Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί όταν βλέπουμε κάποιον να χασμουριέται, χασμουριόμαστε σχεδόν αμέσως; Ή πώς τα νεογέννητα μιμούνται μορφασμούς προσώπου όπως το να βγάζουν τη γλώσσα τους; Και πώς μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε το ψαλίδι ή να χρωματίζουμε;

Όλα αυτά έχουν να κάνουν με έναν ιδιαίτερο τύπο νευρώνων που ονομάζονται κατοπτρικοί νευρώνες.

Τι είναι οι κατοπτρικοί νευρώνες;

Οι κατοπτρικοί νευρώνες συμμετέχουν σε σημαντικές διαδικασίες όπως η μάθηση, η ενσυναίσθηση και η μίμηση. Ανακαλύφθηκαν τυχαία από τον Ιταλό νευροβιολόγο Giacomo Rizzolatti το 1996.

Διαβάστε επίσης: Καφές: Περισσότερη κίνηση, αλλά λιγότερος ύπνος

Εξετάζοντας τον εγκέφαλο ενός μακάκου, ο Rizzolatti και η ομάδα του κατέγραψαν νευρώνες που ενεργοποιούνταν όχι μόνο όταν το ζώο εκτελούσε μια ενέργεια, αλλά και όταν παρατηρούσε ένα άλλο ζώο να κάνει την ίδια δραστηριότητα. Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις ο προκινητικός φλοιός ενεργοποιήθηκε με πανομοιότυπο τρόπο.

Σύντομα διαπιστώθηκε ότι το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στους ανθρώπους. Για παράδειγμα, όταν παρακολουθούμε κάποιον να ανεβαίνει σκάλες, οι κινητικοί νευρώνες που αντιστοιχούν σε αυτές τις κινήσεις ενεργοποιούνται χωρίς εμείς να κάνουμε ούτε ένα βήμα.

Όταν παρατηρούμε ένα άλλο άτομο να εκτελεί μια ενέργεια, χωρίς καν να χρειάζεται να μιλήσουμε, οι κατοπτρικοί νευρώνες μας μπορούν να μας βάλουν στην ίδια κατάσταση, προσομοιώνοντας νοερά την ενέργεια σαν να συνέβαινε σε εμάς.

Αυτός ο τύπος νευρικών κυττάρων μας επιτρέπει ακόμη και να κατανοήσουμε την πρόθεση με την οποία εκτελείται μια πράξη. Μια άλλη ιδιότητα των κατοπτρικών νευρώνων είναι ότι ενεργοποιούνται από τον ήχο που συνδέεται με μια ενέργεια.

Για παράδειγμα, όταν ακούνε ότι σκίζεται χαρτί, μιμούνται νοητικά αυτή την ενέργεια – ακόμη και αν δεν τη βλέπουμε στην πραγματικότητα να λαμβάνει χώρα.

Πού είναι;

Οι κατοπτρικοί νευρώνες βρίσκονται σε τέσσερις περιοχές του εγκεφάλου που επικοινωνούν μεταξύ τους: στην προκινητική περιοχή, στην κατώτερη μετωπιαία έλικα, στον βρεγματικό λοβό και στον ανώτερο κροταφικό.

Κάθε μία από αυτές είναι υπεύθυνη για μια διαφορετική λειτουργία:

Η προκινητική περιοχή διαχειρίζεται τις κινήσεις και ελέγχει τους μύες

Η κατώτερη μετωπιαία έλικα εμπλέκεται στις διεργασίες εκτελεστικού ελέγχου, στη διαχείριση κοινωνικών και συναισθηματικών συμπεριφορών και στη λήψη αποφάσεων

Ο βρεγματικός λοβός αναλύει τις οπτικές αισθητηριακές πληροφορίες.

Ο ανώτερος κροταφικός λοβός εμπλέκεται στην ακουστική επεξεργασία και τη γλώσσα.

Μάθηση και ενσυναίσθηση

Η ύπαρξη κατοπτρικών νευρώνων είναι απαραίτητη για το είδος μας. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω του ρόλου που διαδραματίζουν στη μάθηση μέσω μίμησης και παρατήρησης, αλλά και επειδή συμμετέχουν στην απόκτηση της γλώσσας και είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της κοινωνικής συμπεριφοράς – μας επιτρέπουν να κατανοούμε τις πράξεις των άλλων ανθρώπων και τα συναισθήματά τους.

Οι κατοπτρικοί νευρώνες εμπλέκονται σε πολυάριθμες κλινικές καταστάσεις. Επηρεάζονται μεταξύ άλλων από τον αυτισμό, τη σχιζοφρένεια, την απραξία (αδυναμία εκτέλεσης κινητικών εργασιών) και τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Για παράδειγμα, στον αυτισμό συνυπάρχουν κινητικά, γλωσσικά και κοινωνικά προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες αυτές οι λειτουργίες σχετίζονται με περιοχές του εγκεφάλου όπου βρίσκονται οι κατοπτρικοί νευρώνες.