H φίλη σας μόλις προσλήφθηκε στη δουλειά των ονείρων της, ενώ εσείς ακόμη παλεύετε να πάρετε εκείνη την αύξηση που δικαιούσθε. Ο σύντροφός σας μίλησε σήμερα λίγη ώρα παραπάνω με τη γειτόνισσα, η οποία τυχαίνει να είναι μάλιστα και πολύ εμφανίσιμη. Αυτές είναι καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ζήλια. Κάποια στιγμή άλλωστε όλοι μας έχουμε ζηλέψει λίγο ή και περισσότερο.
Σε κάθε περίπτωση η ζήλια είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα. Στον Οθέλλο του Σαίξπηρ, τον πιο γνωστό ζηλιάρη της λογοτεχνίας, η ζήλια περιγράφεται ως ένα τέρας με πράσινα μάτια. Και πράγματι, η ζήλια καταδυναστεύει τις ζωές αυτών που ζηλεύουν πολύ. Το κύριο συναίσθημα που κρύβεται πίσω από τη ζήλια είναι ο φόβος και η ανασφάλεια.
Η ζήλια είναι ένα πρωτόγονο συναίσθημα και βασίζεται στην αίσθηση ότι είμαστε ανυπεράσπιστοι. Συνήθως ζηλεύουμε όταν έχουμε έλλειψη αυτοπεποίθησης, στρες, φόβο, εγκατάλειψης ή οικονομική ανασφάλεια.
Η ζήλια όταν είναι έντονη προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα σε εκείνον που τη βιώνει και τοξικές συμπεριφορές όταν είναι υπερβολική. Οταν η ζήλια για κάποιους ανθρώπους είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, όταν βρίσκουν κάθε λέξη, κάθε βλέμμα ή κίνηση του συντρόφου τους ύποπτη, τότε μιλάμε για παθολογική ζήλια.
Ευτυχώς βέβαια οι περισσότεροι από εμάς καταφέρνουμε να διατηρούμε τις σχέσεις μας και να τιθασεύουμε τη ζήλια που κατά καιρούς νιώθουμε για ανθρώπους κοντινούς δικούς μας ή του κοινωνικού μας περιβάλλοντος. Ωστόσο, είτε ζηλεύουμε λίγο είτε πολύ, υπάρχει τρόπος να τιθασεύσουμε τη ζήλια μας.
Είναι φυσιολογικό να ζηλεύουμε;
Οταν μας επισκέπτεται το τέρας με τα πράσινα μάτια, μπορεί να αισθανόμαστε λίγο περίεργα με τον εαυτό μας και να ντρεπόμαστε γι’ αυτό, καθώς ξέρουμε ότι τώρα πια δεν είμαστε παιδιά ούτε έφηβοι, είμαστε ώριμοι ενήλικοι και αυτά είναι πράγματα που νομίζαμε ότι αφήσαμε πίσω μας… Παρ’ όλα αυτά διαπιστώνουμε ότι ακόμη ζηλεύουμε.
Η ζήλια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης ανεξαρτήτως ηλικίας.
Βιολογικά και συναισθηματικά, ο πρωταρχικός μηχανισμός επιβίωσής μας είναι η προσκόλληση στους άλλους. Και όταν η προσκόλλησή μας σε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο απειλείται, μπορεί να μας ξυπνούν αρχέγονες αντιδράσεις.
Τέτοιες απειλές μπορεί να είναι ο φόβος της απιστίας ή η απώλεια οικειότητας, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Psychology. Επιπλέον, έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of Personality and Social Psychology δείχνει ότι είναι πιο πιθανό να ζηλέψουμε όταν απειλείται η αυτοεκτίμησή μας.
Για να το θέσουμε πιο απλά, περιμένουμε από τους αγαπημένους μας να μας κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια. Ετσι, όταν δεν το κάνουν, ζηλεύουμε. Για παράδειγμα, μπορεί τα Σάββατα να συνηθίζατε να πίνετε καφέ με την ίδια φίλη.
