Όλοι έχουμε βιώσει το «βασανηστήριο» τη νύχτα, όταν στριφογυρίζουμε στο κρεβάτι και κοιτάμε το ταβάνι επειδή ένας αφόρητος πόνος στην πλάτη, στο δόντι, στο αυτί στο γόνατο ή οπουδήποτε δεν μας αφήνει να κοιμηθούμε…
Ήταν εκεί κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά τώρα δεν μας αφήνει να ξεκουραστούμε. Το ερώτημα είναι γιατί νιώθουμε τον πόνο πιο έντονα τη νύχτα; Τι έχει να πει η επιστήμη γι’ αυτό;
Ο πόνος δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο. Όμως ο ορισμός του είναι περίπλοκος.
Διαβάστε επίσης: Καρδιά: Όσα αποκαλύπτουν τα μαλλιά σας για αυτήν
Μετά από πολλές τροποποιήσεις με την πάροδο των ετών, η Διεθνής Ένωση για τη Μελέτη του Πόνου (IASP) συμφώνησε το 2020 να τον περιορίσει ως «μια δυσάρεστη αισθητηριακή και συναισθηματική εμπειρία που συνδέεται ή μοιάζει με εκείνη που συνδέεται με πραγματική ή δυνητική βλάβη ιστού».
Σε τι χρησιμεύει ο πόνος;
Τείνουμε να σκεφτόμαστε αυτό το συναίσθημα ως κάτι αρνητικό, αφού είναι εξ ορισμού μια δυσάρεστη εμπειρία. Όμως ο άνθρωπος είναι μια πολύπλοκη «μηχανή» που σπάνια έχει λειτουργίες που υπάρχουν χωρίς λόγο.
Ο σκοπός του πόνου είναι να μας προειδοποιεί ότι κάτι δεν πάει καλά. Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης που μας βοηθά να είμαστε ασφαλείς από κινδύνους που μπορεί να απειλήσουν τη σωματική μας ακεραιότητα.
Φανταστείτε ένα σύστημα συναγερμού που διαθέτει ο εγκέφαλός μας για να μας λέει ότι κινδυνεύουμε και μας προτρέπει να φτάσουμε σε ασφαλές μέρος. Και είναι δυσάρεστο, ώστε να νιώθουμε την ανάγκη να το αποφύγουμε.
Η θεωρία «Gate Control»
Γιατί, λοιπόν, η αίσθηση αυξάνεται τη νύχτα και πώς μπορεί αυτό να βοηθήσει στην επιβίωση; Η εξήγηση έχει να κάνει με τα συστήματα επεξεργασίας του εγκεφάλου μας και την επιστήμη της αντίληψης. Στη δεκαετία του 1960, οι Roland Melzack και Patrick Wall πρότειναν τη θεωρία «Gate Control».
Σύμφωνα με αυτήν, υπάρχει μια «πύλη» στον νωτιαίο μυελό που επιτρέπει ή απαγορεύει τη διέλευση επώδυνων ερεθισμάτων στον εγκέφαλο. Με άλλα λόγια, θα υπάρξουν ορισμένα πράγματα που προκαλούν το κλείσιμο της πύλης και αισθανόμαστε λιγότερο πόνο, και άλλα πράγματα που προκαλούν το άνοιγμα της πύλης και αισθανόμαστε περισσότερο πόνο.
Ένα παράδειγμα είναι η μηχανική πράξη του τριψίματος του δέρματός μας αν έχουμε χτυπηθεί: η αίσθηση της τριβής ανταγωνίζεται την αίσθηση του πόνου.
Στη σιωπή της νύχτας θυμόμαστε κάποια δυσάρεστη κατάσταση που βιώσαμε κατά τη διάρκεια της ημέρας και είχαμε σχεδόν ξεχάσει. Δεν υπάρχει τίποτα που να μας αποσπά την προσοχή και να μας βοηθά να κλείσουμε την πύλη: ούτε εικόνες, ούτε ήχοι, ούτε αλληλεπιδράσεις με άλλους.
Η χειρότερη στιγμή; 4 π.μ.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Brain τον περασμένο Σεπτέμβριο υποδεικνύει και τους κιρκάδιους ρυθμούς ως πιθανό παράγοντα-κλειδί στο φαινόμενο της νυχτερινής έξαρσης.
Διεξήγαγαν μια εργαστηριακή μελέτη στην οποία διαπίστωσαν ότι η ώρα της ημέρας κατά την οποία ο πόνος (που προκαλείται πειραματικά, στην προκειμένη περίπτωση) γίνεται πιο έντονα αντιληπτός είναι στις 4 το πρωί.
Μια πιθανή εξήγηση είναι η στέρηση ύπνου, καθώς έχει επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζει, αν και η βαρύτητα των κιρκάδιων ρυθμών ήταν πολύ μεγαλύτερη.
Αυτές οι σωματικές και ψυχικές αλλαγές που βιώνουμε μπορεί να σχετίζονται με τα κυκλικά επίπεδα ορμονών που έχουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπως η κορτιζόλη, η οποία σχετίζεται με το ανοσοποιητικό σύστημα και τη φλεγμονή, και η μελατονίνη.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια πειραματική μελέτη, σε εργαστηριακό περιβάλλον, όπου οι συμμετέχοντες δεν βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον (κοιμούνται στο κρεβάτι τους) και δέχονται επώδυνα ερεθίσματα τεχνητά μέσω ενός μηχανήματος που προκαλεί θερμότητα.
Οι ερευνητές Hadas Nahman-Averbuch και Christopher D. King δημοσίευσαν ένα σχόλιο σχετικά με την παραπάνω μελέτη, όπου επισημαίνουν ότι από εξελικτική άποψη, είμαστε πιο ευάλωτοι στα αρπακτικά τη νύχτα, επειδή τότε κοιμόμαστε. Είναι λογικό, επομένως, ότι μια χαμηλότερη ένταση ερεθισμάτων θα ήταν αρκετή για να μας αφυπνίσει για πιθανό κίνδυνο.
