Αρέσουν σε όλους μας, ακόμα και σε αυτούς που ισχυρίζονται ότι τους αφήνουν παγερά αδιάφορους, μας κάνουν τη ζωή ευκολότερη, και παρά το ότι πολλοί σπεύδουμε να τονίσουμε ότι δεν φέρνουν την ευτυχία, ο διαχρονικά διδακτικός νομπελίστας ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας Tζορτζ Μπέρναρντ Σω σημειώνει ότι αυτό ισχύει όταν ανήκουν σε άλλους… Ο λόγος, βέβαια, για τα χρήματα, που πάντα απασχολούσαν και απασχολούν τους ανθρώπους και που σήμερα πια που η οικονομική κρίση με τον έναν ή τον άλλον τρόπο έχει χτυπήσει την πόρτα όλων μας ήρθε ο καιρός να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας μαζί τους. Πώς; Κάνοντας money therapy.Η κρίση βλάπτει την ψυχολογίαΌλοι -είτε προερχόμαστε από χώρους που έχει ακουμπήσει η κρίση είτε από χώρους που έχουν μείνει ανέπαφοι ακόμα- νιώθουμε οικονομική ανασφάλεια τα τελευταία χρόνια. Αυτό συμβαίνει επειδή αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε πλήρως τον έλεγχο πάνω στα οικονομικά μας και στο τι πρόκειται να συμβεί. Έτσι, είμαστε όλοι πιο συγκρατημένοι και πιο αγχωμένοι για το μέλλον. Πλέον, η οικονομική ανασφάλεια ανήκει σε μία κατηγορία αυτονόητων και δεδομένων προβληματισμών, όπως είναι για παράδειγμα η υπαρξιακή κρίση ή τα ζητήματα υγείας. Μάλιστα, πολλές φορές νιώθουμε ότι χάνουμε την ταυτότητά μας και την αξία μας όταν δεν μπορούμε να προσφέρουμε οικονομικά, καθώς στις μέρες μας καθοριζόμαστε πιο πολύ από αυτό που έχουμε παρά από αυτό που είμαστε. Επίσης, έχουμε συνηθίσει στις ανέσεις που φέρνουν τα χρήματα. Το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι η ανάγκη μας και η αγωνία μας να έχουμε χρήματα, αφού αυτό είναι φυσιολογικό. Άλλωστε, σύμφωνα με την επικρατέστερη ιεράρχηση των ανθρωπίνων αναγκών, που είναι γνωστή ως Πυραμίδα των Αναγκών, στη βάση της Πυραμίδας βρίσκεται η ανάγκη της επιβίωσης. Το να έχουμε φαγητό, θέρμανση και να καλύπτουμε τις βασικές μας ανάγκες με τα χρήματα έχει να κάνει με την επιβίωσή μας. Συνεπώς είναι λογικό και φυσιολογικό να έχουμε αγωνία -μέχρι ενός βαθμού- για τα χρήματα. Αν όμως θεωρούμε ότι τα λεφτά καθορίζουν την αξία μας, τότε αποκτούν και μία ψυχολογική σημασία, οπότε ξεφεύγουμε από την ανάγκη επιβίωσης και προχωρούμε σε ανώτερες ανάγκες που έχουν να κάνουν με την αξία, την ικανότητα κ.λπ.Τι θα μας πει ο ψυχολόγοςΓια να διατηρήσουμε την ψυχική μας ισορροπία στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, αλλά και για να αποκτήσουμε μία υγιή σχέση με τα χρήματα, θα πρέπει:* Να προσπαθήσουμε να ελέγξουμε, και αν χρειάζεται να ξεπεράσουμε, τα πρώιμα βιώματά μας (π.