολα μπορούμε να τα αγνοήσουμε ή έστω να τα παραβλέψουμε;

Στην εποχή της αυτοκρατορίας της εμφάνισης
Κατ’ αρχάς ξέρουμε όλοι πόσο δύσκολο είναι να αδιαφορήσουμε, να κάνουμε ότι δεν μας αφορούν η εξωτερική εμφάνιση, η ομορφιά και τα πρότυπά της, εφόσον ζούμε στην εποχή της αυτοκρατορίας της εμφάνισης. «Αν θέλεις να έχεις κοινωνική υπόσταση, επαγγελματική επιτυχία, ερωτική ανταπόκριση, φρόντισε να διατηρείσαι όμορφη/ος, μάθε το μυστικό της ομορφιάς». Αυτό το μήνυμα παίρνουμε συνεχώς και από παντού.
Η Ομορφιά, αυτό το υπέρτατο αγαθό, μοιάζει εξ ορισμού να μας αφήνει απ’ έξω. Εμάς, τους καθημερινούς, κοινούς ανθρώπους, που αν μας ρωτήσουν, μπορεί να περιγράψουμε την εμφάνισή μας με ένα σύντομο και αμείλικτο «όχι εντελώς χάλια», με τα παραπανίσια κιλά ή τις ανύπαρκτες καμπύλες, τη στραβή μύτη, τα μαλλιά-πράσα, τις παχουλές γάμπες, τα πεταχτά δόντια, τα κοντά πόδια, την πλαδαρή κοιλιά, τα σημάδια στο δέρμα και ό,τι τελοσπάντων κουσούρι κουβαλά η καθεμία και ο καθένας.
Σαν βρισιά Πράγματι, όλα αυτά ηχούν τόσο άσχημα, σχεδόν σαν βρισιές, ειδικά σε σύγκριση με το πόσο ποιητικά ηχούν τα «αντίθετά» τους, οι εκφράσεις δηλαδή που περιγράφουν την εικόνα ενός «ιδανικά όμορφου» ανθρώπου: οι χυμώδεις καμπύλες, το αρχαιοελληνικό προφίλ, τα μεταξένια μαλλιά, οι χυτές γάμπες, το αστραφτερό χαμόγελο κλπ.
Ας προσγειωθούμε Κι όμως, τα πρώτα δεν περιγράφουν παρά έναν κανονικό άνθρωπο, που είναι ένας μοναδικός συνδυασμός κάποιων πολύ ωραίων και κάποιων λιγότερο ωραίων στοιχείων, τα οποία ο καθένας από εμάς ανα­δεικνύει ή κρύβει με το δικό του ιδιαί­τερο τρόπο: Όλα αυτά μαζί φτιάχνουν την ιδιαίτερη ομορφιά και γοητεία του.
Ένα αισιόδοξο μήνυμα Σε μια τέτοια φιλοσοφία στηρίζεται η ομολογουμένως πρωτοποριακή σειρά διαφημίσεων των καλλυντικών γνωστής εταιρείας, που τόλμησε να χρησιμοποιήσει ως μοντέλα της
γυναίκες πολλών και διάφορων ηλικιών και διαστάσεων, με ατέλειες, «ψωμάκια» και ρυτίδες, αλλά και με μία ακτινοβολία μεταδοτική, που έμοιαζε να λέει: «Είμαι ευχαριστημένη μ’ αυτό που είμαι και δεν ντρέπομαι να το δείχνω!».
Μια νύξη απαισιοδοξίας Όμως, η καθημερινή πραγματικότητα για τις γυναίκες είναι σκληρή. Στο διαδικτυακό φόρουμ και σε μια έρευνα που λάμβανε χώρα παράλληλα με τις διαφημίσεις αυτές, τα αποτελέσματα ήταν θλιβερά: Ένα πολύ μικρό ποσοστό -στη Γαλλία χαρακτηριστικά ήταν 1%- των γυναικών (δηλώνουν ότι) βρίσκουν όμορφο τον εαυτό τους. Με ποια κριτήρια;