Τώρα, κάθε Σαββατοκύριακο, παρακολουθεί μαθήματα γιόγκα και δεν έχει χρόνο για να συναντιέστε τόσο συχνά. Ξαφνικά, νιώθετε περίεργα, είναι σαν να σας έχει αντικαταστήσει με το καινούργιο της χόμπι και να μην ενδιαφέρεται τόσο για εσάς.
Σενάρια όπως αυτό είναι κοινά και φαινομενικά ακίνδυνα, ωστόσο αρκετά για να σας χαλάσουν τη διάθεση και να κλέψουν πολύτιμη ενέργεια από ασχολίες που αξίζουν πραγματικά την προσοχή σας.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσετε τη ζήλια
Ισως νομίζετε ότι για να ξεπεράσετε τη ζήλια σας πρέπει να την αγνοήσετε και να προχωρήσετε παρακάτω, αλλά το να προσποιείστε ότι τα εν λόγω συναισθήματά σας δεν υπάρχουν είναι μια τακτική που αργά ή γρήγορα οδηγεί σε συναισθηματική κατάρρευση.
Ετσι, η ζήλια γίνεται τοξική, σε σημείο που μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχό σας και να αρχίσει να εκδηλώνεται με υπερβολικούς και επιζήμιους τρόπους.
Το πρώτο βήμα για να βάλετε τα συναισθήματά σας σε μια τάξη, είναι να κάνετε μια παύση και να πάρετε μια βαθιά ανάσα. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Psychological Science διαπίστωσε ότι είναι γενικά πιο πιθανό να νιώσετε ζήλια λίγο πριν συμβεί κάτι, παρά μετά.
Γι’ αυτό, προτού προβείτε σε κάποια κίνηση, αφιερώστε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε πώς θέλετε να αντιδράσετε και τις πιθανές συνέπειες των ενεργειών σας.
Τα πιο συχνά λάθη που κάνουμε
Αντισταθείτε στην παρόρμηση να ξεσπάσετε, ακόμη και όταν νιώθετε ότι η ζήλια σας είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Το μόνο που θα καταφέρετε έτσι είναι να πυροδοτήσετε έναν καβγά.
Η συνεχής σύγκριση με άλλους ανθρώπους τροφοδοτεί τα αισθήματα ζήλιας και ανασφάλειας. Αντί να ανταγωνίζεστε τους άλλους, εστιάστε στο να γίνετε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας.
Μην ξεχνάτε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνουν μόνο τις «τέλειες» πτυχές της ζωής κάποιου.
Αν έχετε παρατηρήσει ότι περνάτε πολλή ώρα στα social media, νιώθετε την ανάγκη να ελέγχετε το τηλέφωνο του συντρόφου σας, αναλύετε συνεχώς τι κάνουν και τι φοράνε οι άλλοι άνθρωποι και, γενικά, η ζήλια σάς εμποδίζει από το να κάνετε πράγματα στην καθημερινότητά σας, μπορεί να είναι χρήσιμο να αναζητήσετε βοήθεια.
Μερικές φορές η ζήλια έχει τις ρίζες της στον φόβο της εγκατάλειψης ή σε πράγματα που συνέβησαν στην πρώιμη παιδική σας ηλικία. Ενας ειδικός ψυχικής υγείας θα σας βοηθήσει να αναπτύξετε στρατηγικές που θα βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής σας.
Η ψυχοθεραπεία επίσης μπορεί να βοηθήσει πολύ όταν υπάρχουν ανασφάλειες ή χαμηλή αυτοεκτίμηση ή φόβος εγκατάλειψης.
Φυσικά, είναι πολύ πιο εύκολο να το λέμε παρά να το κάνουμε.
Τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε να το πετύχετε με τις εξής τεχνικές:
1 Διαχωρίστε τον εαυτό σας από τα συναισθήματά σας
Βάζοντας στον εαυτό σας την ταμπέλα του ζηλιάρη συντρόφου ή φίλου, είναι πιο πιθανό να αφήσετε τα ίδια σας τα συναισθήματα να σας καταπιούν και να σας οδηγήσουν σε καταστάσεις που μπορεί να μετανιώσετε.
Γι’ αυτό όταν θα είστε πιο ψύχραιμοι θα μπορέσετε να αξιολογήσετε αν πρέπει να δράσετε ή να αφήσετε αυτό που σας προσκάλεσε τη ζήλια να περάσει.
2 Αναζητήστε την πραγματική πηγή της ζήλιας
Τα συναισθήματα ζήλιας, συνήθως, προέρχονται είτε από κάτι που έχει κάνει το άλλο άτομο στο παρελθόν είτε από δικές μας ανασφάλειες.
Τι από τα δύο ισχύει στην προκειμένη περίπτωση για εσάς; Η απάντηση θα σας δείξει αν πρέπει να λύσετε το ζήτημα από κοινού ή αν είναι κάτι που πρέπει να δουλέψετε εσωτερικά.
3 Εξομολογηθείτε στο… χαρτί
Πάρτε στιλό και χαρτί (ή χρησιμοποιήστε τις σημειώσεις του κινητού σας) για να καταγράψετε τα συναισθήματά σας και να φιλτράρετε τις σκέψεις σας. Μπορεί να εκπλαγείτε με το πόσο μεγαλύτερα έμοιαζαν κάποια πράγματα μέσα στο κεφάλι σας.
4 Τώρα μιλήστε
Μόλις ηρεμήσετε, τότε μπορείτε να συζητήσετε ανοιχτά με το άλλο άτομο, είτε αυτό είναι ο σύντροφός σας είτε η φίλη σας είτε οποιοσδήποτε άλλος, για όλα όσα σας βασανίζουν. Είναι σημαντικό να είστε ειλικρινείς, χωρίς να κατηγορείτε, να επιρρίπτετε ευθύνες και να είστε επικριτικοί απέναντί του.
Επικεντρωθείτε στο γιατί συμβαίνει αυτό και εργαστείτε μαζί για να βρείτε μια λύση.
Βοήθεια, με ζηλεύει…
Στην περίπτωση που η ζήλια του συντρόφου μας είναι παθολογική, δεν εκλογικεύεται και καταλήγει να μας απειλεί, τα πράγματα δυσκολεύουν και ίσως η λύση να μη βρίσκεται στην επικοινωνία και στην κατανόηση, αλλά στη βοήθεια ενός ειδικού.
Διαχειριστείτε λειτουργικά τη ζήλια
Η συμβουλή της ειδικού, Ναταλίας Κουτρούλη, ψυχολόγου με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική:
Το συναίσθημα της ζήλιας μάς μεταφέρει κάποια πληροφορία από τον ψυχισμό μας, όπως όλα τα συναισθήματα.
Είναι πολύτιμο να αναγνωρίσουμε τη ζήλια, να εντοπίσουμε το μήνυμα που αναδύεται από τον βαθύτερο εαυτό μας και να αντιμετωπίσουμε τον ουσιαστικό λόγο για τον οποίο ζηλεύουμε.
Για παράδειγμα, εάν ζηλεύουμε τη δουλειά της φίλης μας, μπορούμε να διαχειριστούμε λειτουργικά τη ζήλια και αντί να μείνουμε μόνο στη δυσφορία που μας προκαλεί, να αντιληφθούμε ότι θα θέλαμε και εμείς να εξελιχθούμε στη δουλειά μας, να παραδειγματιστούμε από τη φίλη μας, να μας δώσει η ζήλια το κίνητρο για να πετύχουμε τον στόχο μας, βασιζόμενοι στις δυνάμεις μας.