χ. ότι περάσαμε στερημένη παιδική ηλικία), που συμβάλλουν στη δημιουργία κάποιων βασικών αντιλήψεων για τη ζωή και κατ’ επέκταση για τα χρήματα, αλλά και για την αξία μας σε σχέση με τα χρήματα (μπορεί, για παράδειγμα, να έχουμε την πεποίθηση ότι αξίζουμε μόνο ανάλογα με τα λεφτά που βγάζουμε ή ότι αν μείνουμε χωρίς λεφτά θα καταστραφούμε κ.λπ.).* Να αναρωτηθούμε πού τοποθετούμε τα χρήματα ως προς τις ανάγκες μας, τις ψυχικές και τις κοινωνικές.* Να αποκτήσουμε μια πιο υγιή αντίληψη σε σχέση με τα χρήματα, δίνοντας σημασία στις ικανότητές μας, στα επιτεύγματά μας, στις σχέσεις μας και όχι στην εφήμερη αξία που μας δίνουν τα χρήματα. * Να απεξαρτηθούμε από τον καταναλωτισμό.* Να ελέγξουμε την ασφάλεια που μας προσφέρουν τα χρήματα. Ας αναλογιστούμε: Τα χρειαζόμαστε για να καλύψουν τις βασικές μας ανάγκες ή για να νιώθουμε ασφάλεια του τύπου «Αν θελήσω να αλλάξω σπίτι, θα έχω την οικονομική δυνατότητα»; Αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι είναι πιθανό ένας άνθρωπος να μην αισθάνεται ποτέ ασφαλής με τα χρήματα που έχει.* Να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας αν νιώθουμε ότι η σχέση μας με τα χρήματα είναι πολύ προβληματική, αν για παράδειγμα ο οικονομικός φόβος που όλοι έχουμε αυτήν την εποχή σε εμάς είναι τόσο έντονος και επηρεάζει τόσο τη ζωή μας, που αγγίζει τη φοβία. Τι θα μας πει ο οικονομολόγος* Θέτουμε στόχουςΤι δυσκολότερο στην περίοδο της κρίσης από το να καταφέρουμε να αποταμιεύσουμε κάποια χρήματα. Πώς θα τα καταφέρουμε: Χρειάζεται να κάνουμε κάποια αλλαγή ή ακόμα καλύτερα αλλαγές που θα μας βοηθήσουν να εξοικονομήσουμε χρήματα (π.χ. να σταματήσουμε το κάπνισμα ή να παίρνουμε φαγητό από το σπίτι μαζί μας στη δουλειά αντί να παραγγέλνουμε απέξω). Παρ’ όλα αυτά, αν δεν έχουμε θέσει έναν ξεκάθαρο στόχο στο μυαλό μας, τον οποίο να επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας συχνά, δεν θα καταφέρουμε να κρατήσουμε αυτά τα χρήματα στην άκρη. Χρειάζεται, δηλαδή, να έχουμε εξηγήσει στον εαυτό μας λεπτομερώς τι τα θέλουμε. Για να το πετύχουμε, μπορούμε να κάνουμε το εξής: Φανταζόμαστε ότι έχουμε κερδίσει το λαχείο. Στη συνέχεια, φτιάχνουμε μια λεπτομερή λίστα με το τι θα θέλαμε να κάνουμε αυτά τα χρήματα. Όχι τι θα μας έλεγαν οι άλλοι να τα κάνουμε, π.χ. να αγοράσουμε ένα σπίτι ή να τα επενδύσουμε, ή πώς θα εντυπωσιάζαμε τους άλλους, π.χ. αγοράζοντας ένα ακριβό αυτοκίνητο, αλλά τι θα θέλαμε εμείς στην πραγματικότητα. Αν βρούμε ποια είναι αυτά τα λίγα πράγματα που αγοράζονται με χρήματα και θα μας έκαναν πιο ευτυχισμένους, θα μπορέσουμε να θέσουμε στόχους, ώστε να καταφέρουμε να αποταμιεύσουμε.