Βρέχει ακόμα το κρεβάτι του;

Όταν ήμουν πεντέμισι χρονών, τα βράδια έβρεχα ακόμη το κρεβάτι μου. Μάλιστα, μου είχαν βγάλει και ένα παρατσούκλι, που με ακολουθεί ακόμη και σήμερα, γι’ αυτή μου τη συνήθεια. Αυτό που μαθαίνω σήμερα, μιλώντας με τους ειδικούς για τη νυχτερινή ενούρηση, είναι ότι η συνήθειά μου δεν ήταν προβληματική. Αντιθέτως, ήμουν ένα φυσιολογικό παιδί, το ουροποιητικό σύστημα του οποίου καθυστέρησε να ωριμάσει, όπως ακριβώς κάποια παιδιά βγάζουν δόντια, περπατούν ή μιλούν λίγο αργότερα από κάποια άλλα, κάτι το οποίο είναι φυσιολογικό. Φυσικά, υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου η νυχτερινή ενούρηση οφείλεται σε κάποιο οργανικό ή ψυχικό πρόβλημα και απαιτείται η βοήθεια ενός ειδικού για την αντιμετώπισή της. Ωστόσο, αυτά τα περιστατικά συνιστούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Ας δούμε, όμως, πιο αναλυτικά τι είναι η νυχτερινή ενούρηση, πότε θεωρείται φυσιολογική, αλλά και πότε πρέπει να μας ανησυχήσει.

Oύτε μπόρα, ούτε καταιγίδα, μια απλή βροχούλα…
Αν το παιδί εξακολουθεί να βρέχει το κρεβάτι του μέχρι την ηλικία των 5-6 ετών, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας και φυσικά δεν πρέπει να το μαλώνετε. Στην ηλικία αυτή, η νυχτερινή ενούρηση είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο που οφείλεται στην καθυστέρηση της ωρίμανσης του ουροποιητικού συστήματος και της «συνεργασίας» του με το μηχανισμό παραγωγής ούρων, αλλά και με τις διεργασίες του ύπνου. Oι ειδικοί, μάλιστα, τονίζουν ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι ενουρήσεις σταδιακά θα αραιώσουν και τελικά θα σταματήσουν, καθώς το παιδί μεγαλώνει, χωρίς να χρειαστεί οποιαδήποτε θεραπεία. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να μην τονίζετε αυτό το συμβάν σαν να είναι πρόβλημα. Oι έρευνες έχουν δείξει ότι μειώνεται σημαντικά η αυτοεκτίμηση του παιδιού όταν οι γονείς ή τα άλλα μέλη της οικογένειας σχολιάζουν αρνητικά το γεγονός ότι βρέχει το κρεβάτι του. Η υπομονή και η κατανόησή σας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να σταματήσει το παιδί να βρέχει το κρεβάτι του και να έχει «στεγνές νύχτες».
● Στην ηλικία των 5 ετών, το 15% των παιδιών βρέχουν ακόμη το κρεβάτι τους. Στην ηλικία των 7 ετών, το ποσοστό αυτό μειώνεται σε 5-10%. Στα δεκαπέντε τους χρόνια εκτιμάται ότι μόνο το 1% των παιδιών εξακολουθούν να έχουν νυχτερινές ενουρήσεις. Με άλλα λόγια, το ποσοστό των παιδιών που βρέχουν το κρεβάτι τους μειώνεται με ένα ρυθμό της τάξεως του 15% κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 5 ετών.
● Η συχνότητα με την οποία ένα παιδί βρέχει το κρεβάτι του ποικίλλει (από κάθε βράδυ έως 1-2 φορές το μήνα). Στην ηλικία των 7 ετών, λόγου χάρη, ένα παιδί μπορεί να έχει ενουρήσεις από κάθε βράδυ έως 3 φορές την εβδομάδα.
● Τα αγόρια έχουν συχνότερα ενουρήσεις σε σύγκριση με τα κορίτσια, σε μία αναλογία 2 προς 1 στην ηλικία των 11 ετών. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι οι γονείς είναι πιο ανεκτικοί όταν η ενούρηση παρουσιάζεται στα κορίτσια παρά όταν παρουσιάζεται στα αγόρια, κάτι το οποίο θεωρείται εσφαλμένος τρόπος αντιμετώπισης.
● 1 στα 3 παιδιά των οποίων ο ένας γονιός είχε νυχτερινές ενουρήσεις θα βρέχει το κρεβάτι του. Εάν και οι δύο γονείς είχαν ενούρηση, τότε οι πιθανότητες να είναι και το παιδί τους ενουρητικό ανέρχονται σε 77%. Μάλιστα, έχουν ήδη εντοπιστεί τρία γονίδια που σχετίζονται με τη νυχτερινή ενούρηση.
● Η ενούρηση χαρακτηρίζεται πρωτοπαθής όταν ένα παιδί δεν απέκτησε ποτέ τον έλεγχο της ούρησης και δευτεροπαθής όταν το παιδί είχε τον πλήρη έλεγχο της ούρησης για τουλάχιστον 6 μήνες, αλλά μετά τον έχασε.