Ξεριζώνονται τα πρότυπα;
Αν το σκεφτεί κανείς καλά, τα πρότυπα ομορφιάς δεν είναι απλώς κάτι που μια βιομηχανία ομορφιάς (μόδας, καλλυντικών, φαρμάκων κλπ.) καθορίζει και από τα οποία εμείς παθητικά και άθελά μας επηρεαζόμαστε, αλλά κάτι που εμείς οι ίδιοι έχουμε ενστερνιστεί, αφομοιώσει και που συντηρούμε -παραδόξως- σε πείσμα πολύ συχνά της ίδιας της προσωπικής μας ευτυχίας. Αυτό μοιάζουν, τουλάχιστον, να λένε οι χιλιάδες γυναίκες που τριγυρνούν καθημερινά απογοητευμένες από την εμφάνισή τους, το σώμα τους, το βάρος τους…

Κριτήρια Ομορφιάς
Άνθρωποι της διπλανής πόρτας σχολιάζουν….
Η Ανδρική ματιά • Σύμφωνα με τον 28χρονο Βασίλη, «Η τηλεόραση, τα περιοδικά, οι διαφημίσεις κάνουν τέλεια τη δουλειά τους στο να μας υπαγορεύουν τι είναι ωραίο κι ελκυστικό. Κι εγώ προσωπικά ακολουθώ τα πρότυπα αυτά, παρόλο που διαφωνώ σε αρκετά. Όχι για κανέναν άλλο λόγο, βέβαια, παρά γιατί είμαι πολύ τεμπέλης για να ψάξω και να διαμορφώσω κάτι άλλο. Για παράδειγμα, με ελκύουν οι γυναίκες που έχουν ωραίο σφριγηλό στήθος και είναι στα όρια της ανορεξίας. Ε, αυτό το τελευταίο δεν μ’ αρέσει σαν ιδέα και συχνά έχω τσακωθεί με φίλες μου με αφορμή αυτό, αλλά νομίζω ότι για να του αντισταθώ χρειάζεται δουλειά που δεν έχω όρεξη να κάνω. Σκέφτομαι, όμως, ότι είναι και λίγο κολλήματα του μυαλού όλα αυτά. Ίσως μάλιστα τελικά δεν έχουν και τόση απήχηση στη ζωή μας. Εννοώ ότι, τώρα που το σκέφτομαι, έχω κάνει σχέσεις κι έχω ερωτευτεί κοπέλες που απείχαν πολύ απ’ αυτά τα πρότυπα. Με τράβηξαν άλλα πράγματα πάνω τους, δεν ξέρω τι ακριβώς…».
Και η γυναικεία • Η Σίσσυ, 32 ετών, περιγράφει ως εξής την καθημερινή «μάχη» με την εικόνα της στον καθρέφτη: «Είναι περίεργο. Μπορώ να είμαι πολύ επιεικής με τους άλλους και να βλέπω την ομορφιά άλλων γυναικών χωρίς να κολλάω σε πρότυπα. Τις φίλες μου, για παράδειγμα, τις βλέπω συχνά πανέμορφες. Με τον εαυτό μου, όμως, λες και τα κριτήρια αλλάζουν, λες και τον βλέπω σε μεγεθυντικό και παραμορφωτικό ταυτόχρονα καθρέφτη. Κολλάω στην παραμικρή λεπτομέρεια, στην ατέλεια, στο σημάδι, κι εντέλει σπάνια είμαι ικανοποιημένη από την εικόνα που βλέπω. Πάντα κάτι λείπει, πάντα κάτι δεν είναι όπως θα ήθελα…».
• Ως μία μάχη που διεξάγεται συνήθως ερήμην άλλων μαρτύρων αντιλαμβάνονται τη σχέση με την εικόνα τους πολλές γυναίκες και παραδέχονται ότι εντέλει τα πρότυπα σε μεγάλο βαθμό τα βάζουν οι ίδιες στον εαυτό τους. Πράγματι, η μαρτυρία της Μαρίας, 36 ετών, έρχεται να επιβεβαιώσει αυτή την άποψη: «…Θυμώνω όταν ο άνδρας μου μου λέει ότι με βρίσκει όμορφη, ενώ εγώ δεν αισθάνομαι έτσι. Είναι λες και μου καταρρίπτει το ιδανικό, λες και με μειώνει όταν με διαβεβαιώνει ότι του αρέσω όπως είμαι, ενώ εγώ θέλω να είμαι κάπως αλλιώς, καλύτερη, τέλεια. Σαν να του λέω ότι μόνο αυτή την τέλεια επιτρέπεται να αγαπάει…».

