Για όλους μας έρχεται κάποτε η στιγμή που σκεφτόμαστε ότι ίσως θέλουμε να βρούμε το έτερον ήμισύ μας και να φτιάξουμε μια καλή σχέση. Για την υπόλοιπη ζωή μας, για το άμεσο μέλλον, για όσο κρατήσει… Πολλές φορές, όμως, ενώ νιώθουμε ότι έχουμε βρει μια αδελφή ψυχή, χωρίς να το θέλουμε, επαναλαμβάνουμε συμπεριφορές που κάνουν τη δημιουργία και τη διατήρηση αυτής της σχέσης δύσκολη, επώδυνη, σχεδόν αδύνατη. Πέντε καθημερινοί άνθρωποι διηγούνται «ιστορίες» από τις σχέσεις τους. Περιγράφουν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που έχουν παρατηρήσει στον εαυτό τους, οι οποίες υπονομεύουν τις προσπάθειές τους να φτιάξουν μια καλή σχέση, να διατηρήσουν την ισορροπία της, να «στεριώσουν» με έναν άνθρωπο που τους αρέσει, που αγαπούν, που είναι ερωτευμένοι μαζί του. Καθόλου απίθανο, ορισμένες από αυτές τις ιστορίες κάτι να μας θυμίσουν από εμάς, ακόμη και να ταυτιστούμε με κάποια από αυτές. Μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε τέτοιες συμπεριφορές ή συναισθήματα που αναπαράγουμε, αυτόματα σχεδόν, τη στιγμή που η λογική μας θα ήθελε κάτι άλλο; Ακούγοντάς τις από κάποιον άλλο μαζί με μία πιθανή εξήγηση για τις συμπεριφορές αυτές, ίσως να είναι το πρώτο βήμα για να αλλάξουμε κι εμείς κάτι…

Ειρήνη, 35 ετών
«Έλκομαι από καταστάσεις που δεν έχουν προοπτική.»
Η μαρτυρία «Από τότε που βρέθηκα στο κατώφλι των 30, άρχισα να νιώθω την ανάγκη για μια σχέση πιο σταθερή, για οικογένεια, για παιδιά. Παρατηρώ, όμως, στον εαυτό μου την τάση να έλκεται από καταστάσεις που δεν έχουν προοπτική. Μέσα στα τελευταία 6 χρόνια, είχα 4 σχέσεις: με δύο παντρεμένους, με έναν άνδρα που ζούσε στο εξωτερικό και με έναν που δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να δεσμευτεί.
Να είναι τυχαίο; Εγώ, πάντως, έχω αρχίσει να προβληματίζομαι σοβαρά. Γιατί διαλέγω ξανά και ξανά άνδρες που δεν είναι διαθέσιμοι για τη σχέση που θέλω;»
Ο σχολιασμός Το να ερωτευτεί κανείς κάποιον που δεν είναι διαθέσιμος δεν είναι ούτε κάτι παράξενο ούτε «ανησυχητικό», εκτός αν -όπως στην περίπτωση της Ειρήνης- συμβαίνει κατ’ επανάληψη και έρχεται σε αντίθεση με αυτό που (λέει ότι) θέλει: δέσμευση και σταθερότητα. Ακριβώς αυτό, όμως, είναι που χρειάζεται διερεύνηση.
