Η υπογονιμότητα στους άνδρες πιθανώς να προέρχεται από διάφορες αιτίες, όπως προβλήματα στην παραγωγή σπέρματος, απόφραξη του συστήματος μέσα από το οποίο διέρχεται στο σπέρμα, αντισώματα κατά του σπέρματος, τραυματισμός των όρχεων, ορμονικά προβλήματα για την παραγωγή του σπέρματος, καθώς και ανατομικές ανωμαλίες. Προβλήματα στην ανδρική γονιμότητα μπορούν επίσης να προκαλέσουν ασθένειες που συνέβησαν στο παρελθόν, μολύνσεις, καθώς και η λήψη φαρμάκων.
Τι λένε τα στατιστικά
Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία ενός ζευγαριού να συλλάβει μετά από προσπάθεια ελεύθερων σεξουαλικών επαφών επί ένα έτος (ή έξι μήνες εάν η γυναίκα είναι 35 ετών ή μεγαλύτερη). Το ποσοστό των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας στη χώρα μας ανέρχεται σε ποσοστό 15-20% (περισσότερα από 250.000 ζευγάρια).
Κατά το παρελθόν η υπογονιμότητα είχε αποδοθεί αποκλειστικά στις γυναίκες. Η αλήθεια είναι ότι τα ποσοστά είναι τα ίδια και για τα δύο φύλα. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, ο γυναικείος παράγοντας είναι υπεύθυνος για το 40% των περιπτώσεων, ενώ ο ανδρικός παράγοντας ανέρχεται στο ίδιο ποσοστό 40%. Σε ποσοστό 10% ευθύνονται και οι δύο, ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 10% παραμένει ανεξήγητο.
Παρά το γεγονός ότι οι άνδρες ευθύνονται εξίσου για τα προβλήματα ανεπιτυχούς σύλληψης, το μεγαλύτερο ποσοστό (80%) των ανδρών στα υπογόνιμα ζευγάρια δεν υποβάλλονται σε έλεγχο υπογονιμότητας. Οι σύγχρονες εξελίξεις στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προσφέρουν καινοτόμες, αποτελεσματικές και άμεσες λύσεις σε αυτήν τη διστακτικότητα των ανδρών.
Η εξέταση του σπέρματος
Το σπερμοδιάγραμμα είναι η πρώτη απαραίτητη εξέταση όταν διερευνούμε τα αίτια υπογονιμότητας σε ένα ζευγάρι. Από τα αποτελέσματα του ελέγχου θα εκτιμηθεί το μέγεθος του προβλήματος και θα προσδιοριστεί η απαιτούμενη θεραπεία. Τα σοβαρά προβλήματα με το σπέρμα σχετίζονται με τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, τη μορφολογία και την κινητικότητα του σπέρματος. Προβληματικό σπέρμα έχουμε όταν ο αριθμός των σπερματοζωαρίων είναι μικρότερος από 5-6 εκατ. (φυσιολογικές τιμές: μεγαλύτερες από 20 εκατ.), η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων είναι μικρότερη από 20 -30% ή όταν η μορφολογία τους δεν είναι ομαλή.
Δυνατότητες θεραπείας
Σε περιπτώσεις που είτε δεν υπάρχει εκσπερμάτιση, είτε δεν ανευρίσκονται καθόλου σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτιση γίνεται βιοψία όρχεως από τον ορχικό ιστό, καλλιέργεια και προσπάθεια να απομονωθούν κάποια άωρα σπερματοζωάρια. Εάν υπάρχει έστω και μικρή κινητικότητα εφαρμόζεται η τεχνική της μικρογονιμοποίησης ICSI (Intra – Cytoplasmic Sperm Injection). Μετά την ωοληψία πραγματοποιείται μικρογονιμοποίηση με τη βοήθεια ειδικού εξοπλισμού, όπου τοποθετείται ένα σπερματοζωάριο σε κάθε ωάριο προς γονιμοποίηση.
Η τεχνική αυτή ενδείκνυται σε περιπτώσεις προβλημάτων που σχετίζονται με την ποιότητα του σπέρματος (μειωμένος αριθμός, χαμηλή κινητικότητα, παθολογική μορφολογία κ.ά.), αφού ουσιαστικά παρακάμπτει σχεδόν όλες τις αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας. Εφόσον τα σπερματοζωάρια είναι βιώσιμα, τότε πάνω από 50% των ωαρίων γονιμοποιούνται κανονικά, ανεξάρτητα από την ποιότητα του σπέρματος.