Θεωρίες…
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η νυχτερινή ενούρηση θεωρείται πολυπαραγοντικό πρόβλημα και τα ακριβή αίτια που την προκαλούν δεν είναι και τόσο σαφή (με εξαίρεση την ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης). Συχνά, μάλιστα, η νυχτερινή ενούρηση αποτελεί εκδήλωση μιας γενικότερης διαταραχής της ούρησης (όπως π.χ. στην περίπτωση που ένα παιδί ουρεί την ημέρα λιγότερες φορές από όσες φυσιολογικά απαιτούνται για να αδειάσει η κύστη του). Είναι γεγονός ότι σπάνια η νυχτερινή ενούρηση οφείλεται σε οργανικά αίτια, αν και αυτό το ενδεχόμενο πρέπει πάντα να ελέγχεται. Από παθολογική άποψη, λοιπόν, η ενούρηση μπορεί να οφείλεται σε ανατομικά ή λειτουργικά προβλήματα της ουροδόχου κύστης (συχνά η κύστη συσπάται ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η χωρητικότητά της) ή σε δυσλειτουργία του μηχανισμού ρύθμισης της νυχτερινής παραγωγής ούρων (νυχτερινή πολυουρία). Παλαιότερα είχε διατυπωθεί η θεωρία ότι η νυχτερινή ενούρηση οφείλεται σε διαταραχές του ύπνου (δηλαδή ότι το παιδί κοιμάται τόσο βαθιά που δεν αντιλαμβάνεται ότι ουρεί). Μάλιστα, υπάρχουν και ειδικά ξυπνητήρια που συνδέονται με την πιτζάμα του παιδιού και χτυπούν όταν αυτή βραχεί. Ωστόσο, η μέθοδος του ξυπνητηριού δεν θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματική, ενώ η άποψη ότι η νυχτερινή ενούρηση σχετίζεται με διαταραχές του ύπνου αμφισβητείται έντονα.


Ανασφάλειες και συναισθηματική εξάρτηση
Συχνά, οι συναισθηματικές πιέσεις που βιώνουν ορισμένα παιδιά μπορεί να εκδηλώνονται και με τη μορφή των ακούσιων ενουρήσεων, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά ενδεχομένως και την ημέρα! Αυτό ισχύει τόσο για την πρωτοπαθή ενούρηση, όσο και για τη δευτεροπαθή ενούρηση. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
● Ένα 9χρονο κοριτσάκι, λόγου χάρη, που περιμένει να γεννηθεί το αδελφάκι του, είναι πιθανό να παρουσιάσει νυχτερινές ενουρήσεις λόγω της ανασφάλειας που του δημιουργούν τα νέα δεδομένα της ζωής του.
● Επίσης, ένα παιδί στο οικογενειακό περιβάλλον του οποίου επικρατούν έντονες συγκρούσεις και συχνοί καβγάδες είναι πιθανό να σωματοποιεί την ένταση που βιώνει με τη μορφή των νυχτερινών ενουρήσεων.
● Η υπερβολική αυστηρότητα ή ακόμη και η υπερπροστασία των γονιών μπορεί να ψαλιδίσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού και να συνδέεται… με τις νυχτερινές του ενουρήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ειδικοί συχνά αναφέρουν ότι τα παιδιά με νυχτερινή ενούρηση που συναντούν είναι συναισθηματικά ανώριμα και εξαρτημένα από τους γονείς τους, ενώ η ηλικία τους δεν δικαιολογεί κάτι τέτοιο. Στην περίπτωση αυτή, λοιπόν, ο ειδικός μπορεί να βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει το πρόβλημα με τη βοήθεια ορισμένων τεχνικών πρόσληψης και αποβολής υγρών, σε συνδυασμό με την κατάλληλη καθοδήγηση των γονέων, ώστε να μην υπονομεύσουν την προσπάθεια του παιδιού.

Πότε και πώς μπορεί να βοηθήσει ο… γιατρός
Αν το παιδί μετά τα έξι χρόνια του εξακολουθεί να βρέχει το κρεβάτι του, καλό είναι να ζητήσετε τη γνώμη ενός ειδικού. Αρχικά, ο γιατρός θα ζητήσει ορισμένες απλές και ανώδυνες εξετάσεις, ούτως ώστε να αποκλείσει τυχόν ανατομικές βλάβες ή λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος και στη συνέχεια θα ζητήσει από τους γονείς να κρατήσουν ένα «ημερολόγιο της ούρησης».