Το «δίλημμα» της Ειρήνης κάθε φορά είναι: «Θα ήταν ο τέλειος σύντροφος για μένα, αν μπορούσαμε να είμαστε μαζί». Έτσι, βέβαια, δεν βρίσκεται ποτέ μπροστά στην πικρή πραγματικότητα που λέει ότι δεν υπάρχει ο τέλειος σύντροφος ούτε η τέλεια σχέση. Μήπως αυτός είναι ένας έμμεσος τρόπος να αποφύγει και η ίδια τη δέσμευση και να συνεχίσει να ζει με το όνειρο του «μεγάλου» και «αληθινού» έρωτα;
Και κάτι ακόμα… Το να εμπλέκεται κανείς ξανά και ξανά σε σχέσεις εξαρχής «καταδικασμένες» μπορεί να αποκαλύπτει έλλειψη αυτοεκτίμησης. Κάποιος που δεν πιστεύει και πολύ στον εαυτό του, ψάχνει κάτι «διαφορετικό» (π.χ. έναν παντρεμένο, ένα «ατίθασο πνεύμα») για να τονώσει το Εγώ του. Όμως, οι επαναλαμβανόμενες αποτυχίες αυτών των σχέσεων επιβεβαιώνουν εντέλει το «δεν αξίζω και πολλά».
Μία συμβουλή Μόνο βιώνοντας τη μοναδικότητά μας, τα μικρά μας «ταλέντα», και αναπτύσσοντας βήμα-βήμα την προσωπικότητά μας μπορούμε να σταματήσουμε να την υποτιμάμε και να την καταδικάζουμε σε συναισθηματική μοναξιά.

Σόφη, 37 ετών
«Γίνομαι… χίλια κομμάτια για τον άλλον.»
Η μαρτυρία «Στις σχέσεις μου θυμάμαι πάντα τον εαυτό μου να δίνει, να τρέχει να προλάβει την παραμικρή επιθυμία του άλλου, να γίνεται χίλια κομμάτια για να είναι ο άλλος ικανοποιημένος. Και η ανταπόδοση πάντα η ίδια τελικά: Αργά ή γρήγορα και αφού έχουν πάρει όσα τους έχω δώσει, φεύγουν με τη δικαιολογία ότι τους “πνίγω’’, ότι δεν τους αφήνω καθόλου χώρο. Το θεωρώ τρομερά εγωιστικό και πληγώνομαι κάθε φορά από την αρχή. Μάλλον, τελικά, όλο αυτό το δόσιμο, αντί να ωφελεί, βλάπτει τις σχέσεις, αλλά δεν ξέρω τι άλλο να κάνω, έτσι είμαι εγώ…»
Ο σχολιασμός Η γενναιοδωρία είναι σίγουρα ένα από τα πιο ωραία ανθρώπινα χαρίσματα. Όμως, αυτό που περιγράφει η Σόφη θυμίζει μητρική συμπεριφορά και μοιάζει να υπερβαίνει τα όρια του υγιούς «πάρε-δώσε» μιας συντροφικής σχέσης. Αυτή η «υπερπροσφορά» της Σόφης θα μπορούσε να έχει τις ρίζες της στην έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό της: «Δίνω για να με αγαπάει, προλαβαίνω τις επιθυμίες του για να μην τον χάσω». Ο πόθος όμως ανάβει όταν νιώθουμε ότι «κάτι μας λείπει» και έτσι, δυστυχώς, προσφέροντας ακατάπαυστα, αυτό που καταφέρνει τελικά είναι να σβήνει κάθε πόθο από τους συντρόφους της και, εντέλει, από τη σχέση.
Μία συμβουλή Ο μόνος τρόπος για να μετριάσει κανείς αυτή την τάση είναι να ανοίξει τους ορίζοντές του, να δώσει και να πάρει και σε άλλους τομείς (δουλειά, φιλίες, ενδιαφέροντα), ούτως ώστε να ελαφρύνει τη σχέση και να επιστρέφει σε αυτήν πιο σίγουρος, πιο «χορτασμένος» ο ίδιος και λιγότερο καταπιεστικός.

Νίκος, 40 ετών
«Εγκλωβίζομαι και… όπου φύγει-φύγει.»
