Ο ερχομός ενός ακόμα παιδιού στην οικογένεια αλλάζει τις ισορροπίες και όλοι πρέπει να προσαρμοστούν από την αρχή. Πρόκειται για μια διαδικασία δυναμική, μια καινούργια πρόκληση κάθε φορά, την οποία αντιμετωπίζουμε βρίσκοντας νέες ισορροπίες. Άλλωστε, η αλλαγή είναι βασικό γνώρισμα της οικογένειας! Πέρα από το να μη συγκρίνουμε τα παιδιά μας μεταξύ τους και να τους δείχνουμε έμπρακτα την αγάπη μας με αγκαλιές και χάδια (τα οποία έχουν ανάγκη σε κάθε ηλικία!), υπάρχουν και άλλοι τρόποι να ενθαρρύνουμε τις θετικές σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια.
Νέο μέλος προσεχώς!
Οι περισσότεροι γονείς προσπαθούν να ωραιοποιήσουν την κατάσταση λέγοντας στο πρωτότοκο (ή και στα άλλα παιδιά αν υπάρχουν): «Σε λίγο καιρό θα έχεις ένα αδερφάκι να παίζεις». Έτσι, όμως, το παιδί αποκτά προσδοκίες. Περιμένει έναν φίλο, έναν σύντροφο στο παιχνίδι, και η πραγματικότητα φυσικά το απογοητεύει. Το προετοιμάζουμε, λοιπόν, λέγοντάς του την αλήθεια: «Θα έρθει το αδερφάκι σου, ένα μωράκι, με το οποίο στην αρχή δεν θα μπορείτε να παίξετε, αλλά αυτό θα γίνει αργότερα, όταν μεγαλώσει». Επίσης: «Όσο θα είναι μικρό, θα πρέπει να το έχω πολύ στην αγκαλιά μου και να το θηλάζω, όπως θήλαζα και εσένα». Προσπαθούμε ακόμη να του μιλήσουμε για το πώς ήταν το ίδιο όταν ήταν μωρό. Να του δείξουμε φωτογραφίες, βίντεο, να του μιλήσουμε για τη γέννα, για το πόσο εξαρτημένο είναι το βρέφος από τη μητέρα. Έτσι, το παιδί θα είναι καλύτερα προετοιμασμένο για την πραγματικότητα.
Αποδοχή συναισθήματος
Το παιδί δεν μπορεί να παίξει όπως θα ήθελε με ένα μωρό. Θυμώνει γιατί το βρέφος είναι κολλημένο στο στήθος της μητέρας του. Ζηλεύει, και είναι απολύτως φυσιολογικό να νιώθει έτσι. Εμείς ως γονείς χρειάζεται να αποδεχτούμε το συναίσθημά του χωρίς να το κρίνουμε και να προσπαθήσουμε να βάλουμε σε λόγια αυτό που αισθάνεται. Ορισμένα παιδιά εκφράζουν έντονα τη ζήλια τους λέγοντας π.χ. «Δεν το θέλω το μωρό, βάλ’ το πάλι στην κοιλιά σου!». Αντί να του απαντήσουμε: «Τι είναι αυτά που λες; Αφού το αγαπάς. Ένα μωράκι είναι», είναι προτιμότερο να πούμε: «Ναι, κάποιες φορές αισθάνεσαι ότι θέλεις να φύγει το μωρό από το σπίτι». Το παιδί χρειάζεται, με τη βοήθεια του γονιού, να έρθει σε επαφή με το συναίσθημά του και να νιώσει αποδοχή.
Ευέλικτη διαχείριση του θυμού
Ενθαρρύνουμε εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης του συναισθήματος. Διακόπτουμε οποιαδήποτε βίαιη συμπεριφορά και δείχνουμε άλλους τρόπους έκφρασης του θυμού. Για παράδειγμα, μπορεί να χτυπήσει μία κούκλα ή ένα μαξιλάρι, να περιγράψει με λόγια όσα αισθάνεται ή αν είναι μεγαλύτερο ακόμα και να εκφράσει γραπτά αυτό που αισθάνεται.
Δεν μοιράζουμε τα πάντα στα δύο
Στα παιδιά χρειάζεται να δίνουμε εξατομικευμένη φροντίδα. Αν το ένα χρειάζεται μπουφάν, δεν είναι ανάγκη να πάρουμε και στο άλλο. Δεν είναι απαραίτητο να πάρουμε δώρο γενεθλίων και στο αδερφάκι για να μη ζηλέψει, γιατί τότε φυτεύουμε τον σπόρο της ζήλιας. Άλλωστε, ο γονιός δεν μπορεί να εξασφαλίσει να έχουν και τα δυο του παιδιά το ίδιο, γιατί θα μεγαλώσουν και δεν θα επιλέξουν τον ίδιο σύντροφο, δεν θα έχουν το ίδιο σπίτι, την ίδια ζωή. Αν έχουν εκπαιδευτεί, λοιπόν, σε αυτήν τη νοοτροπία, το ένα θα ζηλεύει το άλλο. Παρ’ όλα αυτά, προσφέρουμε ισότητα στις ευκαιρίες, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις.