Oι πρώτες εξετάσεις: Προτεραιότητα έχει το υπερηχογράφημα νεφρών, ουρητήρων και ουροδόχου κύστης. Το υπερηχογράφημα πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με την εκτίμηση της ποσότητας των ούρων πριν και μετά την ούρηση, για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν υπολείμματα ούρων στην ουροδόχο κύστη (εάν το παιδί δεν αδειάζει τελείως την κύστη του με κάθε ούρηση, είναι πιθανό να αναπτύξει διαταραχές της ούρησης). Απαραίτητη, επίσης, είναι η γενική εξέταση και η καλλιέργεια ούρων, που θα αποκαλύψουν τυχόν ουρολοίμωξη η οποία σχετίζεται με την απώλεια ούρων.

Το ημερολόγιο της ούρησης
Είναι το επόμενο -και πλέον σημαντικό- βήμα που θα βοηθήσει τον ειδικό να εξακριβώσει τον τύπο της διαταραχής που παρουσιάζει το παιδί και τα πιθανά αίτια της νυχτερινής ενούρησης. Πρόκειται για ένα σημειωματάριο όπου καταγράφεται λεπτομερώς κάθε πότε πίνει υγρά το παιδί και κάθε πότε ουρεί. Ωστόσο, στην πλειονότητα των περιπτώσεων η παρέμβαση του ειδικού συνίσταται στο να δώσει σαφείς οδηγίες για το πότε να πίνει υγρά και πότε να πηγαίνει στην τουαλέτα το παιδί, σε μια προσπάθεια να διαμορφωθούν νέες συνήθειες.

Τι να κάνετε, που τυχόν δεν κάνατε
Αν και κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή περίπτωση, εντούτοις μπορούμε να δώσουμε ορισμένες γενικές οδηγίες. Να θυμάστε, όμως, σε κάθε περίπτωση, ότι απαιτείται υπομονή και κατανόηση από την πλευρά σας.
● Εάν διαπιστωθεί ότι το παιδί -κυρίως το κορίτσι- πάει στην τουαλέτα, αλλά δεν ουρεί, είναι σημαντικό να του δείξετε πώς να κάθεται σωστά, ώστε να χαλαρώσουν οι μύες της πυέλου και να ουρήσει (στην περίπτωση του κοριτσιού, δηλαδή, να ανοίξει τα πόδια του, να λυγίσει τα γόνατά του, να γείρει μπροστά τον κορμό του, να ακουμπήσει τους αγκώνες στα γόνατα και να ουρήσει, χωρίς βιασύνη).
● Εάν το παιδί δεν αδειάζει την κύστη του με μία μόνο ούρηση, συνιστάται να το στείλετε ξανά στην τουαλέτα μετά από 5-10 λεπτά.
● Μία ώρα πριν το παιδί πέσει για ύπνο, πρέπει να ουρεί αποτελεσματικά, αλλά δεν χρειάζεται να το ξυπνάτε για να πάει στην τουαλέτα.
● Συχνά ωφελεί ο ήπιος περιορισμός της πρόσληψης υγρών τις βραδινές ώρες, ιδιαίτερα αν διαπιστωθεί ότι το παιδί πίνει αρκετά το βράδυ.
● Εάν υπάρχει στο οικογενειακό σας περιβάλλον κάποιος ενήλικος που συνήθιζε να βρέχει το κρεβάτι του, καλό είναι να μιλήσει με το παιδί. Με αυτό τον τρόπο, θα το βοηθήσει να μην ντρέπεται και να μη νιώθει ότι είναι μόνο του.
● Μη μιλάτε για το πρόβλημα του παιδιού μπροστά σε τρίτους.
● Τα μεγαλύτερα παιδιά συνιστάται να αλλάζουν μόνα τους τα σεντόνια τους χωρίς τη δική σας παρέμβαση. Με αυτό τον τρόπο, αυξάνεται η υπευθυνότητά τους όσον αφορά τη φροντίδα του εαυτού τους. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική οδηγία, την οποία πρέπει να σέβονται οι γονείς.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γρηγόρη Κουσίδη, παιδοουρολόγο, διπλωματούχο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδοουρολόγων, και την κ. Ναταλία Μάλαμα, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, MBACP, MSc., επιστημονική διευθύντρια του Ινστιτούτου Ψυχοθεραπευτικών Εφαρμογών.