Η μαρτυρία «Μέχρι τα 35 μου, έλεγα ότι αυτό που θέλω είναι να ζήσω τη ζωή μου και να απολαύσω την ελευθερία μου. Τα τελευταία χρόνια, όμως, που αρχίζω να σκέφτομαι το ενδεχόμενο να κάνω οικογένεια, βλέπω ότι κάτι πάει στραβά με μένα. Ερωτεύομαι κοπέλες που, ας πούμε ότι “πληρούν και όλες τις προϋποθέσεις’’ για μια σοβαρή σχέση και, μόλις αρχίζουν να μου κάνουν νύξεις για μακροχρόνια δέσμευση, γάμο κλπ., εγώ νιώθω εγκλωβισμένος και όπου φύγει-φύγει!»
Ο σχολιασμός O λόγος που ο Νίκος φεύγει από τις σχέσεις αυτές δεν είναι παρά ο φόβος της συναισθηματικής εξάρτησης. Η μακροχρόνια συναισθηματική δέσμευση τον κάνει να φοβάται ότι θα χάσει την επιθυμία και τον πόθο για τη σύντροφό του. Συχνά, άνθρωποι που αντιδρούν έτσι, προέρχονται από πολύ καταπιεστικές συναισθηματικά οικογένειες ή μητέρες. Ίσως δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι είναι το «σύνδρομο του έλληνα άνδρα»! Άλλοτε βολεμένος στη δοτική και ταυτόχρονα καταπιεστική «αγκαλιά» της μητέρας του και άλλοτε υπομένοντάς τη με το ζόρι, δεν μπορεί να διανοηθεί μια σχέση δεσμευτική με άλλον άνθρωπο, που θα μπορούσε να έχει έστω και την παραμικρή (συναισθηματική) απαίτηση από αυτόν. Έτσι όμως αντιδρούν και όσοι θεωρούν τους γονείς τους πρότυπο ζευγαριού και αρνούνται να καταρρίψουν το «μύθο», φτιάχνοντας οι ίδιοι μια σχέση που θα μπορούσε να συγκριθεί με αυτήν των γονιών τους. Άνθρωποι όπως ο Νίκος προτιμούν να φύγουν παρά να πουν ανοιχτά πόση ελευθερία και πόση δέσμευση θέλουν από τη σχέση, επειδή ακριβώς αισθάνονται ενοχές που αντιδρούν στη δέσμευση.
Μία συμβουλή Ένας τρόπος να μειώσει κανείς το φόβο είναι να αρχίσει να τον αποκωδικοποιεί μιλώντας γι’ αυτόν. Μπορεί έτσι να διαπιστώσει ότι και ο άλλος έχει παρόμοιους φόβους, αλλά και μία αντίστοιχη ανάγκη για ελευθερία στη σχέση.

Θανάσης, 29 ετών
«Ζω την απόλυτη εξάρτηση στον έρωτα.»
Η μαρτυρία «Στην αρχή νόμιζα ότι αυτό είναι ο έρωτας. Να έρχονται τα πάνω κάτω, να αλλάζουν τα πάντα και το μόνο που να έχει σημασία να είναι αυτός ο άνθρωπος, αυτή η γυναίκα, η μία και μοναδική. Γιατί εμένα αυτό μου συμβαίνει: Όταν ερωτευτώ, ζω την απόλυτη εξάρτηση από αυτό τον έρωτα. Τελικά, όμως, δεν μου έχει βγει σε καλό. Οι σχέσεις μου δεν έχουν πάει καλά κι εγώ διαλύομαι κάθε φορά.»