* Σταματάμε τις πιστωτικές κάρτεςΈρευνες έχουν δείξει ότι θα ξοδέψουμε 75% περισσότερα χρήματα αν χρησιμοποιήσουμε πιστωτική κάρτα αντί για μετρητά. Αυτό συμβαίνει επειδή η κάρτα έχει κατά κάποιον τρόπο μία μη πραγματική υπόσταση, αφού πληρώνουμε και νιώθουμε ότι δεν δίνουμε πράγματι χρήματα εκείνη τη στιγμή και επίσης καθώς είναι ένας γρήγορος τρόπος πληρωμής δεν το σκεφτόμαστε καλά πριν προχωρήσουμε με τις αγορές.Πώς θα τα καταφέρουμε: Μπορούμε να ξεκινήσουμε θεωρώντας τα λεφτά που πληρώνουμε με την πιστωτική ως χρήματα που θα δουλέψουμε υπερωρίες για να τα βγάλουμε. Όσο πιο δύσκολα χρήματα τα θεωρούμε στο μυαλό μας τόσο πιο πολύ θα σκεφτούμε πριν τα ξοδέψουμε. Αν συνηθίζουμε να ψωνίζουμε στο Ίντερνετ, καλό είναι να το σταματήσουμε. Άλλωστε, είναι πιο εύκολο να χαλάμε περισσότερα όταν ψωνίζουμε διαδικτυακά, ειδικά αν στις διάφορες ιστοσελίδες υπάρχουν ήδη καταχωρισμένα τα στοιχεία μας. *Δεν τσακωνόμαστε για τα οικονομικάΣυχνά διαλέγουμε ή μας τυχαίνει να βρίσκουμε συντρόφους που είναι ακριβώς το αντίθετο από εμάς όσον αφορά στην οικονομική μας φιλοσοφία. Το πιο συνηθισμένο λάθος που κάνουμε, κυρίως όταν συζούμε με κάποιον ή έχουμε οικογένεια και πρέπει να αντιμετωπίσουμε την καθημερινότητα, είναι να τσακωνόμαστε πολύ και έντονα για τα οικονομικά.Πώς θα τα καταφέρουμε: Αντί να τσακωνόμαστε, είναι σκόπιμο να προσπαθήσουμε να συνεργαστούμε για να διαχειριστούμε καλύτερα τα οικονομικά της οικογένειας και να δούμε ως πρόκληση αυτήν τη νέα οικονομική κατάσταση. Επίσης, θα μας βοηθήσει να συζητήσουμε για τα χρήματα, την αξία που έχουν για εμάς, τον ρόλο που έπαιζαν στην οικογένειά μας όταν μεγαλώναμε, ποιοι είναι οι φόβοι μας σχετικά με αυτά, ποιες ανάγκες νιώθουμε ότι μας καλύπτουν κ.λπ., ώστε να βρούμε τη χρυσή τομή ανάμεσα στις ανάγκες και τις αντιλήψεις του καθενός μας. Η συμβουλή που επίσης δίνουν οι ειδικοί στα ζευγάρια είναι να θέσουν κοινούς οικονομικούς στόχους και να προσπαθήσουν να τους επιτύχουν μαζί, σε συνεργασία, όπως θα πρέπει να κάνουν σε όλους τους τομείς της κοινής τους ζωής. * Προσπαθούμε να βγάλουμε περισσότεραΠρόκειται για μία συμβουλή που δίνουν όσοι γνωρίζουν καλά από οικονομικά, αφού όταν έχουμε οικονομικά προβλήματα μια καλή ιδέα είναι να εστιάσουμε στο να βγάλουμε περισσότερα χρήματα αντί να προσπαθούμε να ξοδεύουμε λιγότερα, που συχνά είναι πολύ δύσκολο. Πώς θα τα καταφέρουμε: Δυστυχώς στις μέρες μας, και δεδομένης της οικονομικής κρίσης, είναι πολύ δύσκολο να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε αυτήν τη συμβουλή. *ΧαλαρώνουμεΌταν σκεφτόμαστε τα οικονομικά μας, είμαστε αγχωμένοι, και αυτό βέβαια είναι φυσιολογικό, αλλά οι οποιουδήποτε τύπου συναισθηματισμοί δεν βοηθούν όταν έχουμε να κάνουμε με οικονομικά ζητήματα.