«Μαμά, δεν μ’ αγαπάς!»
Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν μοναδικά και όχι να αισθάνονται ότι τα αγαπάμε το ίδιο με τα αδέρφια τους. Όταν ένα παιδί λέει: «Αγαπάς τον αδερφό μου περισσότερο», αυτό που θέλει να ακούσει είναι οι λόγοι που το κάνουν ξεχωριστό στα μάτια μας. Και αυτό δεν θα το καταλάβει αν του πούμε: «Μα, τι είναι αυτά που λες; Σας αγαπάω και τους δύο», αλλά αν ακούσει: «Σ’ αγαπάω γιατί είσαι Εσύ και δεν υπάρχει κανένας άλλος σαν κι εσένα στον κόσμο!»
Καβγάδες: Οδηγός επιβίωσης
Από τη στιγμή που τα παιδιά μπορούν να παίζουν μαζί, αρχίζουν και οι συγκρούσεις. Αντιστεκόμαστε στον πειρασμό να επέμβουμε, όσο βέβαια δεν υπάρχει βία – λεκτική ή σωματική. Προσπαθούμε να αφήνουμε τα πράγματα να εξελιχθούν, γιατί έτσι μαθαίνουν πώς να διεκδικούν, να διαπραγματεύονται, να συζητάνε μεταξύ τους. Όταν παρεμβαίνουμε, στόχος μας είναι να τα βοηθήσουμε να βρουν τη λύση μεταξύ τους. Τους δείχνουμε τον δρόμο, δεν τους δίνουμε λύσεις, ούτε κάνουμε τον δικαστή. Αφού σταματήσουμε τη βίαιη συμπεριφορά και τα παιδιά ηρεμήσουν, τα ενθαρρύνουμε να εκφράσουν με λόγια αυτό που θέλουν. Ακούμε και τις δύο πλευρές και αναγνωρίζουμε ότι πρόκειται για μια δύσκολη κατάσταση. Τους λέμε: «Βλέπω ότι θέλετε και οι δύο το ίδιο παιχνίδι. Αυτό μου φαίνεται πολύ δύσκολο. Νομίζω όμως ότι μπορείτε να βρείτε μια λύση που να είναι δίκαιη και για τους δυο σας». Και αποχωρούμε. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν να λύνουν μόνα τους τα θέματα, χωρίς να προστρέχουν σε κάποια αυθεντία ή εξουσία.
Τετ α τετ
Αφιερώνοντας ποιοτικό χρόνο στο κάθε παιδί, ενθαρρύνουμε τις καλές σχέσεις μεταξύ τους. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα εξατομικευμένης προσοχής και χρόνου και πρέπει να υπάρχει μια ισότητα σε αυτό. Το ζητούμενο είναι, πέρα από το να κάνουμε πράγματα όλοι μαζί ως οικογένεια, να μπορούμε να καλλιεργήσουμε με κάθε παιδί και τη δυαδική σχέση.
Mίτινγκ
Οργανώνουμε εβδομαδιαίες οικογενειακές συναντήσεις. Κρεμάμε στον τοίχο ένα χαρτί, όπου κάθε μέλος της οικογένειας μπορεί να σημειώσει ό,τι θέλει να συζητηθεί στο επόμενο μίτινγκ. Μπορεί, λοιπόν, να είναι ένα πρόβλημα (π.χ. «Ο αδερφός μου παίζει μουσική και δεν μπορώ να διαβάσω») ή μια επιθυμία («Θα ήθελα να πάμε μια εκδρομή»). Την ημέρα της συνάντησης συζητάμε όλα τα ζητήματα που απασχολούν την οικογένεια, αφήνουμε στα παιδιά την πρωτοβουλία να ξεκινήσουν πρώτα εκφράζοντας ιδέες και προτάσεις και καταλήγουμε σε αποφάσεις που συμπεριλαμβάνουν ισότιμα όλες τις πλευρές.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΒΕΝΙΑ ΔΕΛΗΚΑΤΕΡΙΝΗ, σύμβουλο Aware Parenting, εμψυχώτρια θεατρικής έκφρασης, και τον κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΚΩΣΤΑ, ψυχοθεραπευτή Gestalt, ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό.
