Οι επιστήμονες πάντα υποπτεύονταν και τώρα πλέον γνωρίζουν ότι ο θηλυκός και ο αρσενικός εγκέφαλος διαφέρουν σε επίπεδο τόσο δομικό όσο και μοριακό-βιοχημικό. Οι διαφορές αυτές των ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες εντοπίζονται τόσο στη συμπεριφορά, στις ικανότητες και τις δεξιότητες που τα χαρακτηρίζουν όσο και στην εκδήλωση, τη διάγνωση αλλά και τη διαφορετική ανάγκη που πιθανόν έχουν για θεραπεία όσον αφορά νευροψυχιατρικές διαταραχές.
Τα μυστικά του γυναικείου εγκεφάλου
Οι επιστήμονες είχαν παρατηρήσει ότι οι γυναίκες εκδηλώνουν πολύ συχνότερα τη νόσο Αλτσχάιμερ. Μάλιστα σχεδόν τα δύο τρίτα των ασθενών που διαγιγνώσκονται με τη συγκεκριμένη νόσο είναι γένους θηλυκού. Είχε διατυπωθεί, μεταξύ άλλων, η θεωρία πως αυτό ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός ότι ζουν περισσότερο από τους άντρες.
Όμως η διαφορά των κατά μέσο όρο πέντε χρόνων στο προσδόκιμο της ζωής των δύο φύλων δεν φαίνεται να δίνει μια ικανοποιητική εξήγηση για τον σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο των γυναικών σε σχέση με τους άντρες αναφορικά με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί ότι οι γυναίκες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο και για άλλες ασθένειες που σχετίζονται με τον εγκέφαλο. Έτσι, οι επιστήμονες ασχολήθηκαν με το να διερευνήσουν άλλες πιθανές αιτίες που να ερμηνεύουν αυτήν τη διαφορά. Κάποιες από αυτές τις αιτίες φαίνεται να κρύβονται στις διαφορές ανάμεσα στον αντρικό και τον γυναικείο εγκέφαλο.
Άλλος ο αρσενικός και άλλος ο θηλυκός εγκέφαλος
Οι διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών είναι αρκετές, τόσο σε επίπεδο ανατομίας και βιολογίας όσο και συμπεριφοράς. Έτσι, για παράδειγμα:
- Κατά μέσο όρο οι άντρες υπερτερούν στην 3D όραση, αλλά οι γυναίκες στις γλωσσικές ικανότητες.
- Κατά μέσο όρο, οι άντρες έχουν καλύτερη αντίληψη του χώρου, ενώ οι γυναίκες καλύτερη αντίληψη χρωμάτων.
- Οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από αυτοάνοσα, όπως η πολλαπλή σκλήρυνση, ή από νευροεκφυλιστικά νοσήματα του εγκεφάλου, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
- Διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη, μπορεί να εμφανιστούν με άλλα συμπτώματα στις γυναίκες και με άλλα στους άντρες.
- Νόσοι, όπως το Πάρκινσον, νευροαγγειακά προβλήματα και νευροαναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός, ΔΕΠΥ κ.λπ.), είναι πολύ πιο συχνές στους άντρες. Μάλιστα, αυτά τα νοσήματα πιθανό να έχουν τις ρίζες τους στη διαδικασία αρρενοποίησης του εγκεφάλου. Θεωρείται ότι τα έμβρυα ξεκινούν με θηλυκό εγκέφαλο, αλλά όταν το γενετικό φύλο κάποιου είναι αρσενικό, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ξεκινά η αρρενοποίηση του εγκεφάλου του, επιφέροντας τις αντίστοιχες αλλαγές.
- Οι ειδικοί έχουν βρει ότι ο θηλυκός και ο αντρικός εγκέφαλος ανταποκρίνονται με διαφορετικό τρόπο στο χρόνιο στρες με τον γυναικείο να επηρεάζεται πιθανώς σοβαρότερα από τον αντρικό.
Οι διαφορές στον εγκέφαλο των δύο φύλων είναι σηµαντικές για τη θεραπεία των ασθενειών
Ευτυχώς, στις ηµέρες µας, οι επιστήµονες έχουν πιο πολλές πληροφορίες από ποτέ άλλοτε για το πώς και γιατί το φύλο και οι διαφορές στον εγκέφαλο δηµιουργούν ευπάθειες σε ασθένειες και τι µπορούµε να κάνουµε για αυτό. Εξετάζοντας, εκτιµώντας και λαµβάνοντας υπόψη αυτές τις διαφορές στην επιστηµονική πράξη, µπορούµε να δηµιουργήσουµε σηµαντικό αντίκτυπο στον τρόπο µε τον οποίο προλαµβάνουµε και θεραπεύουµε τις ασθένειες.