Ο σχολιασμός Ο έρωτας, ειδικά στην αρχή, είναι ακριβώς αυτό: Το αναποδογύρισμα των δεδομένων, η μεγάλη ανατροπή, το απόλυτο δόσιμο! Αυτή η κατάσταση, όμως, κρατά σχετικά λίγο και μετά σιγά-σιγά αρχίζει ο καθένας να ανακτά τον εαυτό του, τη ζωή του, αλλαγμένος μεν, αλλά σχετικά ανεξάρτητος και πάλι μέσα στο πλαίσιο της σχέσης του. Όταν όμως η ερωτική σχέση μετατρέπεται σε εξάρτηση, όταν δηλαδή, όπως ο Θανάσης, δεν μπορεί κάποιος να ζήσει χωρίς τον άλλον, τότε η κατάσταση γίνεται προβληματική. Σαν ένα παιδί που δεν μπορεί χωρίς τους γονείς, ο άνθρωπος που εξαρτάται σε τέτοιο βαθμό από το σύντροφό του, αρνείται ή φοβάται (ή και τα δύο) να μεγαλώσει, να αναλάβει ευθύνες για τον εαυτό του, τη ζωή του, τη σχέση. Ο σύντροφος γίνεται αναγκαίος για να γεμίσει ένα συναισθηματικό κενό, που μπορεί να είναι τόσο βαθύ που δεν αναπληρώνεται εύκολα. Έτσι, η σχέση γίνεται επώδυνη και για τους δύο, και συχνά διαλύεται, με οδυνηρές συνέπειες για τον άνθρωπο που έχει τόση ανάγκη να κρεμαστεί από αυτήν.
Μία συμβουλή Χρειάζεται, συνήθως, μακρόχρονη προσπάθεια και ψυχοθεραπευτική δουλειά για να καταφέρει κανείς να απαλλαγεί από αυτή την εξαρτησιακή συμπεριφορά, της οποίας οι ρίζες βρίσκονται συχνά στην παιδική ηλικία.

Λένα, 32 ετών
«Δυσκολεύομαι πολύ να “δώσω” στη σχέση.»
Η μαρτυρία «Από τότε που άρχισα να έχω σχέσεις με αγόρια, θυμάμαι πάντα να με πολιορκούν οι άλλοι. Ήταν μάλλον το παιχνίδι μου, μου άρεσε να νιώθω επιθυμητή και μάλλον άρεσε και σε αυτούς. Μεγάλωσα, όμως, και συνεχίζω. Τώρα πια δεν έχει πλάκα. Οι άλλοι περιμένουν να τους δώσω κι εγώ αγάπη, τρυφερότητα, θαυμασμό, αλλά εγώ δυσκολεύομαι πολύ. Για να δώσω, πρέπει πρώτα να πάρω, να είμαι εντελώς σίγουρη για την αγάπη του άλλου, και πάλι είμαι πολύ συγκρατημένη. Βλέπω, όμως, ότι έτσι οι σχέσεις δεν προχωράνε. Και ο πιο ερωτευμένος άνθρωπος κουράζεται να δίνει, όταν η ανταπόδοση έρχεται με το σταγονόμετρο… »
Ο σχολιασμός Το να είναι κανείς «δύσκολος και απρόσιτος» μπορεί να έχει τη γοητεία του. Όμως, όταν το παιχνίδι γίνει σχέση, τότε αυτή η συμπεριφορά κάνει πολύ δύσκολη τη δημιουργία ζεστής επαφής και οικειότητας. Το ότι η Λένα θέλει πρώτα να «βεβαιωθεί» για την αγάπη του άλλου, δεν έχει να κάνει παρά με τη συναισθηματική της ανασφάλεια και τη δική της δυσκολία να νιώσει και να εκδηλώσει συναισθήματα. Ο φόβος ότι μπορεί να ανοιχτεί συναισθηματικά και να γίνει ευάλωτη απέναντι σε κάποιον άλλον, την κρατά δέσμια και την κάνει να είναι συγκρατημένη, καχύποπτη, ψυχρή πολλές φορές. Όμως, το να δίνεις και να παίρνεις αποτελεί τη βάση μιας πραγματικά κοντινής σχέσης.
Μία συμβουλή Χρειάζεται καθημερινή εξάσκηση στο «δόσιμο», στη γενναιοδωρία, χωρίς την προσδοκία της ανταπόδοσης. Ο στόχος είναι να μάθει κανείς να προσφέρει στις σχέσεις του, να δείχνει το ενδιαφέρον, την τρυφερότητα, την επιθυμία, την αγάπη του, χωρίς να αισθάνεται ότι κινδυνεύει.