Πώς θα τα καταφέρουμε: Είναι σκόπιμο να ξεκουραστούμε, να χαλαρώσουμε, να πάμε μια βόλτα, να ακούσουμε μουσική και μετά να κοιτάξουμε τους λογαριασμούς και τα οικονομικά μας, ώστε να είμαστε όσο πιο ήρεμοι γίνεται. Αλλιώς δεν θα σκεφτούμε λογικά, απλώς θα πανικοβληθούμε. Μια καλή ιδέα θα ήταν να ορίσουμε μία ημέρα την εβδομάδα στην οποία θα ασχολούμαστε με τα οικονομικά μας θέματα και τη διευθέτησή τους. * Αναζητούμε τη σωστή συμβουλή Αν είμαστε υπερχρεωμένοι ή/και νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση, είναι πολύ πιθανό να μην μπορούμε πράγματι να βρούμε μόνοι μας την άκρη και να νιώθουμε όλο και χειρότερα. Πώς θα τα καταφέρουμε: Είναι σκόπιμο να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό στα οικονομικά, ίσως και από έναν δικηγόρο ή ανεξάρτητο οργανισμό, που θα μας βοηθούσε να διαπραγματευτούμε και να διευθετήσουμε τα χρέη μας. Όσο περισσότερο βαθαίνει η οικονομική κρίση, τόσο πιο πολλοί επαγγελματίες (π.χ. δικηγόροι) ασχολούνται με την καθοδήγηση πολιτών για να ξεφύγουν από τα χρέη και τα οικονομικά προβλήματα.Οδηγίες προς σπάταλους και μηΑν το πρόβλημά μας είναι ότι δεν μπορούμε με τίποτε να καταφέρουμε να βάλουμε φρένο στα όσα ξοδεύουμε λόγω της προσωπικότητάς μας, θα βοηθηθούμε αν:1. Καταγράφουμε σε ημερολόγιο εσόδων-εξόδων καθετί που ξοδεύουμε και την αιτιολογία. 2. Κρατάμε ένα συγκεκριμένο ποσό στο πορτοφόλι μας.3. Πληρώνουμε μόνο με ρευστό.4. Αποφεύγουμε τις πιστωτικές κάρτες.5. Δεν πηγαίνουμε στα μαγαζιά.6. Εκπαιδευόμαστε ώστε να προτιμάμε τις πιο συμφέρουσες επιλογές.7. Δεν έχουμε πρόσβαση στο Ίντερνετ και στις αγορές μέσω αυτού.8. Φτιάχνουμε μία φορά τον μήνα λίστα με το τι χρειαζόμαστε και δεν ψωνίζουμε περισσότερα.9. Κάνουμε κάτι διαφορετικό κάθε φορά που θέλουμε να ψωνίσουμε, π.χ. να πηγαίνουμε για τρέξιμο.10. Καταγράφουμε τι νιώθουμε όταν ξοδεύουμε.Αν πάλι το πρόβλημά μας είναι ακριβώς το αντίθετο, ότι είμαστε δηλαδή πολύ «σφιχτοί» και θέλουμε να αλλάξουμε αυτό το χαρακτηριστικό μας, θα πρέπει να ψάξουμε ποια ιδέα μάς έρχεται στο μυαλό κάθε φορά που αποφασίζουμε να μην ξοδέψουμε κάτι. Στη συνέχεια, χρειάζεται να ακυρώσουμε αυτήν την ιδέα και να τολμήσουμε να ξοδέψουμε κάτι παραπάνω από αυτό που θα φανταζόμασταν. Ο στόχος είναι να δούμε τις επιπτώσεις και να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν θα είναι τόσο τρομερές. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΝΑΤΑΛΙΑ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗ, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.