Εάν κατά τη βιοψία όρχεως δεν ανεβρεθούν ζωντανά σπερματοζωάρια, μετά από συναίνεση και των δύο συντρόφων, υπάρχει η δυνατότητα λήψης σπέρματος από τράπεζα σπέρματος. Συνήθως χρησιμοποιούνται τράπεζες του εξωτερικού, όπου το σπέρμα έχει ελεγχθεί για διάφορες ασθένειες. Στην πραγματικότητα βέβαια πολύ λίγα ζευγάρια καταφεύγουν σε αυτή τη λύση.
PICSI: νέα εναλλακτική μέθοδος μικρογονιμοποίησης
Η εναλλακτική λύση στην τυπική διαδικασία της μικρογονιμοποίησης, η νέα μέθοδος PICSI (PHYSIOLOGICAL INTRACYTOPLASMIC SPERM INJECTION), αναπτύχθηκε για να βοηθήσει στην επιλογή του σπέρματος από τους εμβρυολόγους. Η διαδικασία PICSI επιτυγχάνεται με τη χρήση ειδικού υλικού που χρησιμοποιείται συνήθως στο εμβρυολογικό εργαστήριο και επιπλέον αποτελεί ένα σημαντικό συστατικό που περιβάλλει τα κύτταρα του ωαρίου. Σύμφωνα με τις πρώτες κλινικές μελέτες διεθνώς το ποσοστό επιτυχίας αυτής της μεθόδου φτάνει το 50%.
Με τη μέθοδο PICSI μπορούμε να καθορίζουμε την επιλογή του σπερματοζωαρίου με τον ίδιο σχεδόν τρόπο που συμβαίνει στο φυσικό περιβάλλον. Η διαδικασία είναι πολύ απλή για το εργαστήριο και η βασική διαφορά μεταξύ της κλασικής διαδικασίας ICSI και της διαδικασίας PICSI είναι ένα πλακίδιο που περιέχει υαλουρονικό οξύ. Το υαλουρονικό ένζυμο (hyaluronan hydrogel) είναι ο παράγοντας που δρα ως μαγνήτης, ώστε να προσελκύσει το ισχυρότερο και πιο υγιές σπέρμα. Από τα σπερματοζωάρια που δεσμεύονται στο πλακίδιο το εργαστήριο μπορεί να έχει ασφαλή κριτήρια για την επιλογή του κατάλληλου σπερματοζωαρίου, μια διαδικασία πολύ καλύτερη από την οπτική επιλογή. Το σπέρμα που δεσμεύεται από το υαλουρονικό ένζυμο παρουσιάζει χαμηλότερο ποσοστό κατακερματισμού του DNA του σπέρματος και συνεπώς υπάρχει σημαντικότερα χαμηλότερη πιθανότητα εμφάνισης χρωμοσωμιακών ανωμαλιών.
Η μέθοδος PICSI θεωρείται πιο αποτελεσματική μέθοδος γονιμοποίησης σε σχέση με την μέθοδο ICSI για τα περιστατικά όπου υπάρχει υψηλό ποσοστό κατακερματισμού του DNA. Ειδικότερα ενδείκνυται στις εξής περιπτώσεις:
- προηγούμενες αποτυχίες ή χαμηλή ικανότητα γονιμοποίησης (μετά τη μέθοδο ICSI)
- κακή ποιότητα εμβρύων ή διακοπή της ανάπτυξής τους (από την 3η έως την 5η ημέρα)
- επανειλημμένη αποτυχία της εμφύτευσης
- επαναλαμβανόμενες αποβολές
- ασθενείς με υψηλό κατακερματισμό του DNA του σπέρματος
Να σημειωθεί ότι σε περιπτώσεις που λαμβάνονται σπερματοζωάρια από τους όρχεις (όπου σημαντικό ποσοστό του σπέρματος δεν έχει μεγάλη κινητικότητα) και σε ασθενείς με κινητικότητα ≤1 εκατομμύριο, το τελικό δείγμα δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιηθεί από αυτήν τη μέθοδο.
Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Στη μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής emBIO εφαρμόζονται όλες οι νέες μέθοδοι και θεραπευτικές τεχνικές και διεξάγονται κλινικοί, εργαστηριακοί έλεγχοι και διαγνωστικές εξετάσεις.
Ηλίας Θ. Γάτος MD
Χειρουργός, Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Ειδικός στην εξωσωματική γονιμοποίηση και ενδοσκοπική χειρουργική
τ. Επιμελητής Νοσοκομείων Hammersmith & Royal Free του Λονδίνου
Διευθυντής Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
emBIO medical center
http: www.embio.com.gr, e-mail: gatos@embio.com.gr