Ο ρόλος των ορμονών
Ενώ μπορεί να νομίζουμε ότι οι ορμόνες του φύλου ελέγχουν μόνο την αναπαραγωγή και τα χαρακτηριστικά του, στην πραγματικότητα εξυπηρετούν μια σειρά από λειτουργίες που έχουν να κάνουν με πολύ περισσότερα πέρα από τη γονιμότητα.
Έτσι, καθώς η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες δεν είναι άλλη από τις ορμόνες του φύλου –τεστοστερόνη, οιστρογόνα και προγεστερόνη–, γνωρίζουμε πλέον ότι αυτές επηρεάζουν και τον εγκέφαλο.
Για παράδειγμα, το γεγονός ότι τα οιστρογόνα προστατεύουν τον εγκέφαλο μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τις διαφορές μεταξύ του αντρικού και του γυναικείου. Γι’ αυτό και η εφηβεία, η εγκυμοσύνη και η περιεμμηνόπαυση είναι οι μεγάλες μεταβάσεις που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ευπάθεια του γυναικείου εγκεφάλου.
Τέλος, στην περίοδο της εμμηνόπαυσης όπου τα οιστρογόνα μειώνονται δραματικά, επηρεάζεται, όπως είναι αναμενόμενο, και ο εγκέφαλος. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι οι ορμονικές αλλαγές στις οποίες υπόκειται ο γυναικείος οργανισμός μπορεί να κάνουν τον εγκέφαλο πιο ευάλωτο στην ηλικία και τις ασθένειες.
Η γλυκόζη και τα οιστρογόνα
Τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες, ο εγκέφαλος καταναλώνει αρκετή ποσότητα γλυκόζης ως πρωταρχική πηγή καυσίµου.
Όµως, στις γυναίκες, τα οιστρογόνα ρυθµίζουν έως και το 25% αυτού του µεταβολισµού της γλυκόζης. Έτσι, οποιαδήποτε κατάσταση, όπως η εµµηνόπαυση, όπου τα οιστρογόνα µειώνονται, έχει αντίκτυπο στη λειτουργία του εγκεφάλου, κάτι που εξηγεί γιατί οι γυναίκες βιώνουν συχνά µείωση διαύγειας και κενά µνήµης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Ο αρσενικός εγκέφαλος συμπληρώνει τον θηλυκό και το αντίστροφο
Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια εξέτασε τους εγκεφάλους περίπου 1.000 αντρών, γυναικών, κοριτσιών και αγοριών και εντόπισε εντυπωσιακές διαφορές. Στους αντρικούς εγκεφάλους φαίνεται ότι οι πρόσθιες και οι οπίσθιες περιοχές του ίδιου ημισφαιρίου συνδέονται έντονα, αλλά υπάρχουν ελάχιστες συνδέσεις ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια.
Αντίθετα, στις γυναίκες, οι συνδέσεις επικοινωνίας μεταξύ των δύο ημισφαιρίων είναι πολύ περισσότερες. Αυτές οι διαφορές θα μπορούσαν να εξηγούν το γιατί οι άντρες είναι καλοί στο να μαθαίνουν και να εκτελούν ένα έργο, όπως η ποδηλασία ή η ιστιοπλοΐα, ενώ οι γυναίκες είναι ικανότερες στην εκτέλεση πιο πολύπλοκων εργασιών, υποθέτουν οι ερευνητές στο επιστημονικό περιοδικό «Proceedings of the National Academy of Sciences» (PNAS).
Οι ίδιοι εθελοντές υποβλήθηκαν σε κάποια γνωστικά τεστ τα οποία φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτήν τη θεωρία. Στην έρευνα οι γυναίκες τα πήγαν καλύτερα σε ό,τι σχετιζόταν με την προσοχή, την οπτική μνήμη και την κοινωνική αντίληψη, ενώ οι άντρες με την αντίληψη του χώρου και τα αισθητικοκινητικά ερεθίσματα.
Προστατεύοντας τον εγκέφαλο
Ένας ισορροπημένος τρόπος ζωής με την υιοθέτηση σωστών συνηθειών θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας υγιή και ενεργό.
Αυτές είναι: Ο καλός ύπνος, η μεσογειακή διατροφή, η σωματική άσκηση, η διαχείριση του στρες και η αποφυγή ανάληψης υπερβολικών ευθυνών που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε, καθώς και το ενδεχόμενο να λάβουμε ορμονική υποκατάσταση όταν χρειάζεται και εφόσον συμφωνεί ο γιατρός μας.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κ. Κυριακή Σιδηροπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Νευροφυσιολογίας στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, συνεργαζόμενη ερευνήτρια ΙΜΒΒ-ΙΤΕ (Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας – Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας)