Η ομορφιά ως ναρκωτικό!
Φαίνεται πως τα πρότυπα ομορφιάς και ελκυστικότητας αποκτούν την ισχύ που τους δίνουμε εμείς και πατούν σε μεγάλο βαθμό στο γυναικείο ναρκισσισμό και το κυνήγι της τελειότητας: «Όσο δεν είμαι τέλεια, δεν αξίζω τίποτα και χρειάζομαι πάντα κάτι να μου υπενθυμίζει το στόχο μου». Για ποιο λόγο, λοιπόν, να σταματήσουν οι γυναίκες να διεξάγουν αυτή τη μάχη; Για ποιο λόγο να «εγκαταλείψουν» τα πρότυπα και να επιδιώξουν να αρκεστούν σε αυτό που είναι, το μέτριο και ατελές;
Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, οι λόγοι μπορεί να είναι οι ίδιοι με αυτούς για τους οποίους αποφασίζει κανείς να κόψει το τσιγάρο, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά! Γιατί η προσπάθεια ταύτισης με τα πρότυπα -όταν ξεπερνάει το παιχνίδι «Μ’ αρέσει πότε-πότε να φτιάχνομαι και να γίνομαι ωραία» και γίνεται καθημερινή αγωνία και προσωπική ματαίωση- δίνει μια στιγμιαία ευχαρίστηση, αλλά δεν «τρέφει» ουσιαστικά. Καθησυχάζει και ηρεμεί για λίγο, αλλά αυξάνει το γενικό επίπεδο άγχους. Δημιουργεί μια ψευδαίσθηση του ανήκειν και της συναισθηματικής πληρότητας, ενώ στην πραγματικότητα απλά τα υποκαθιστά.

Μια εσωτερική περιπέτεια ωρίμανσης
Αν, λοιπόν, αποφασίσουμε να δεχτούμε ότι η Ομορφιά δεν είναι μία αλλά πολλές και διαφορετικές, ξεκινάμε για ένα προσωπικό ταξίδι εξερεύνησης του ίδιου μας του εαυτού. Και το πρώτο πράγμα που πρέπει να διερευνήσουμε είναι η εικόνα που έχουμε γι’ αυτόν. Αναλαμβάνοντας τα ηνία: «Πώς με βλέπω, πώς με κρίνω;», «Από πού προέρχεται αυτή η κριτική ματιά;», «Ποια ματιά αισθάνομαι επάνω μου ακόμη;», «Με ποιον ταυτίζομαι και ποιες ομοιότητες βλέπω;», «Ποιες φράσεις σχετικές με την εμφάνισή μου ηχούν ακόμη στ’ αυτιά μου από παλιά;». Η αμφισβήτηση των προτύπων είναι και μια περιπέτεια ενηλικίωσης. Καλούμαστε να αφήσουμε πίσω κάτι βασανιστικό αλλά οικείο και να αναλάβουμε εμείς τη φροντίδα του εαυτού μας.

Κάνοντας υπερβάσεις Καμιά φορά χρειάζεται να κάνουμε υπερβάσεις που δεν είναι πάντα εύκολες: «Γιατί κρύβω τη θηλυκότητά μου ενώ τη νιώθω και κατά βάθος μ’ αρέσει να τη δείχνω;», «Γιατί απεχθάνομαι τους φαρδιούς μου ώμους αφού είμαι αθλητική γυναίκα και μ’ αρέσει αυτό;».
Είναι δύσκολος ο… αποχωρισμός Φυσικά, θα ήταν απλοϊκό και παραπλανητικό να παρουσιάσει κανείς αυτή την «εξερεύνηση» σαν μια αυθόρμητη και άμεση αλλαγή. Κάθε άλλο. Υπάρχουν πολλά πρότυπα τα οποία με δυσκολία αποχωριζόμαστε και κάποια άλλα καθόλου και οι αποχωρισμοί αυτοί είναι υπόθεση μιας ολόκληρης ζωής. Εγκαταλείποντας την ιδέα της «ιδανικής εμφάνισης», αφήνουμε πίσω κάτι που μισήσαμε, αλλά και αγαπήσαμε πολύ. Παρ’ όλα αυτά, η προσπάθεια αυτή είναι ο μόνος τρόπος να αποδεχτούμε τον εαυτό μας, να ανακαλύψουμε την ομορφιά του και να ζήσουμε πιο ειρηνικά μαζί του…